Giáo án chuyên đề Sinh học 11 cánh diều CĐ 2 Bài 6: Các biện pháp phòng chống bệnh dịch ở người (P1)

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

*Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu quá trình lây truyền bệnh dịch ở người

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chiếu Hình 6.1, yêu cầu HS đọc nội dung I.1 tr43 sách CĐHT Sinh học 11 và trả lời câu hỏi: Nêu các mắt xích trong chu trình lây bệnh dịch ở người.

- GV hướng dẫn HS chốt kiến thức về quá trình lây truyền bệnh dịch ở người.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghiên cứu sách CĐHT, xung phong trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện 2 – 3 HS trả lời câu hỏi:

+ Các mắt xích của chu trình lây nhiễm: (1) tác nhân gây bệnh, (2) lây truyền, (3) người mẫn cảm, (4) người bị bệnh và (5) phát tán.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả, thái độ tìm hiểu, xây dựng bài của HS.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và chuyển sang nhiệm vụ tiếp theo.

I. Biện pháp phòng chống bệnh dịch ở người

1. Quá trình lây truyền bệnh dịch ở người

- Quá trình lây truyền bệnh dịch là một chu trình gồm nhiều mắt xích, trong đó tác nhân gây bệnh lây truyền từ cả thể nảy sang cả thể khác.

- Chu trình lây truyền bệnh dịch ở người thường bao gồm năm mắt xích quan trọng:

(1) tác nhân gây bệnh (nguồn bệnh)

(2) lây truyền

(3) người mẫn cảm

(4) người bị bệnh

(5) phát tán

*Nhiệm vụ 2. Tìm hiểu biện pháp phòng chống dịch bệnh

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS quan sát các Hình 6.2, 6.3, 6,4 và nhận biết một số biện pháp phòng bệnh trong hình.

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận (mỗi nhóm tìm hiểu một biện pháp phòng chống bệnh dịch) và trả lời các câu hỏi tương ứng:

+ Biện pháp nào nên được áp dụng hằng ngày nhằm ngăn cần sự phát tán và lây truyền của tác nhân gây bệnh? Nêu biện pháp giúp giảm nguy cơ phát tán và lây truyền tác nhân gây bệnh từ động vật sang người.

+ Trong các biện pháp tăng cường miễn dịch, khả năng phòng bệnh của cơ thể, biện pháp nào giúp cơ thể phòng bệnh chủ động và hiệu quả nhất? Giải thích.

+ Nêu biện pháp phù hợp để loại bỏ tác nhân gây bệnh khi chúng tồn tại trong môi trường tự nhiên, trên cơ thể sinh vật hoặc cơ thể người bệnh.

- GV hướng dẫn HS chốt kiến thức về các biện pháp phòng chống bệnh dịch.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghiên cứu sách CĐHT, thảo luận nhóm, xung phong trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện các nhóm trả lời câu hỏi:

*CH1.

+ Các biện pháp nên được áp dụng hằng ngày: rửa tay và vệ sinh cơ thể thường xuyên; súc họng; hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng; sử dụng các thiết bị bảo hộ cá nhân như găng tay, khẩu trang, áo bảo hộ, kính mắt.

+ Các biện pháp giúp giảm phát tán và lây truyền tác nhân gây bệnh từ động vật sang người:

•         Tách riêng khu chăn nuôi, giết mổ gia súc, gia cầm xa khu dân cư.

•         Sử dụng các biện pháp bảo hộ khi chăm sóc, giết mổ gia súc, gia cầm.

•         Không tàng trữ, buôn bán, sử dụng động vật hoang dã.

•         Khoanh vùng, tiêu huỷ các động vật bị nhiễm bệnh.

•         Không tàn phá môi trường tự nhiên, làm mất khu vực sinh sống của động vật hoang dã.

*CH2. Tiêm vaccine giúp tăng cường miễn dịch và khả năng phòng bệnh của cơ thể chủ động và hiệu quả. Do vaccine là chế phẩm chứa kháng nguyên hoặc chất tạo kháng nguyên với một bệnh cụ thể nên sẽ kích thích cơ thể hình thành kháng thể chủ động và đặc hiệu.

