Giáo án Địa lí 9 Chân trời bài 19: Vùng Đông Nam Bộ

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

BÀI 19: VÙNG ĐÔNG NAM BỘ

I. MỤC TIÊU 

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Trình bày được đặc điểm vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng.

• Phân tích được các thế mạnh, hạn chế về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của vùng.

• Trình bày được đặc điểm về dân cư, đô thị hoá ở vùng Đông Nam Bộ.

• Trình bày được sự phát triển và phân bố một trong các ngành kinh tế thế mạnh của vùng.

• Phân tích được ý nghĩa của việc tăng cường kết nối liên vùng đối với sự phát triển của vùng.

• Phân tích được vị thế của Thành phố Hồ Chí Minh.

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với GV và các bạn khác trong lớp.

• Tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.

• Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực riêng: 

• Năng lực tìm hiểu địa lí: Khai thác thông tin, bảng 19, hình 19.1 – 19.4 SGK và các tài liệu khác có liên quan đến bài học để trình bày được thế mạnh và hạn chế về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của vùng, trình bày được đặc điểm dân cư, đô thị hóa ở vùng Đông Nam Bộ; phân tích được sự phát triển và vị thế của Thành phố Hồ Chí Minh.

• Năng lực nhận thức và tư duy địa lí: Khai thác thông tin, hình 19.1; 19.3 SGK nhận thức thế giới theo quan điểm không gian để xác định được vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng, giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng Đông Nam Bộ.

3. Phẩm chất

• Chăm chỉ: Có ý thức tìm hiểu và sẵn sàng tham gia các hoạt động học tập.

• Trách nhiệm: Có ý thức và hành động trong việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường vùng Đông Nam Bộ. 

• Yêu nước: Tôn trọng những giá trị nhân văn khác nhau giữa các vùng.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• SGK, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Chân trời sáng tạo (phần Địa lí).

• Bảng số liệu, tranh ảnh, thông tin, tư liệu do GV sưu tầm về nội dung bài học Vùng Đông Nam Bộ.

• Phiếu học tập.

• Máy tính, máy chiếu (nếu có)

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Chân trời sáng tạo (phần Địa lí).

• Sưu tầm trên sách, báo, internet thông tin, tư liệu về nội dung bài học Vùng Đông Nam Bộ.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu:

- Cung cấp thông tin, tạo kết nối giữa kiến thức của HS với nội dung bài học.

- Tạo hứng thú, kích thích tò mò của HS.

b. Nội dung: GV tổ chức cho HS chơi trò chơi Nhìn hình đoán địa danh. HS quan sát hình ảnh và trả lời.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về địa danh xuất hiện trong hình ảnh của trò chơi và chuẩn kiến thức của GV. 

d. Tổ chức thực hiện: 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi Nhìn hình đoán địa danh.

- GV mời HS theo tinh thần xung phong tham gia trò chơi.

- GV phổ biến luật chơi cho HS:

+ HS quan sát hình ảnh về một số tỉnh/thành phố thuộc vùng Đông Nam Bộ, sau đó đoán tên tỉnh thông qua những hình ảnh đặc trưng của địa phương.

+ HS trả lời nhanh nhất và đoán đúng qua hình ảnh sẽ được điểm cộng.

- GV trình chiếu hình ảnh:

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh và đoán đặc sản.

- Các HS còn lại trong lớp cổ vũ bạn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời HS xung phong trả lời. 

- Nếu trả lời sai, GV tiếp tục mời HS còn lại đưa ra đáp án. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án:

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Vùng Đông Nam Bộ là đầu tàu kinh tế của cả nước với những tiềm năng và lợi thế phát triển dựa vào vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên cùng với sức hút của các đô thị. Cùng với các ngành kinh tế thế mạnh, việc tăng cường kết nối liên vùng có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của vùng? Thành phố Hồ Chí Minh có vị thế như thế nào đối với vùng và cả nước? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 19: Vùng Đông Nam Bộ.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ

a. Mục tiêu: Thông qua Hoạt động, HS xác định được trên bản đồ vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của Đông Nam Bộ. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS cả lớp làm việc cá nhân, dựa vào hình 19.1, mục 1 SGK tr.202 và trả lời câu hỏi: Xác định vị trí và phạm vi lãnh thổ của Đông Nam Bộ. 

