Giáo án chuyên đề Ngữ văn 12 chân trời CĐ 3 Phần 1: Yêu cầu và cách thức tìm hiểu phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Thế nào là chuyển thể tác phẩm văn học?

• Dựa vào ngữ sách giáo khoa Chuyên đề ngữ văn 12 trang 66 để hoàn thành các câu hỏi sau:

+ Trình bày khái niệm thế nào là phong cách sáng tác và phong cách sáng tác của một trường phái/trào lưu văn học?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Thế nào là chuyển thể tác phẩm văn học?

-  Phong cách sáng tác của một trường phái văn học là sự tổng hợp những nét ổn định, bao trùm trong cái nhìn nghệ thuật về đời sống, trong cách xử lí các đề tài, chủ đề và xây dựng hệ thống hình tượng, vận dụng các phương thức, phương tiện biểu hiện nghệ thuật ở nhiều sáng tác của trường phái.

- Ở mỗi thể loại cụ thể, phong cách sáng tác của trường phái có một biểu hiện đặc thù.

- Phong cách sáng tác của trường phái   văn học có thể được nói đến ngay từ đầu trong tuyên ngôn chung được nhiều nhà văn nhất trí ủng hộ (như các tuyên ngôn của chủ nghĩa siêu thực). Cũng có khi, nó được các nhà nghiên cứu sau này đúc kết (kết hợp với việc cố định hóa danh xưng của trường phái), qua việc nghiên cứu tổng thể sáng tác của nhiều nhà văn cùng chia sẻ một hệ thống quan niệm, nguyên tắc thẩm mĩ.

- Phong cách sáng tác chung của trường phái văn học không mâu thuẫn hay loại trừ phong cách nghệ thuật riêng của từng nhà văn thuộc trường phái đó.

Nhiệm vụ 2: Hoạt động tìm hiểu đặc điểm phong cách sáng tác trường phái cổ điển, hiện thực, lãng mạn

• GV chia HS thành 3 nhóm để tiến hành các nhiệm vụ sau đây:

+ Nhóm 1: Tiến hành đọc VB Chú nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực của tác giả Huỳnh Như Phương để trả lời các câu hỏi sau:

* Tóm tắt đặc điểm chính trong phong cách sáng tác của chủ nghĩa cổ điển được đề cập ở văn bản. Theo văn bản trên, vì sao trong văn học Việt Nam không có chủ nghĩa cổ điển theo kiểu phương Tây?

* Bạn hiểu thế nào về luật “tam duy nhất” trong sáng tác kịch cổ điển?

* Kẻ bảng sau vào vở tóm tắt một số biểu hiện về nội dung, cảm hứng và hình thức biểu đạt của Chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực được đề cập trong văn bản trên.

* Chia sẻ một số hiểu biết của bạn về văn học lãng mạn hoặc văn học hiện thực/ hiện thực phê phán trong văn học Việt Nam.

+ Nhóm 2: Tiến hành đọc VB Thi pháp thơ cổ điển của tác giả Trần Đình Sử để trả lời các câu hỏi sau:

* Giải thích nhận định: “Thơ ca cổ điển không nghiêng về miêu tả thế giới khách quan như thơ ca hiện thực, cũng không nghiêng về biểu hiện cảm xúc chủ quan như thơ ca lãng mạn”.

* Kẻ bảng sau vào vở tóm tắt các đặc điểm chính của thi pháp thơ cổ điển được trình bày trong văn bản:

* Chỉ ra điểm khác biệt và tương đồng giữa hai khái niệm “thơ cổ điển” được đề cập trong văn bản Thi pháp thơ cổ điển (Trần Đình Sử) và khái niệm “Chủ nghĩa cổ điển” được đề cập trong văn bản Chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực (Huỳnh Như Phương).

* Văn bản Thi pháp thơ cổ điển gợi cho bạn những lưu ý gì khi tìm hiểu phong cách sáng tác cổ điển trong thơ ca trung đại Việt Nam?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

•  HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện nhóm lên trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

……………….

