Giáo án và PPT Ngữ văn 9 chân trời bài 1: Vẻ đẹp của Sông Đà (Nguyễn Tuân)

BÀI 1.3. ĐỌC KẾT NỐI CHỦ ĐIỂM: VẺ ĐẸP CỦA SÔNG ĐÀ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Hoạt động 1. Đọc văn bản

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trả lời: Em hãy nêu cách đọc văn bản để thể hiện được nét đặc trưng riêng và yếu tố truyền cảm của văn bản Vẻ đẹp của sông Đà.

Sản phẩm dự kiến:

- Cách đọc: đọc với giọng diễn cảm, nhẹ nhàng. Nhấn mạnh một số từ ngữ miêu tả, hình tượng để gợi lên cho người đọc vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của dòng sông Đà.

Hoạt động 2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

GV yêu cầu học sinh tìm hiểu trả lời:

• Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Nguyễn Tuân? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?

• Xác định thể loại của tác phẩm “Vẻ đẹp sông Đà”?

• Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “Vẻ đẹp sông Đà”?

• Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

a. Tác giả

- Nguyễn Tuân (1910 – 1987) là một tên tuổi lớn của văn học Việt Nam hiện đại, một nhà văn bậc thầy, một nhân cách văn hóa mẫu mực.

- Quê ở làng Nhân Mục (thường gọi là làng Mọc), thôn Thượng Đình, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Ông ưa một lối viết liên tưởng mang tính chất tạo hình, ông viết không chỉ bằng ngòi bút của một nhà văn mà dường như còn viết bằng nhãn quan, bằng ngòi bút của một họa sỹ, của một nhà điêu khắc nên văn của ông rất giàu màu sắc, rất giàu hình khối, rất giàu chất điện ảnh. 

b. Tác phẩm

- Văn bản Vẻ đẹp của sông Đà trích tùy bút Người lái đò sông Đà, thuộc tập Sông Đà (1960).

- Đây là kết quả của những chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân tới Tây Bắc trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là chuyến đi năm 1958.

II. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Hoạt động 1: Vẻ đẹp của sông Đà dưới góc nhìn của nhà văn

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Dòng sông Đà có đặc điểm như thế nào?

• Bài thơ được viết từ điểm nhìn nào? Nêu những vẻ đẹp sông Đà hiện lên qua từng điểm nhìn?

Sản phẩm dự kiến:

- Vẻ đẹp hùng vĩ, trữ tình, thơ mộng, hoang sơ của sông Đà. 

- Các góc nhìn: từ trên máy bay nhìn xuống, từ trên mặt đất, trên sông nhìn sang hai bờ sông.

- Một số từ ngữ miêu tả sông Đà:

+ Từ góc nhìn trên cao: cái dây thừng ngoằn ngoèo, từng nét sông tãi ra trên đại dương đá lờ lờ bóng mây, tuôn dài như một áng tóc trữ tình, mùa xuân dòng xanh ngọc bích, 

+ Từ góc nhìn trên mặt đất: màu nắng tháng ba Đường thi, bờ sông Đà, bãi sông Đà, chuồn chuồn bươm bướm trên sông Đà.

+ Từ hai bên bờ sông: cảnh ven sông lặng tờ, nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa, cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp, đàn hươu cúi đầu ngón búp cỏ gianh, bờ sông hoang dại.

Hoạt động 2: Phân tích tác dụng của một số biện pháp tu từ được sử dụng trong VB.

HS trao đổi và trả lời câu hỏi:

• Nêu những hình ảnh chi tiết cho thấy được sự hung bạo của con sông?

• Nêu những hình ảnh chi tiết cho thấy được sự trữ tình của con sông?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác dụng của biện pháp so sánh trong câu thứ nhất: so sánh “con sông Đà” với “áng tóc trữ tình”.

=> Làm rõ toàn cảnh vẻ đẹp - trữ tình, nên thơ của sông Đà.

- Tác dụng của biện pháp so sánh trong câu thứ hai: so sánh “bờ sông” với “bờ tiền sử”, “nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”.

