Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 8: Bản sắc là hành trang (Nguyễn Sĩ Dũng)

VĂN BẢN 1. BẢN SẮC LÀ HÀNH TRANG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Làm thế nào để vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại vừa không bị hòa tan, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa tận dụng được bản sắc như một giá trị, một lợi thế để cạnh tranh trên trường quốc tế?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu Tri thức ngữ văn

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu:

• Nêu đặc điểm của văn nghị luận

• Tìm hiểu và trình bày về cách sắp xếp, trình bày luận đề, luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái lược chung về văn nghị luận

- Khái niệm: Văn nghị luận là kiểu văn bản mà ở đó người nói, người viết chủ yếu sử dụng lí lẽ, dẫn chứng, lập luận nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một quan điểm, tư tưởng nhất định. Văn nghị luận phải có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Những tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, xã hội thì mới có ý nghĩa.

+ Văn nghị luận thường có sự tham gia của yếu tố biểu cảm biểu hiện qua ngôn từ, thái độ của người viết.

2. Cách sắp xếp, trình bày luận đề, luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng

- Luận đề là quan điểm bao trùm toàn bộ bài viết, thường được nêu ở nhan đề hoặc trong phần mở đầu của bài viết.

- Luận điểm nhằm triển khai làm rõ cho luận đề; số luận điểm nhiều hay ít tùy thuộc vào dung lượng và nội dung của vấn đề.

- Mỗi luận điểm thường được trình bày bằng một câu khái quát và được làm sáng tỏ bởi các lí lẽ, dẫn chứng.

- Cách sắp xếp, trình bày các yếu tố trên thể hiện bố cục và trình tự, thứ bậc (kết cấu) của hệ thống ý trong bài nghị luận; giúp cho bài viết rõ ràng, mạch lạc và có sức thuyết phục cao.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tác phẩm và đọc văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu:

• Nêu những hiểu biết của em về văn bản Bản sắc là hành trang.

• Văn bản được viết theo thể loại nào? Chia bố cục văn bản.

• Em hiểu như thế nào về nhan đề Bản sắc là hành trang? Nhan đề này cho em biết vấn đề tác giả bàn luận trong văn bản là gì? vấn đề ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập?

Sản phẩm dự kiến:

2. Tác phẩm

- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích trong “Những nghịch lí của thời gian” năm 2011. 

3. Đọc văn bản

- Thể loại: văn bản nghị luận

- Bố cục đoạn trích: 3 phần

+ Phần mở bài: Từ đầu … biến vào thế giới (đoạn 1 – SGK Tr 94) giới thiệu vấn đề bản sắc văn hóa là hành trang hòa nhập thế giới.

+ Phần thân bài: Tiếp....lẫn ngoài nước (đoạn 3 – SGK Tr 95): Trình bày nội dung vấn đề (Tầm quan trọng giá trị của bản sắc và việc giữ gìn bản sắc trong quá trình hội nhập)

 + Phần kết bài: Còn lại kết luận vấn đề (Trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc của mỗi cá nhân)

- Ý nghĩa nhan đề: Bản sắc là những nét đặc trưng, tạo nên vẻ riêng, độc đáo của đối tượng. Hành trang là những cái mang theo khi đi xa. Nhan đề muốn nói: những nét đặc thù, đặc sắc làm nên diện mạo, giá trị riêng chính là những điều phải mang theo trong hiện tại và tương lai. Nhan đề gợi mở vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc (văn hoá) của dân tộc. Trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập, đây thực sự là vấn đề có ý nghĩa với cả dân tộc và mỗi cá nhân vì nguy cơ hoà tan, mất bản sắc văn hoá truyền thống,... đã và đang hiện hữu ở những mức độ khác nhau.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nhan đề

GV đưa ra câu hỏi: Em hiểu như thế nào về nhan đề Bản sắc là hành trang?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nhan đề văn bản

- “Bản sắc” là nét riêng, độc đáo trong văn hóa của mỗi cá nhân hay một quốc gia.

- “Hành trang” hiểu theo nghĩa thông thường là những đồ dùng mà mỗi người mang theo khi đi xa.

+ Khi đặt trong nhan đề này, “hành trang” được hiểu là sự chuẩn bị về con người về tri thức, kĩ năng, thói quen… cho một hành trình quan trọng.

=> “Bản sắc là hành trang” ý muốn nói đến vai trò của bản sắc chính là cơ sở, nền móng để bước ra hội nhập với thế giới.

- Nhan đề gợi mở vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc trong mọi thời đại, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu và hội nhập hiện nay

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Tác giả của văn bản "Bản sắc là hành trang" là ai?

A. Nguyễn Ngọc Tư.

B. Nguyễn Sĩ Dũng.

C. Chu Văn Sơn.

D. Nguyễn Duy Bình.

Câu 2. Thể loại của văn bản Bản sắc là hành trang là gì?

A. Văn bản thuyết minh.

B. Văn bản khoa học.

C. Văn bản nghị luận.

D. Văn bản tự sự.

Câu 3. Nhan đề Bản sắc là hành trang cho em biết vấn đề tác giả bàn luận trong văn bản là gì?

A. So sánh bản sắc Việt Nam với các nước trong khu vực.

B. Hiện trạng bảo tồn bản sắc truyền thống hiện nay ở giới trẻ.

C. Một số bản sắc văn hóa tiêu biểu của Việt Nam.

D. Gìn giữ và phát huy giá trị bản sắc dân tộc trong thời kì hội nhập.

Câu 4. Câu nào trong đoạn 2 nêu cách hiểu khái quát về bản sắc dân tộc?

A. Câu trả lời cho thời kì hội nhập là bản sắc của cộng đồng chúng ta làm nên sự tồn tại của cộng đồng chúng ta.

B. Bản sắc là tất cả những gì đặc trưng cho dân tộc Việt Nam, tất cả những gì làm cho người Việt chúng ta khác với mọi tộc người khác trên thế giới.

C. Bản sắc văn hóa còn có thể bổ xung giá trị cho các hàng hóa và dịch vụ của chúng ta.

D. Nếu bản sắc của chúng ta bất diệt, thì chúng ta cũng ngàn đời bất diệt.

Câu 5. Tác giả có thái độ như thế nào đối với vấn đề bản sắc và hội nhập toàn cầu hóa?

A. Cái nhìn phiến diện, một chiều.

B. Cái nhìn ca ngợi.

C. Đánh giá khách quan, nhìn nhận bao quát.

D. Đánh giá chênh lệch.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Tác giả có thái độ như thế nào đối với vấn đề bản sắc và hội nhập toàn cầu hoá? Dẫn ra một số câu văn, đoạn văn trong văn bản thể hiện rõ thái độ ấy.

Câu 2. Em hiểu như thế nào vế câu kết của bài viết: “Giữ gìn bản sắc của dân tộc không chỉ là phương châm hành động, mà còn là bản năng tổn tại của chúng ta.”. Vấn đề đặt ra trong văn bản trên có ý nghĩa gì với cá nhân em?