Nội dung chính Ngữ văn 12 kết nối Bài 8: Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục

BÀI 8: DỮ LIỆU TRONG VĂN BẢN THÔNG TIN 

VĂN BẢN: GIÁO DỤC KHAI PHÓNG Ở VIỆT NAM NHÌN TỪ ĐÔNG KINH NGHĨA THỤC

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Nam sinh năm 1961.

- Quê quán: Tỉnh Hà Tây (nay thuộc thành phố Hà Nội) là người nghiên cứu chuyên sâu về các lĩnh vực: lịch sử tư tưởng, văn chương và điện ảnh Đông Á.

2. Văn bản

+ Văn bản trích trên báo Vietnamnet ngày 9/11/2022.

+ Văn bản là một văn bản mang tính chất khảo cứu lịch sử, sử dụng nhiều dữ liệu thứ cấp, được trích dẫn từ những nguồn tư liệu quý hiếm và có giá trị.

II. Khám phá văn bản

1. Hình thức và cách sắp xếp thông tin trong văn bản

- Các mục in đậm trong văn bản (bối cảnh lịch sử, điểm nhấn then chốt trong lịch sử giáo dục Việt Nam, giáo dục khai phóng ở Đông Kinh Nghĩa Thục và sa-pô) có tác dụng nêu vấn đề chính sẽ được triển khai trong đoạn đó.

- Các thông tin trong văn bản được sắp xếp theo tầm quan trọng của vấn đề.

2. Dữ liệu trong văn bản

(-) Trạm dừng chân 1

- Điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục: được vận hành theo hình thức từ dưới lên trên, bắt nguồn từ trong dân chúng, do nhân sĩ đề xướng; theo định hướng độc lập dân tộc; khát vọng yêu nước, mong cầu tiến bộ về trí thức, tư duy và dân chủ để phá bỏ những kìm hãm, trì tệ xã hội thuộc địa và quân chủ Việt Nam đầu thế kỉ XX.

- Các dữ liệu được sử dụng để làm rõ điểm nhấn then chốt:

+ Sách Đông Kinh Nghĩa Thục của Đào Trinh Nhất đã bị cấm lưu hành trên khắp cõi An Nam sau vài tháng phát hành.

+ Khảo cứu Đời Cách mệnh Phan Bội Châu đã bị cấm giới thiệu, lưu hành, bày bán trên toàn cõi An Nam từ tháng 3 năm 1938.

+ Các bài viết của cụ Hoa Bằng Hoàng Thúc Trâm đã rải rác trên báo chí, đến nưm 1945 biên soạn thành sách Đông Kinh Nghĩa Thục thì lại bị thất lạc khỏi tay người soạn. Sau đó, hơn chục năm, ông đã hoàn thành một bản thảo khác nhưng vẫn chưa được in chính thức.

(-) Trạm dừng chân 2

 (-) Trạm dừng chân 3

- Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng vì:

+ Cung cấp một nền tảng tri thứ rộng mở giúp người đọc phát triển tư duy phản biện, kĩ năng lập luận, phân tích và biểu đạt các ý tưởng, thông tin một cách rõ ràng. Những nền tảng tri thức và kĩ năng này sẽ chuẩn bị cho người học năng lực xử lí các vấn đề phức tạp của thế giới và ứng phó với những thay đổi không thể lường trước. Như vậy, với sáu đặc điểm giáo dục khai phóng của Đông Kinh Nghĩa Thục, người học có thể đạt được mục đích của giáo dục khai phóng nêu trên.

Đồng thời Đông Kinh Nghĩa Thục được thực hiện trong khoảng thời gian nhất định, với mục đích sẽ sẵn sàng mở rộng ra ba kì. Vì thế tác giả cho rằng đây là một mô hình khai phóng.

3. Phương tiện phi ngôn ngữ

- Hình ảnh 1: vê căn nhà số 4, nhà riêng của cụ Lương Văn Can, đã từng là cơ sở dạy học của Đông Kinh Nghĩa Thục giúp chúng ta hình dung trực quan về xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX (trường Đông Kinh Nghĩa Thục, cấu trúc nhà cửa, trang phục của người dân, phương tiện đi lại...) Đồng thời, bức ảnh cũng góp phần khẳng định vai trò quan trọng của cụ Lương Văn Can với Đông Kinh Nghĩa Thục. Hình ảnh này gắn kết chặt chẽ với nội dung trình bày về Đông Kinh Nghĩa Thục. 

- Hình ảnh 2 và 3: Về cuốn sách Đông Kinh Nghĩa Thục của Đào Trinh Nhất và quyết định cấm hai tác phẩm Đông Kinh Nghĩa Thục, Đời cách mệnh Phan Bội Châu của Đào Trinh NHất giúp chúng ta hiểu về hình thức xuất bản của một cuốn sách đương thời, tiếp cận với chân dung của Giám học Nguyễn Quyền, các nội dung cấm xuất bản với hai cuốn sách. Hình ảnh này cũng gắn kết chặt chẽ với nội dung được trình bày ở SGK.

Nếu không có hai hình ảnh này, giá trị của văn bản sẽ giảm xuống vì nó thiếu đi tính trực quan, cách thức cung cấp thông tin lịch sử.

III. Tổng kết

1. Nội dung

+ Cung cấp những hiểu biết quý giá về lịch sử và tầm quan trọng của giáo dục khai phóng ở Việt Nam. Làm nổi bật sức mạnh biến đổi của giáo dục trong việc bồi dưỡng những cá nhân toàn diện, thúc đẩy tư duy phản biện và nuôi dưỡng ý thức trách nhiệm xã hội.

2. Nghệ thuật

- Cách sắp xếp bố cục nội dung tác phẩm hợp lí làm nổi bật ý chính.

- Sử dụng nhiều hình ảnh cùng dữ liệu chân thực.