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về vị trí và phạm vi lãnh thổ của Đông Nam Bộ. 

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, dựa vào hình 19.1 và mục 1 SGK tr.202 và trả lời câu hỏi: Xác định vị trí và phạm vi lãnh thổ của Đông Nam Bộ.  - GV trình chiếu video về Đông Nam Bộ cho HS xem:  https://www.youtube.com/watch?v=Uf4f_Cr3Shw Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS thực hiện nhiệm vụ  theo cá nhân mà GV yêu cầu. - GV quan sát, hướng dẫn HS trong quá trình hoàn thành nội dung (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV gọi ngẫu nhiên HS lên bảng xác định trên bản đồ và trình bày thông tin. - GV yêu cầu HS khác nhận xét và bổ sung ý kiến (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ vùng Đông Nam Bộ. - GV chuyển sang nội dung mới.

1. Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ - Đông Nam Bộ là vùng kinh tế phát triển bậc nhất nước ta với nhiều vùng biển rộng lớn có các đảo, hải đảo lớn nhỏ. - Vùng Đông Nam Bộ bao gồm các tỉnh, thành phố: Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu.  - Đông Nam Bộ tiếp giáp Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long và Cam – pu – chia.

Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.

a. Mục tiêu: Thông qua được các thế mạnh, hạn chế về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của vùng.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo 6 nhóm, khai thác Hình 19.1, thông tin mục 2 SGK tr.202 – tr.204 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 1 của HS về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV trình chiếu dẫn dắt: Đông Nam Bộ là vùng kinh tế phát triển bậc nhất với những điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên mà mẹ thiên nhiên ưu ái ban tặng.  - GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu HS: Khai thác Hình 19.1, thông tin mục 2 SGK tr.202 – tr.204 và hoàn thành Phiếu học tập số 1. + Nhóm 1:  Tìm hiểu địa hình, đất.  + Nhóm 2: Tìm hiểu khí hậu.  + Nhóm 3: Tìm hiểu nguồn nước.  + Nhóm 4: Tìm hiểu sinh vật.  + Nhóm 5: Tìm hiểu khoáng sản.  + Nhóm 6: Tìm hiểu biển, đảo.  PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN  THIÊN NHIÊN Nhóm:…. Thế mạnh Hạn chế Địa hình, đất     Khí hậu   Nguồn nước   Rừng   Khoáng sản   Biển, đảo     - GV cung cấp thêm một số tư liệu về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2) Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và hoàn thành Phiếu học tập số 1. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày nội dung tìm hiểu theo Phiếu học tập số 1.  - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. - GV chuyển sang nhiệm vụ mới.	2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.  a) Thế mạnh b) Hạn chế Phiếu học tập số 1 đính kèm phía dưới Hoạt động 2.
Tư liệu 1:
KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Nhóm:…. Thế mạnh  Hạn chế Địa hình và đất  Địa hình tương đối bằng phẳng, đất chủ yếu là đất badan và đất xám phù sa cổ, đất feralit. Thuận lợi quy hoạch vùng trồng cây công nghiệp và cây ăn quả, phát triển công nghiệp, xây dựng đô thị và hệ thống giao thông vận tải. Mùa khô kéo dài dẫn đến thiếu nước, triều cường, xâm nhập mặn, ô nhiễm môi trường…. Khí hậu  Nằm trong vùng khí hậu cận xích đạo giáo mùa, có mùa khô và mùa mưa rõ rệt.  Nguồn nước Hệ thống sông Đồng Nai và các hồ thủy điện, nguồn nước ngầm có giá trị cung cấp nước, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và giao thông vận tải.  Rừng  Rừng nhiệt đới cận xích đáo chiếm ưu thế với nhiều vườn quốc gia và rừng ngập mặn.  Khoáng sản Chủ yếu là khoáng sản vật liệu xây dựng tạo điều kiện để phát triển ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản. Biển, đảo Biển có nhiều tài nguyên thiên nhiên: sinh vật biển, khoáng sản biển, nhiều nơi xây dựng cảng biển thuận lợi phát triển kinh tế biển: khai thác và chế biến khoáng sản, du lịch biển…

