Giáo án Địa lí 9 Chân trời bài 11: Vùng Đồng bằng sông Hồng

Hình 1: Hoàng thành Thăng Long

Hình 2: Tràng An

Hình 3: Văn miếu Quốc Tử Giám

Hình 4: Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp thực hiện nhiệm vụ: Dựa vào hình 11.1 và mục 1, hãy trình bày đặc điểm vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Hồng.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm GV yêu cầu.

- GV quan sát, hướng dẫn HS trong quá trình hoàn thành nội dung (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên HS lên bảng xác định trên bản đồ và trình bày thông tin.

- GV yêu cầu HS khác nhận xét và bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ vùng Đồng bằng sông Hồng.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ

- Diện tích: 21,3 nghìn km2, chiếm 6,4 % diện tích cả nước (2021)

- Vùng gồm 11 tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình.

- Tiếp giáp với Trung du miền núi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung; nước Trung Quốc.

-  Hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển có thể kết nối thuận lợi giữa các vùng trong nước và quốc gia trong khu vực.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* Nhiệm vụ 1: Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên phát triển nông nghiệp và thủy sản. 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt:

+ Vùng Đồng bằng sông Hồng có thiên nhiên phân hóa đa dạng tạo ra thế mạnh phát triển ngành nông – lâm – thủy sản và phát triển kinh tế biển.

- GV yêu cầu HS làm việc làm cặp đôi, giao nhiệm vụ: Khai thác Hình 11.1 và thông tin mục 2a SGK tr.167 – tr.168 và hoàn thành Sơ đồ tư duy: Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên phát triển nông nghiệp và thủy sản. 

- GV cung cấp một số tư liệu liên quan đến thế mạnh phát triển nông nghiệp và thủy sản của đồng bằng sông Hồng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và hoàn thành Sơ đồ tư duy. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày Sơ đồ tư duy. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

2. Đặc điểm điều kiện và tài nguyên thiên nhiên. 

a. Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản.

Kết quả Sơ đồ tư duy đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1. 

Tư liệu 1: 

Tầm nhìn phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2045

      Đồng bằng sông Hồng là vùng phát triển hiện đại, văn minh, sinh thái; là trung tâm kinh tế, tài chính lớn mang tầm khu vực và thế giới, trung tâm hàng đầu của cả nước về văn hóa – giáo dục – đào tạo, khoa học công nghê, đổi mới sáng tạo, y tế và chăm sóc sức khỏe nhân dân; có kết cấu hạ tầng – kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại, thông minh. Hệ thông đô thị liên kết thành mạng lưới, thông minh, xanh, bền vững. Người dân có thu nhập cao, cuộc sống thịnh vượng, hạnh phúc. Quốc phòng, an ninh được bảo đảm vững chắc. Các tổ chức đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, khối đại ddianf kết toàn dân tộc được tăng cường. Thủ đô Hà Nội trở thành thành phố kết nối toàn cầu, ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và thế giới. 

(Nguồn: Nghị quyết 30 – NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045)

Tư liệu 2: 

SƠ ĐỒ TƯ DUY THẾ MẠNH PHÁT TRIỂN NGÀNH 

NÔNG – LÂM – THỦY SẢN VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN.

* Nhiệm vụ 2: Vấn đề phát triển kinh tế biển đảo 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, giao nhiệm vụ: Khai thác thông tin mục 2b SGK tr.169 và trả lời câu hỏi: Phân tích những thế mạnh về phát triển kinh tế biển, đảo của vùng Đồng bằng sông Hồng

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày câu trả lời. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

b. Vấn đề phát triển kinh tế biển, đảo.

- Vùng biển rộng lớn có nhiều bãi tôm, cá, ven biển có nhiều vãi triều, đầm, vình….

" phát triển ngành khai thác, nuôi trồng và chế biến hải sản.

- Vùng có nhiều thắng cảnh, bãi biển đẹp, các khu dự trữ sinh quyển.

" thuận lợi phát triển du lịch biển.

- Vùng có nhiều cửa sông và vịnh biển.

" Thuận lợi xây dựng cảng biển.

- Các đảo trên vịnh Bắc Bộ là địa bàn phát triển du lịch, cơ sở hậu cần giao thông vận tải biển, khai thác chế biến thủy sản kết hợp bảo vệ an ninh quốc phòng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt:

+ Đồng bằng sông Hồng là vùng có số dân và mật độ dân số lớn nhất cả nước.

+ Chất lượng lao động cao hơn nhiều so với mức bình quân cả nước.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, thưc hiện nhiệm vụ: Dựa vào hình 11.2, bảng 11.1 và mục 3, hãy phân tích đặc điểm dân cư, nguồn lao động và ảnh hưởng của các nhân tố này đến sự phát triển kinh tế - xã hội; vấn đề đô thị hóa ở Đồng bằng sông Hồng. 

Bảng 11.1 Một số chỉ tiêu về lao động từ 15 tuổi trở lên của vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước, năm 2021

(Đơn vị: %)

(Nguồn: Tổng cục Thống Kê, năm 2022)

- GV cung cấp một số tư liệu về dân cư, nguồn lao động, đô thị hóa của vùng đồng bằng sông Hồng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1). 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời các cặp đôi trình bày nội dung tìm hiểu.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm dân cư, nguồn lao động, vấn đề đô thị hóa: 

+ Đặc điểm dân cư: số dân và mật độ nhân số cả nước, là nguồn lao động dồi dào để phát triển kinh tế.

+ Đặc điểm lao động: lao động cần cù có kinh nghiệm trong nông nghiệp, chất lượng ngày càng được cải thiện.

+ Vấn đề đô thị hóa: mức độ đô thị hóa cao và tăng nhanh thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động và kinh tế.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

3. Đặc điểm dân cư, nguồn lao động và vấn đề đô thị hóa

a. Đặc điểm dân cư

- Vùng đông dân nhất cả nước: 23,3 triệu người.

- Số dân độ tuổi 15 – 614 chiếm hơn 65%.

- Tỉ lệ nữ 50,8% và nam 49,2% số dân toàn vùng.

- Mật độ dân số cao nhất: 1 091 người/km2

- Dân số nông thôn: 62,4%

- Dân cư tập trung vùng đồng bằng, nơi có mật độ dân số cao là ở các đô thị.

b. Đặc điểm nguồn lao động

- Lao động cần cù, có nhiều kinh nghiệm trong nông nghiệp.

- Chất lượng lao động được cải thiện với tỉ lệ lao động qua đào tạo từ 21,3% lên 37,0%.

- Lao động tập trung đông ở các thành phố lớn gât trở ngại cho việc sắp xếp, giải quyết việc làm.

c. Vấn đề đô thị hóa

- Vùng có mức độ thị hóa cao và tăng nhanh.

- Vùng có một đô thị đặc biệt và hàng chục đô thị các cấp.

- Đô thị hóa thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động và kinh tế

- Đời sống được nâng cao nhưng còn tồn tại khó khăn như ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông,…