Nội dung chính Ngữ văn 12 kết nối Bài 4: Muối của rừng (Trích – Nguyễn Huy Thiệp)

MUỐI CỦA RỪNG

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Nguyễn Huy Thiệp: (1950 – 2021)

- Quê quán: Quê gốc ở Thanh Trì, Hà Nội nhưng sinh ra tại Thái Nguyên.

- Ông được đánh giá là nhà văn có đóng góp lớn trong việc đổi mới nọi dung và hình thức nghệ thuật của văn xuôi Việt Nam.

b. Sự nghiệp văn chương

- Tính đến hiện tại ông để lại cho văn học Việt Nam hơn 50 truyện ngắn, 10 kịch bản, 4 tiểu thuyết cùng nhiều tác phẩm phê bình văn học.

- Những tác phẩm nổi tiếng của ông bao gồm có: Tướng về hưu, Chảy đi sông ơi. Không có vua, Con gái thủy thần…

2. Văn bản “muối của rừng”

2.1. Đoạn trích Muối của rừng

+ Muối của rừng trích từ tập Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, NXB Văn học, Hà Nội.

+ Thời điểm sáng tác Muối của rừng là vào năm 1986 khi mà mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên cần được nhìn nhận lại.

2.2. Bố cục

- Có thể chia thành 6 phần như sau:

+ Phần 1: Từ đầu cho đến “nặng nề”: Ông Diểu gặp đàn khỉ và bắn trúng con khỉ đực.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “buông mồi”: Ông Diểu chứng kiến khi cái quay lại dìu khỉ đực chạy đi.

+ Phần 3: Tiếp theo cho đến “từng đường nét”: Ông Diểu bị khỉ con cướp sung và chứng kiến những sự lạ.

+ Phần 4: Từ “có tiếng kêu” cho đến “an toàn”: Ông Diểu leo lên mỏm núi và cứu chữa con khỉ đực.

+ Phần 5: “Ông Diểu lần mò” đến “con khỉ đực nằm”: Ông Diểu ôm khỉ đực xuống núi rồi lại phóng sinh cho nó.

+ Phần 6: còn lại: Ông Diểu ra về và gặp hoa tử huyền.

2.3. Nhan đề

Nhan đề: Muối của rừng.

+ Nhan đề gợi ra câu chuyện về thiên nhiên cũng giống như Mảnh trăng cuối rừng (Nguyễn Minh Châu), hay Đất rừng phương Nam (Đoàn Giỏi)…

+ Nhan đề gợi ra những chuyện lạ vì bình thường ta vẫn nghe muối thì gắn với biển. Trong câu chuyện cũng có những chi tiết vô cùng lạ lùng liên quan đến hành trình trải nghiệm của nhân vật chính – ông Diểu.

+ Nhan đề có sự kết nối chặt chẽ với phần kết của câu chuyện: Ông Diểu phóng sinh cho con khỉ ra về gặp hoa tử huyền – “người ta vẫn gọi loài hoa này là muối của rừng”.

• Đây được xem là sự lặp lại có chủ đích của tác giả về kết cấu mang tính thông điệp: Con người sẽ được yên bình, ấm no khi biết sống hòa với thiên nhiên.

II. KHÁM PHÁ VĂN BẢN

1. Ngôi kể và điểm nhìn trong Muối của rừng 

2. Ngôi kể và điểm nhìn

- Ngôi kể: Truyện được kể theo ngôi thứ ba.

- Điểm nhìn: Điểm nhìn có sự dịch chuyển khi thì của ông Diểu khi thì là của con khỉ cái và khi thì ở điểm nhìn của người kể chuyện.

• Sự dịch chuyển điểm nhìn khiến vấn đề được sáng tỏ nhiều góc, nhiều chiều, kết hợp thể hiện cái nhìn sắc lạnh về hiện thực, tạo tính đối thoại, thể hiện được sự phồn tạo bí ẩn của đời sống.

1. Mối quan hệ giữa điểm nhìn người kể chuyện và điểm nhìn của nhân vật

• Có thể thấy điểm nhìn có sự song hành và luân chuyển cho nhau trong suốt đoạn trích. 

• Vai trò:

+ Giúp cho câu chuyện trở nên khách quan hơn.

+ Đi sâu khai thác thế giới nội tâm cùng suy nghĩ, nhận thức của nhân vật về thế giới tự nhiên từ đó có thể dễ dàng trogn việc hiểu và lí giải hành động cua nhân vật. Đồng thời nhận ra quá trình thay đổi nhận thức của Ông Diểu về thế giới tự nhiên.