=> Làm rõ vẻ đẹp hoang sơ của sông Đà, vẻ đẹp chưa bị bàn tay con người khai phá.

Hoạt động 3. Tình cảm, cảm xúc của nhà văn

HS trả lời câu hỏi theo hướng dẫn của giáo viên:

• Tác giả đã thể hiện cảm xúc gì khi miêu tả sông Đà?

• Tác giả đã có những trải nghiệm gì đáng nhớ với con sông Đà?

Sản phẩm dự kiến:

Hoạt động 4: Giải nghĩa một số từ trong văn bản

GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Liệt kê một số từ ngữ trừu tượng và giải nghĩa những từ ngữ đó trong văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

Hoạt động 5: Tổng kết

• Em hãy nêu giá trị nội dung của tác phẩm “Vẻ đẹp sông Đà”?

• Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Vẻ đẹp sông Đà”?

Sản phẩm dự kiến:

a. Nội dung

- Đoạn trích Vẻ đẹp của sông Đà trong tùy bút Người lái đò sông Đà là một áng văn đẹp được làm nên từ tình yêu đất nước say đắm, thiết tha của một con người muốn dùng văn chương để ca ngợi vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng vừa trữ tình thơ mộng của thiên nhiên ở miền Tây Bắc

- Đoạn trích cho thấy công phu lao động nghệ thuật khó nhọc cùng sự tài hoa, uyên bác của người nghệ sĩ Nguyễn Tuân trong việc dùng chữ nghĩa để tái tạo những kì công của tạo hóa - sông Đà. 

- Qua đó, ta cũng thấy được tình yêu, sự say đắm của Nguyễn Tuân trước thiên nhiên và con người lao động ở miền Tây Bắc của Tổ quốc.

b. Nghệ thuật

- Ngôn ngữ giàu có, tinh tế hiện đại, giàu cảm xúc, đậm chất tạo hình, rất sắc sảo, tổng hợp trên nhiều vốn tri thức, vốn văn hóa về nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống.

- Lối so sánh liên tưởng độc đáo, đậm chất tài hoa uyên bác.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Điệp từ tuôn dài trong câu: “Sông dài tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình…” có ý nghĩa gì?

A. Diễn tả mức độ hùng vĩ của thiên nhiên, đất trời Tây Bắc đem lại cảm giác dòng sông cũng rộng lớn như vậy.

B. Diễn tả sự rộng lớn của lòng sông.

C. Diễn tả sự miên man, bất tận của dòng sông trải ra vô tận dọc chiều dài biên giới phía Tây của Tổ quốc.

D. Diễn tả vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn của con sông Đà.

Câu 2: Màu xanh ngọc bích của sông Đà vào mùa xuân mang sắc thái gì?

A. Trong xanh, quý phái và êm nhẹ.

B. Rực rỡ, chói chang, rung động lòng người.

C. Mờ nhạt, không gây nhiều ấn tượng.

D. U ám, lạnh lẽo, hoang vu.

Câu 3: Cảm xúc của tác giả sau khi gặp lại con sông Đà là gì?

A. Vui như thấy nắng ròn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.

B. Nhìn say sưa làn mây mùa xuân bay trên sông Đà.

C. Lặng người ngắm cảnh ven sông yên tĩnh.

D. Buồn bã vì sau đó lại phải chia tay sông Đà để về miền xuôi.

Câu 4: Dòng sông Đà ở hạ nguồn được miêu tả bằng chi tiết nào sau đây?

A. Lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc.

B. Con sông Đà gợi cảm, đối với mỗi người, sông Đà lại gọi một cách.

C. Con sông Đà chưa bao giờ là đen như thực dân Pháp đã đè ngửa con sông ta ra đổ mực Tây vào mà gọi bằng một cái tên Tây láo lếu.

D. Con sông Đà hằng năm và đời đời kiếp kiếp làm mình làm mẩy với con người Tây Bắc.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Tùy bút Sông Đà đã thể hiện sự thay đổi như thế nào trong quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân?

Câu 2: Liệt kê lại những câu thơ nổi tiếng và những điển tích điển cố được tác giả trích trong bài? Nêu tác dụng của chúng tới nội dung?