Giáo án điện tử chuyên đề Ngữ văn 12 cánh diều CĐ 2 Phần I: Tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ tác phẩm văn học

CHÀO ĐÓN CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI GIẢNG NGỮ VĂN!

KHỞI ĐỘNG

Hãy kể tên một vài tác phẩm nghệ thuật có thể là tranh, âm nhạc, hoặc phim, vở kịch... được chuyển thể từ tác phẩm văn học.

Một số tác phẩm được chuyển thể từ tác phẩm văn học

Xúy Vân giả dại

Phim Mùa lá rụng

Chuyển thể từ tác phẩm Mùa lá rụng trong vườn

CHUYÊN ĐỀ 2

TÌM HIỂU VỀ MỘT TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT CHUYỂN THỂ TỪ VĂN HỌC

PHẦN 1

TÁC PHẨM VĂN HỌC VÀ TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT CHUYỂN THỂ TỪ TÁC PHẨM VĂN HỌC

NỘI DUNG BÀI HỌC

I – Tác phẩm văn học

• Khái quát chung

NỘI DUNG BÀI HỌC

II - Một số điểm chung và điểm khác biệt cơ bản giữa tác phẩm văn học và tác phẩm chuyển thể từ tác phẩm văn học.

III - Cách chuyển thể một tác phẩm văn học thành một tác phẩm nghệ thuật khác.

I – TÁC PHẨM VĂN HỌC

1. Khái quát chung

Theo dõi kiến thức trong SGK Chuyên đề ngữ văn 12, em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Tác phẩm văn học là gì?
• Nêu khái quát về hình thức tồn tại của một tác phẩm văn học?

1. Khái quát chung

• Qua việc đọc và tìm hiểu tài liệu Hình tượng nghệ thuật em hiểu hình tượng nghệ thuật là gì? Mối liên hệ giữa hình tượng nghệ thuật với quá trình sáng tạo tác phẩm văn học của người nghệ sĩ? Vai trò của hình tượng nghệ thuật trong việc biểu hiện những giá trị nội dung và tư tưởng nghệ thuật của tác phẩm văn học?

a. Khái niệm

Tác phẩm văn học

• Công trình nghệ thuật ngôn từ.
• Kết quả của hoạt động sáng tạo của cá nhân nhà văn.
• Kết quả nỗ lực sáng tác của tập thể; đơn vị độc lập cơ bản của văn học.

b. Hình thức

Văn bản truyền miệng

Văn bản nghệ thuật

Văn vần

Văn xuôi

Thuộc loại văn học nhất định (tự sự, trữ tình, kịch)

Độ dài: 1 câu (tục ngữ, ca dao, cách ngôn,...)

Thể tài văn học nhất định

Độ dài: hàng ngàn, vạn câu (sử thi, tiểu thuyết)

c. Hình tượng nghệ thuật

Là hình tượng ngôn từ.

Ký hiệu của một tự tưởng tình cảm 1 nội dung nhất định.

Sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ

• Nhằm thể hiện nhận thức và sự cắt nghĩa đời sống.
• Thể hiện tư tưởng tình cảm của người nghệ sĩ.

d. Mối quan hệ giữa hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm văn học với hình tượng thuộc các ngành nghệ thuật khác:

Điểm chung

Phản ánh cuộc sống bằng hình tượng

Không diễn đạt trực tiếp ý nghĩa, tình cảm bằng khái niệm, định lí, công thức.

Làm sống lại một cách cụ thể, gợi cảm những sự việc, hiện tượng làm ta suy nghĩ về tính cách và số phận qua 1 chất liệu cụ thể.

Điểm khác biệt

Chất liệu

Hình tượng văn học

Các loại hình nghệ thuật khác

• Ngôn từ
• Hội họa: màu sắc, đường nét.
• Âm nhạc: âm thanh.
• Điêu khắc: vật liệu, hình khối,..
• Chất liệu khác nhau nên mỗi hình tượng nghệ thuật của mỗi ngành nghệ thuật có đặc trưng riêng (ngôn ngữ riêng).
• Chúng có sức mạnh riêng, có thể kết hợp nhưng khó thay thế cho nhau.

2. Tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ tác phẩm văn học

Nhóm 1

• Em hiểu thế nào là chuyển thể?

Nhóm 2

• Trong lĩnh vực nghệ thuật, có thể chuyển thể các tác phẩm giữa những ngành nào?

Thảo luận nhóm

Em hãy thực hiện các nhiệm vụ sau:

2. Tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ tác phẩm văn học

Nhóm 3

• Tác phẩm văn học có thể chuyển thể thành một tác phẩm khác thuộc những ngành nghệ thuật nào?