2. Hoạt động tìm hiểu đặc điểm phong cách sáng tác trường phái cổ điển, hiện thực, lãng mạn

* Nhóm 1:

(1)

- Một số đặc điểm:

+ Đề cao lí tính/tinh thần duy lí và coi trọng chức năng giáo hóa đạo đức. Do đó, “cảm xúc” trí tưởng tượng không có vị trí quan trọng trong nghệ thuật” (vì nghệ thuật là sản phẩm chủ yếu xuất phát từ lí trí và được xây dựng trên lí tính), “cá nhân tan biến trong nguyên lí và cái cụ thể tan biến trong cái trừu tượng”. ĐIều này khiến nhân vật trong tác phẩm của chủ nghĩa cổ điển đặc biệt được tô đậm nét bản chất ước lệ: “Trong tính cách nhân vật kịch cổ điển, ít thấy nét riêng tây, đa dạng, sự phát triển và đột biến như trong chủ nghĩa hiện thực. Độc giả và khán giả dễ ghi nhớ bản chất của các nhân vật: An-đrô- mác, thủy chung, Đông Rô-đri-gơ cao thượng, Tác-tuýp đạo đức giả, Ác-nôn nham hiểm.... 

+ Đề cao tính chất quy phạm hóa trong nghệ thuật.

- Luật tam duy nhất là chuẩn mực của kịch cổ điển. Qua luật “tam duy nhất”, chủ nghĩa cổ điển đồng nhất “cái giống như thật” với “cái thật” dẫn đến sự hạn chế trong sáng tạo kịch bản của tác giả.

- Về thể loại được đề cao là bi kịch và anh hùng ca, các thể loại thường bị xem nhẹ là hài kịch, thơ trữ tình, thơ trào phúng.

Trong văn học Việt Nam không có chủ nghĩa cổ điển theo kiểu phương Tây vì ở Việt Nam, không có đủ các tiền đề/ điều kiện lịch sử - xã hội để hình thành phát triển chủ nghĩa cổ điển theo kiểu phương Tây:

+ Xã hội phong kiến Việt Nam thế kỉ XVIII – XIX tuy có dấu hiệu suy tàn, uy tín của chủ nghĩa quân chủ chuyên chế bị suy giảm nhưng chưa đến mức bị tranh giành thế lực bời tầng lớp thương nhân và thị dân vốn manh nha trong nền kinh tế hàng hóa buổi phôi thai.

+ Về mặt ý thức hệ, Nho giáo bị khủng hoảng nhưng vẫn giữ vai trò chủ đạo tư tưởng duy trí chưa có vị trí đáng kể trong đời sống văn hóa.

(2)

Luật “tam duy nhất”.

- Duy nhất về thời gian: Thời gian dàn dựng vở kịch trên sân khấu phải thống nhất với thời gian diễn ra câu chuyện đời trong 24 giờ, vì vậy không thể dung nạp kết cấu phức tạp đa, tuyến.

- Duy nhất về địa điểm: Địa điểm trong kịch thống nhất với đia điểm xảy ra câu chuyển.

+ Duy nhất về hành động: Hành động kịch cũng phải thống nhất chứ không được mâu thuẫn với tính cách, yêu cầu chủ đề phải đơn giản, không có chi tiết thừa.

(3) PHỤ LỤC DƯỚI

(4) PHỤ LỤC DƯỚI

* Nhóm 2:

(1)

- HS tiến hành so sánh bức tranh sinh hoạt ngày xuân trong Chợ Đồng (Nguyễn Khuyến) và Chợ Tết (Đoàn Văn Cừ) để thấy sự khác biệt: “thơ cổ điển không nghiêng về miêu tả thế giới khách quan như thơ ca hiện thực” hiện đại.

- HS tiến hành so sánh bức tranh thiên nhiên mùa thu trong Thu Vịnh (Nguyễn Khuyến), Thơ duyên (Xuân Diệu) để thấy điểm/sự khác biệt: “thơ cổ điển không nghiêng về biểu hiện cảm xúc như thơ ca lãng mạn”.

(2) Bảng Phụ lục 3

(3) Bảng phụ lục 4

………………….