1. Phân tích trải nghiệm, tâm trạng và nhận thức của ông Diểu khi đi săn 

2. Khi chứng kiến đờu sống của đàn khỉ

+ Ông Diểu đã có những ý nghĩ và nhận xét về con khỉ đầu đàn (“gớm lắm đấy”, “tự tin đến thô bạo”, con khỉ đực “cái thằng bố ô trọc ấy”, “đồ phong tình phóng đãng”, “tên bạo chúa khốn nạn”… về con khỉ cái (“giống cái bao giờ cũng dễ phân tâm”, “với giống cái thì thân thể mình là quan trọng nhất”).

• Thể hiện tính chủ quan, cực đoan cũng như định kiến.

1. Khi đến Hõm Chết

+ Ông chứng kiến những sự việc kì lạ:

+ Cảm xúc và suy nghĩ của ông Diểu phức tạp từ kinh ngạc – sợ hãi – buồn bã khi nhận thấy thiên nhiên bị hủy hoại, khi bị thiên nhiên cảnh báo và trừng phạt, khi nhận thấy bản tính và phẩm tính của loài vật.

=> Những sự việc kì lạ trên hành trình đi săn khỉ đã làm cho ông Diểu thay đổi nhận thức và liên tục hành động “lạ lùng”.

1. Tình thế và diện mạo của ông Diểu ở đầu và cuối truyện

- Diện mạo cũng như tình thế của ông Diểu đã có sự thay đổi từ đầu cho đến cuối truyện cụ thể:

+ Lúc đầu: Ông Diểu đi săn – trang phục đầy đủ, mang theo súng săn, lương thực với một tinh thần chủ động, tự tin và tâm thế kẻ cả, định kiến => Có thể thấy đây là hình ảnh của một con người cao ngạo làm chủ tự nhiên, khai thác, hủy hoại tự nhiên để phục vụ cuộc sống của mình.

+ Cuối truyện: Sau khi bắn khỉ đực và cứu chữ rồi phóng sinh nó trải qua nhiều cung bậc cũng như cảm xúc và nhận thức ông Diểu “trần truồng” ra về. Thiên nhiên đã tước đoạt của ông quần áo, thức ăn cũng như vũ khí nhưng lại trả lại cho ông trạng thái tự nhiên hòa hợp với đất trời. => Con người trở về đúng bản ngã của mình nhỏ bé, khiêm nhường trước thiên nhiên.

3. Yếu tố kì ảo trong truyện Muối của rừng

- Những chi tiết kì ảo được liệt kê trong truyện bao gồm có:

+ Sương mù dâng lên cuồn cuộn sau khi khỉ con rơi xuống vực và cất lên những tiếng kêu thảm thiết.

• Không khí âm u, đầy tử khí như báo hiệu sự thâm u của rừng xanh đã lên tiếng trước tội ác của ông Diểu.

+ “Thoắt nhiên, đất đá từ lưng chừng núi sụt xuống rào rào như có sức mạnh nào đấy đổ đẩy. Đoạn đường mà ông leo lên chỉ có một vết chém phẳng lì” 

• Thể hiện sự nổi giận của tự nhiên trước hành động của con người. 

+ Hoa tử huyền xuất hiện ở cuối truyện:

• Loài hoa báo hiệu những sự tốt lành, may mắn, ấm no. Thể hiện niềm tin vào bản chất thuần phác của thiên nhiên và con người.

• Đồng thời cũng là phần thưởng cho sự lương thiện, thức tỉnh kịp thời của ông với thiên nhiên.

CHỦ ĐỀ: Thể hiện sự hướng thiện, ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên.

III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật

+ Cốt truyện xây dựng độc đáo với nhiều cảm xúc, chi tiết vừa thực lại vừa ảo.

+ Lối kể chuyện tuyến tính hấp dẫn.

+ Xây dựng diễn biến tâm lí nhân vật phức tạp.

+ Hệ thống ngôn ngữ mộc mạc với độc thoại nội tâm sắc sảo.

2. Nội dung

+ Mang đến cho người đọc một thông điệp vô cùng ý nghĩa về mối quan hệ mật thiết giữa thiên nhiên và con người. Khi nào con người nhận ra được ý nghĩa thực sự của thiên nhiên thì sẽ nhận được món quà quý giá từ thiên nhiên.

+ Đây cũng là kết tinh của sự đấu tranh giữa cái thiện và cái ác trong mỗi con người.