Giáo án chuyên đề Ngữ văn 12 chân trời CĐ 1 Phần 1: Tập nghiên cứu một vấn đề văn học hiện đại

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đọc ngữ liệu tham khảo

• Dựa vào ngữ liệu Quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến 1945 để trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa:

(1) Văn bản trên nghiên cứu về đề tài gì? Bài nghin cứu đã đưa ra những luận điểm nào về đề tài nghiên cứu?

(2) Phương pháp so sánh và phương pháp phân tích – tổng hợp đã được sử dụng như thế nào trong bài nghiên cứu trên?

(3) Tìm hiểu thêm một số ví dụ cho thấy quan niệm, tư tưởng về con người trong văn học hiện đại khác với văn học trung đại.

(4) Bài nghiên cứu đã giúp bạn hiểu thêm điều gì về tính hiện đại trong văn học Việt Nam?

(5) Phần Tài liệu tham khảo của văn bản này được trình bày theo chuẩn APA. Bạn hãy phân tích cú pháp trình bày và cách sắp xếp các mục trong phần Tài liệu tham khảo của bài nghiên cứu trên.

(6) Từ văn bản trên, bạn rút ra được kinh nghiệm gì khi nghiên cứu một vấn đề văn học hiện đại?

• - HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Đọc ngữ liệu tham khảo

(1) Văn bản trên nghiên cứu về quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến 1945.

- Luận điểm 1: quá trình hiện đại hóa văn học diễn ra trên mọi mặt, nhiều phương diện:

+ Luận điểm 1.1: Quá trình hiện đại hóa thể hiện qua sự thay đổi quan niệm về văn học.

+ Luận điểm 1.2: Quá trình hiện đại hóa thể hiện qua phương diện nội dung.

+ Luận điểm 1.3: Quá trình hiện đại hóa thể hiện qua phương diện hình thứ nghệ thuật.

• Luận điểm 2: Vai trò của chữ Quốc ngữ, báo chí và phong trào dịch thuật trong việc hình thành nền văn xuôi Quốc ngữ.

(2) 

+ Phương pháp so sánh thể hiện ở việc so sánh đề tài yêu nước trong văn học trung đại và trong Hải ngoại huyết thư nhằm mục đích cho thấy những đổi mới trong phương diện nội dung, làm bật lên phương diện nội dung của quá trình hiện đại hóa văn học.

+ Phương pháp phân tích – tổng hợp được sử dụng để phân tích các khía cạnh của vấn đề (các biểu hiện của quá trình hiện đại hóa, những cơ sở quá trình hiện đại hóa), từ đó khái quát lên đặc điểm của tiến trình hiện đại hóa văn học VIệt Nam từ đầu thế kỉ XX đến 1945.

(3)

+ Văn học trung đại coi thiên nhiên là thước đo thẩm mĩ (dùng hình ảnh ước lệ tượng trưng là các hình ảnh thiên nhiên để miêu tả con người), văn học hiện đại coi con người là thước đo thẩm mỹ, là trung tâm của thế giới, dùng đặc điểm của con người để miêu tả thiên nhiên.

+ Văn học trung đại không nói về con người cá nhân, chủ yếu nói về vấn đề trọng đại, lớn lao của đất nước, xã hội; văn học hiện đại đề cao cái tôi cá nhân, khẳng định nhận thức về sự tồn tại của cá thể.

+ Văn học trung đại thể hiện tình cảm nhân đạo chủ yếu ở các bậc, các đấng nhìn xuống thương xót cho “dân đen, con đỏ”; văn học hiện đại đề cao tính dân chủ trong tình cảm nhân đạo, với việc thương xót chính mình là một biểu hiện quan trọng.

(4)

+ Tính hiện đại bắt nguồn từ quá trình hiện đại hóa, thoát ly khỏi đặc điểm sáng tác theo văn học trung đại, đổi mới nền văn học theo hướng văn học phương Tây nhằm hội nhập với văn học thế giới.

+ Tính hiện đại thể hiện trên các phương diện: quan niệm sáng tác, nội dung nghệ thuật.

+ Điều kiện quan trọng để làm nên tính hiện đại đó là sự phát triển của chữ Quốc ngữ, báo chí và dịch thuật.

(5) 

Cách trích dẫn tài liệu tham khảo theo chuẩn APA (đã học ở lớp 11). Các tài liệu được sắp xếp theo tên tác giả. Cấu trúc cú pháp của tài liệu tham khảo: tên tác giả (năm xuất bản). Tên tài liệu. Nơi xuất bản: đơn vị xuất bản.

(6) HS tự rút ra kinh nghiệm khi nghiên cứu một vấn đề văn học hiện đại dựa trên các nhiệm vụ đã thực hiện bên trên.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu khái niệm văn học và văn học hiện đại Việt Nam.

• Dựa vào kiến thức trong sách giáo khoa chuyên đề ngữ văn 12 HS tiến hành tìm hiểu khái niệm hiện đại và văn học hiện đại thông qua 2 trạm dừng chân:

+ Trạm dừng chân 1: Trình bày khái niệm thời hiện đại và văn học hiện đại Việt Nam?

