Giáo án điện tử Ngữ văn 8 kết nối Bài 1 TH tiếng Việt: Biệt ngữ xã hội

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Hãy tìm một câu văn sử dụng biệt ngữ xã hội

Ví dụ: Các công ty đa cấp đã lùa được rất nhiều “gà”.

Bài 1: Câu chuyện của lịch sử

Thực hành tiếng Việt

BIỆT NGỮ XÃ HỘI

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. ÔN TẬP KIẾN THỨC
2. Khái niệm biệt ngữ xã hội
3. Đặc điểm biệt ngữ xã hội
4. Lưu ý khi sử dụng biệt ngữ xã hội
5. LUYỆN TẬP

Em hãy dựa vào kiến thức đã học và trả lời câu hỏi:

• Thế nào là biệt ngữ xã hội?
• Đặc điểm của biệt ngữ xã hội là gì?
• Lưu ý khi sử dụng biệt ngữ xã hội?

1. Khái niệm biệt ngữ xã hội

• Là một bộ phận từ ngữ có đặc điểm riên
• Được sử dụng cho một nhóm đối tượng nhất định trong phạm vi hẹp.

2. Đặc điểm của biệt ngữ xã hội

Đặc điểm

Có đặc điểm riêng về ngữ âm

Có đặc điểm riêng về ngữ nghĩa

>>> Hình thức:

• Được in nghiêng, đặt trong dấu ngoặc kép.
• Được chú thích về nghĩa.

Ví dụ 1:

Anh đây công tử không “vòm”

Ngày mai “kện rệp” biết “mòm” vào đâu

(Nguyên Hồng, Bỉ vỏ)

Vòm: nhà

Kền rệp: hết gạo

Mòm: ăn

Ví dụ 2: Tớ chỉ nhường tháng này thôi, tháng sau thì tớ cho cậu ngửi khói.

Ngửi khói

Dùng mũi để nhận biết mùi khói

Tụt lại phía sau

>>> 

• Hình thành trên quy ước riêng của một nhóm người nào đó.
• Sử dụng trong phạm vi hẹp.
• Chỉ có những người có mối liên hệ riêng với nhau và nắm được quy ước mới có thể sử dụng.

3. Lưu ý khi sử dụng biệt ngữ xã hội

Lưu ý

Sử dụng hạn chế, phù hợp với đối tượng và mục đích giao tiếp.

Đối với nhà văn, sử dụng biệt ngữ xã hội để miêu tả cuộc sống, sinh hoạt của một nhóm người đặc biệt nào đó.

         Nhờ dùng biệt ngữ, bức tranh cuộc sống của một đối tượng cụ thể trở nên sinh động, chân thực.

LUYỆN TẬP

Hoàn thành các bài tập trong SGK tr.16, 17

Bài tập 1 SGK trang 16

Chỉ ra biệt ngữ xã hội ở những câu sau và cho biết dựa vào đâu em khẳng định như vậy. Giải thích các biệt ngữ đó:

1. Năm lên sáu, cung thiếu nhi thành phố có cuộc tuyển “gà” khắp các trường tiểu học, tôi cũng được chọn gửi đến lớp năng khiếu.

(Ngô An Kha, Tìm mảnh ghép thiếu)

1. Ôn tập cẩn thận đi em.Em cứ học “tủ” như vậy, không trúng đề thì nguy đấy.

Đáp án

Câu a

Năm lên sáu, cung thiếu nhi thành phố có cuộc tuyển “gà” khắp các trường tiểu học, tôi cũng được chọn gửi đến lớp năng khiếu.

• Dựa vào dấu ngoặc kép và sự khác thường về nghĩa của từ “gà”.
• “Gà” trong câu dùng để chỉ những học sinh được chọn tuyển để thi đấu (liên hệ đến gà chọi).

Câu b

Ôn tập cẩn thận đi em. Em cứ “tủ” như vậy, không trúng đề thì nguy đấy.

• Nghĩa của từ “tủ” được dùng không thông dụng, hoàn toàn khác nghĩa gốc.
• Từ “tủ” có nghĩa là chỉ tập trung học một nội dung nào đó để thi theo kiểu may rủi, nếu trúng đề thì làm bài tốt.

Bài tập 2 SGK trang 16

“Cái việc lơ đễnh rất hữu ý đó, cái chuyện bỏ quên hộp thuốc lào vẫn là một ám hiệu của Cai Xanh dùng tới mỗi lúc đi tìm bạn để “đánh một tiếng bạc lớn” nghĩa là cướp một đám to.

(Nguyễn Tuân, Một đám bất đắc chí)

Vì sao ở câu trên, người kể chuyện phải giải thích cụm từ “đánh một tiếng bạc lớn”? Theo em, tác giả dùng cụm từ đó có mục đích gì?

Đáp án

Câu dẫn có sử dụng biệt ngữ “đánh một tiếng bạc lớn”. Khi dùng biệt ngữ đó, tác giả biết rằng số đông độc giả sẽ cảm thấy lạ, khó hiểu. Do vậy, tác giả thấy cần giải thích để người đọc hiểu được nghĩa của câu.

Cụm từ đặt trong ngoặc kép, được tác giả sử dụng với mục đích tái hiện chân thực cách nói năng trong nội bộ một nhóm người mưu toan làm những việc mờ ám, không muốn để người ngoài biết được.

Bài tập 3. Trong phóng sự Tôi kéo xe của Tam Lang (viết về những người làm nghề kéo xe chở người thời trước Cách mạng tháng Tám năm 1945), có đoạn hội thoại:

- Mày đã “làm xe” lần nào chưa?

- Bẩm, chúng cháu làm bao giờ cả.

Trong Cạm bẫy người của Vũ Trọng Phụng – một tác phẩm vạch trần trò gian xảo, bịp bợm của những kẻ đánh bạc trước năm 1945 – có câu: Tôi rất lấy làm lạ là vì cứ thấy hai con chim mòng thắng trận, ù tràn đi mà nhà đi săn kia đã phí gần hai mươi viên đạn.

Nêu tác dụng của việc sử dụng biệt ngữ xã hội (in đậm) trong các trường hợp trên. Đọc tác phẩm văn học, gặp những biệt ngữ như thế, việc đầu tiên cần làm là gì?

Đáp án