Hoạt động 3: Tìm hiểu đặc điểm dân cư, đô thị hóa

a. Mục tiêu: Thông qua Hoạt động, HS: 

- Trình bày được đặc điểm về dân cư ở vùng Đông Nam Bộ. 

- Trình bày được đặc điểm về đô thị hóa ở vùng Đông Nam Bộ.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo cặp đôi, khai thác Bảng 19, Hình 19.2, thông tin mục 3 SGK tr.204 – tr.205 và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày đặc điểm dân cư ở vùng Đông Nam Bộ. 

+ Trình bày đặc điểm đô thị hóa ở vùng Đông Nam Bộ.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm dân cư và đô thị hóa ở Đông Nam Bộ. 

HOẠT ĐỘNG GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, thực hiện nhiệm vụ: Dựa vào Bảng 19, Hình 19.2, mục 3 SGK tr.204 – tr.205 và hoàn thành các nhiệm vụ:  + Nhiệm vụ 1: Khai thác bảng 19 và mục 3.a và nhận xét đặc điểm dân cư ở Đông Nam Bộ. Tỉ suất nhập cư, xuất cư ở vùng Đông Nam Bộ,  giai đoạn 2010 – 2021 (Đơn vị: %) Năm 2010 2015 2020 2021 Tỉ suất nhập cư  24,8 12,8 20,4 17,9 Tỉ suất xuất cư 4,9 3,1 1,7 2,2 (Nguồn: Tổng cục Thống kê năm 2011 và 2022) + Nhiệm vụ 2: Khai thác Hình 19.2 và mục 3b và trình bày đặc đô thị hóa ở Đông Nam Bộ - GV cung cấp một số hình ảnh về thành phần dân tộc ở vùng Đông Nam Bộ và tư liệu về đô thị hóa:  Tư liệu 2:  Thành phố Thủ Đức là một thành phố trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, được chính thức thành lập vào năm 2021 trên cơ sở sáp nhập 3 quận cũ là Quận 2, Quận 9 và quận Thủ Đức. Đây là thành phố trực thuộc thành phố đầu tiên của Việt Nam.  (Nguồn: Nghị quyết số 111/ NQ – UBTVQH14 năm 2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội) ………………………….

3. Đặc điểm dân cư, đô thị hóa a.  Đặc điểm dân cư - Đông Nam Bộ là vùng đông dân chiếm 18,6% dân số cả nước. - Mật độ dân số cao gấp 2,6 lần mức trung bình cả nước với TP. Hồ Chí Minh có mật độ dân số đứng đầu cả nước.  - Đông Nam Bộ có tỉ lệ gia tăng tự nhiên thấp và ngày càng giảm.  - Vùng có cơ cấu dân số trẻ với số người trong độ tuổi lao động đông. Đồng thời là nơi cứ trú của nhiều thành phần dân tộc. b. Đặc điểm đô thị hóa - Qúa trình đô thị hóa ở Đông Nam Bộ diễn ra mạnh nhất cả nước.  - Đông Nam Bộ là vùng có trình độ đô thị hóa cao với dân thành thị chiếm 66,4% và phân bố tương đối hợp lí.  - Tốc độ đô thị hóa ở Đông Nam Bộ góp phần mở rộng các đô thị hiện có và thành lập thềm nhiều đô thị mới như Thủ Dầu Một, Dĩ An…  - Đông Nam Bộ đang xây dựng TP. Hồ Chí Minh là một trong những đô thị thông minh tại Việt Nam.

 ---------------------------------------

----------------------Còn tiếp---------------------