*CH3. Biện pháp loại bỏ tác nhân gây bệnh trong môi trường: thường xuyên vệ sinh, khử trùng các vật dụng, môi trường xung quanh để tiêu diệt tác nhân gây bệnh; trên cơ thể động vật phát hiện, tiêu huỷ các sinh vật nhiễm bệnh hoặc các vật trung gian truyền bệnh; trên cơ thể người: sử dụng thuốc, kháng thể,...

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả, thái độ tìm hiểu, xây dựng bài của HS.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và chuyển sang hoạt động tiếp theo.

2. Biện pháp chung cho phòng chống dịch bệnh

2.1. Ngăn cản sự phát tán và lây truyền của các tác nhân gây bệnh

- Tác nhân gây bệnh có thể phát tán và lây truyền qua các con đường như tiếp xúc trực tiếp, vết xước, truyền máu, tiêu hoá, hô hấp, vật trung gian truyền bệnh hoặc mẹ truyền sang con. Dựa trên các con đường phát tán và lây truyền này sẽ có những biện pháp phòng chống phù hợp.

2.2. Tăng cường miễn dịch, khả năng phòng bệnh của cơ thể

- Khả năng miễn dịch và phòng bệnh của cơ thể có thể được tăng cường nhờ một số biện pháp sau:

+ Không sử dụng chất gây nghiện và hạn chế những thói quen xấu.

+ Luyện tập thể dục, thể thao.

+ Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng.

+ Tiêm chủng vaccine phòng bệnh.

2.3. Bất hoạt và loại bỏ tác nhân gây bệnh

- Thường xuyên vệ sinh, khử trùng các vật dụng, môi trường xung quanh để tiêu diệt tác nhân gây bệnh.

- Phát hiện, tiêu huỷ các sinh vật nhiễm bệnh hoặc các vật trung gian truyền bệnh.

- Khi tác nhân gây bệnh đã lây truyền vào trong cơ thể, tuỳ theo tác nhân gây bệnh, có thể có những biện pháp điều trị khác nhau để ngăn cản sự phát triển của tác nhân gây bệnh trong cơ thể người bệnh.

- Sử dụng thuốc kháng sinh:

+ Thuốc kháng sinh thường được sử dụng để ức chế hoặc tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh, đặc biệt là các bệnh do vi khuẩn.

+ Tuy nhiên, kháng sinh cũng có thể ức chế và tiêu diệt hệ vi sinh vật sẵn có trong cơ thể người, đặc biệt là vi khuẩn có lợi nên cũng có thể gián tiếp gây hại cho con người.

+ Bên cạnh đó, do sự tiến hoá của tác nhân gây bệnh, cùng với việc sử dụng kháng sinh không đúng cách đã làm xuất hiện các vi sinh vật kháng thuốc.

+ Khi dùng thuốc kháng sinh phải tuân theo chỉ định của bác sĩ.

- Sử dụng thuốc chống virus: loại thuốc ức chế một giai đoạn nào đó ở chu trình nhân lên của virus. Tuy nhiên, do tần số biến dị ở virus thường rất cao, đặc biệt các virus có hệ gene RNA, ví dụ như virus cúm, HIV, SARS-CoV,... nên dễ xuất hiện các chủng virus có khả năng kháng thuốc.

- Sử dụng kháng thể đơn dòng: là một liệu pháp điều trị mới, trong đó các nhà nghiên cứu đã tạo ra kháng thể có khả năng liên kết và bất hoạt một kháng nguyên cụ thể. Bổ sung kháng thể đơn dòng giúp cơ thể chống lại một tác nhân gây bệnh cụ thể một cách đặc hiệu, do đó sẽ tăng cường khả năng chống bệnh của cơ thể.

2.4. Một số biện pháp khác

- Nhận diện các nhóm người có nguy cơ cao để có biện pháp bảo vệ, chăm sóc phù hợp.

- Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, giáo dục năng cao năng lực phòng chống bệnh truyền nhiễm cho người dân, cán bộ y tế, ….