+ Trạm dừng chân 2: Trình bày một số đặc điểm của văn học hiện đại Việt Nam? So sánh 2 thời kì văn học trung đại và hiện đại Việt Nam?

• - HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Văn học hiện đại và văn học hiện đại Việt Nam.

1.1. Khái niệm thời hiện đại và văn học hiện đại Việt Nam.

Trạm dừng chân 1:

- Thời hiện đại: Thời đại lịch sử gắn liền với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật, quá trình đô thị hóa chủ nghĩa tư bản và ý thức cá nhân. 

+ Ở phương Tây thời hiện đại gắn với kỉ nguyên phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và tư duy lý tính từ khoảng thế kỉ XVII trở đi.

+ Ở phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, thời hiện đại thường được tính là thời kì tiếp sau thời trung đại, khi quá trình thuộc địa hóa gây ra nhiều biến động mạnh mẽ trong văn hóa và xã hội khiến cơ cấu văn hóa truyền thống bị phá vỡ. Thời hiện đại ở Việt Nam bắt đầu từ khoảng đầu thế kỉ XX.

• Văn học hiện đại Việt Nam: Thời kì từ đầu thế kỉ XX đến nay thoát ly khỏi hệ thống thi pháp văn học trung đại và đổi mới theo hình thức văn học phương Tây để hòa nhập với văn học thế giới.

  1. Một số đặc điểm của văn học hiện đại Việt Nam.

Trạm dừng chân 2:

• So sánh văn học hiện đại và văn học trung đại Việt Nam (Phụ lục 1).

• Đặc điểm của văn học hiện đại Việt Nam (Phụ lục 2).

+ Sau năm 1986 các sáng tác văn học có sự thay đổi mạnh mẽ với sự xuất hiện của yếu tố hậu hiện đại phương thức sáng tác văn chương phá vỡ các thủ pháp độc đáo, có tính thể nghiệm. Các thủ pháp có thể kể đến như: siêu hư cấu, dòng ý thức, người kể chuyện không đáng tin cậy….

• Văn, sử, triết bất phân.

• Khu biệt văn chương với sử, triết, coi trọng tính thẩm mỹ của văn chương

• Không phủ nhận giá trị nhận thức và giáo dục của văn chương, nhưng đề cao tính chân thực và tính thẩm mỹ hướng văn chương đến cái đẹp.

Có tính phi cá thể hạn chế việc biểu lộ con người cá nhân, cá thể hướng đến các vấn đề chung của xã hội, dân tộc.

Đề cao ý thức cá nhân, con người cá nhân, cá thể được khai thác, phản ánh đa dạng, nhiều khía cạnh qua các giai đoạn văn học.

Tuân thủ tính quy phạm nghiêm ngặt, chặt chẽ.

Đề cao tinh thần tự do.

Sùng cổ luôn hướng về quá khứ coi quá khứ là chuẩn mực, từ đó có xu hướng “tầm chương trích cú” sử dụng điển tích, điển cố khi sáng tác văn chương.

Thoát khỏi lối văn chương “tầm chương trích cú” tập trung phản ánh những vấn đề của hiện thực, đáp ứng yêu cầu của thời đại qua từng giai đoạn.

Có tính trang nhã, sử dụng nhiều ước lệ tượng trưng.

Thoát khỏi hệ thống ước lệ tượng trưng, sáng tác bằng chất liệu hiện thực, chất liệu ngôn ngữ đời thường.

• Văn học chữ Hán: thơ Đường luật, thơ cổ thể, truyện truyền kì, hịch, chiếu, biểu….

• Văn học chữ Nôm: truyện thơ Nôm, thơ Nôm đường luật.

Thơ hiện đại, truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch nói, phê bình văn học….

Văn chương không phải là một nghề kiếm sống sáng tác văn chương chủ yếu để tỏ lòng, tỏ chí. Mối quan hệ giữa người sáng tác và người đọc chưa được quan tâm rõ rệt.

Văn chương là một nghề kiếm sống. Bạn đọc có vai trò quan trọng trong việc quyết định số phận của tác phẩm => sự đối thoại giữa nhà văn và người đọc trong tác phẩm.

Thời kì/ giai đoạn

Đặc điểm

Văn học từ đầu thế kỉ XX đến 1945 (đặc biệt là giai đoạn 1930 -1945).

Nền văn học từng bước hiện đại hóa, phát triển với nhịp độ đặc biệt mau lẹ có sự phân hóa thành nhiều xu hướng vừa đấu tranh, vừa bổ trợ vừa tương tác trong quá trình phát triển.

Văn học từ năm 1945 đến 1975.

Nền văn học đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản phục vụ các nhiệm vụ chính trị cổ vũ chiến đấu, nền văn học hướng về đại chúng, chủ yếu sáng tác theo khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn cách mạng.

Văn học sau 1975.

Nền văn học vận động theo hướng dân chủ hoá lấy tư tưởng nhân bản và sự thức tỉnh ý thức cá nhân là nền tảng cho tư tưởng và cảm hứng nhân đạo, có sự phong phú đa dạng hơn về đề tài, chủ đề, thủ pháp nghệ thuật, đề cao cá tính sáng tạo của nghệ sĩ và đổi mới cách nhìn, cách tiếp cận về hiện thực, đề cao tính đối thoại trong văn chương.