Nhóm 4

• Việc chuyển thể một tác phẩm văn học thành tác phẩm nghệ thuật thuộc ngành khác nhằm mục đích gì?

Nhóm 5

• Ngoài các tác phẩm văn học chuyển thể đã nêu trong phần trên, em hãy dẫn ra một số tác phẩm văn học khác đã được chuyển thể thành tác phẩm nghệ thuật khác.

2. Tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ tác phẩm văn học

Nhóm 6

• Phần tài liệu cứ 5 phim lại có 1 chuyển thể từ sách cung cấp cho em những thông tin nào và làm sáng tỏ thêm được vấn đề gì? Nêu tên những tác phẩm văn học được chuyển thể thành tác phẩm điện ảnh trên thế giới, đặc điểm là ở Pháp và Việt Nam?

Chuyển thể là gì?

Là công việc hay hoạt động chuyển một tác phẩm văn học sang tác phẩm thuộc ngành nghệ thuật khác.

Ví dụ: truyện ngắn sang tác phẩm điện ảnh.

Chuyển thể tác phẩm văn học sang ngành nghệ thuật khác

Điện ảnh

Sân khấu

Âm nhạc

Hội họa

Mục đích việc chuyển thể

Mở ra nhiều hướng tiếp cận văn học, cách tiếp nhận những giá trị phổ quát mà văn học mang đến.

Tác phẩm chuyển thể như một sự giải mã, sự thể hiện hình tượng nêu trong tác phẩm văn học bằng một cách khác.

Mục đích việc chuyển thể

Giúp người xem vừa hiểu tác phẩm văn học hơn vừa thấy những đặc sắc riêng của mỗi cách thể hiện.

Văn học có mối quan hệ chặt chẽ với một số loại hình nghệ thuật: sân khấu, điện ảnh, hội họa, âm nhạc, điêu khắc.

Việc chuyển thể tác phẩm văn học thành tác phẩm điện ảnh trên thế giới đặc biệt là ở Pháp và Việt Nam.

Nhan đề cho thấy: tỉ lệ tác phẩm điểm ảnh (phim) được chuyển thể từ văn học )sách là rất lớn.

Việc chuyển thể tác phẩm nghệ thuật là phổ biến, nhất là trong lĩnh vực điện ảnh.

Một số tác phẩm văn học được chuyển thể

Tác phẩm văn học “Đảo của dân ngụ cư” của nhà văn Đỗ Phước Tiến đã được chuyển thể thành phim điện ảnh.

Tác phẩm “Long Thành cầm giả ca” được chuyển thể thành tác phẩm điện ảnh.

Tác phẩm “Cô gái đến từ hôm qua” của Nguyễn Nhật Ánh được chuyển thể thành bộ phim cùng tên.

II – MỘT SỐ ĐIỂM CHUNG VÀ ĐIỂM KHÁC BIỆT CƠ BẢN GIỮA TÁC PHẨM VĂN HỌC VÀ TÁC PHẨM CHUYỂN THỂ TỪ TÁC PHẨM VĂN HỌC

Dựa vào ngữ liệu cùng kiến thức trong sách giáo khoa hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Giữa tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể có những điểm gì chung và khác biệt?
• Phân tích và làm sáng tỏ lợi thế của tác phẩm văn học và lợi thế của các ngành nghệ thuật khác trong việc thể hiện cuộc sống, con người?

Dựa vào ngữ liệu cùng kiến thức trong sách giáo khoa hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Từ hai tài liệu tham khảo ở trên, chỉ ra những điểm tích cực của việc chuyển thể tác phẩm văn học và những “nguy cơ” cần chú ý khi thực hiện chuyển thể tác phẩm văn học.

Dựa vào ngữ liệu cùng kiến thức trong sách giáo khoa hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Phân tích hậu quả của xu hướng văn hóa nghe – nhìn lấn át văn hóa đọc, làm rõ lợi ích của văn hóa đọc, nhất là với sách văn học?

Dựa vào ngữ liệu cùng kiến thức trong sách giáo khoa hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Ngoài một số điểm khác biệt giữa tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ văn học, em còn thấy có những điểm khác biệt nào nữa? Hãy nêu lên và làm sáng tỏ?
• So sánh lời thơ yên tĩnh (Giáng Vân) và lời bài hát Đâu phải bởi mùa thu (Phú Quang) sau đây để thấy điểm chung và điểm riêng của mỗi tác phẩm?

a. Điểm chung

--------------- Còn tiếp ---------------