Giáo án và PPT Ngữ văn 7 cánh diều Bài 9: Người ngồi đợi trước hiên nhà (Huỳnh Như Phương)

VĂN BẢN 2: NGƯỜI NGỒI ĐỢI TRƯỚC HIÊN NHÀ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV nêu lên nhiều câu hỏi gợi mở cho HS thảo luận trả lời:

+ Em có hiểu biết gì về những hi sinh, mất mát của dân tộc và nhân dân ta trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm?

+ Hãy nêu lên một ví dụ về sự hi sinh, mất mát đối với người phụ nữ trong cuộc kháng chiến mà em cho là mất mát lớn nhất.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc và tìm hiểu chung

GV đưa ra câu hỏi:

+ Bài tản văn viết về ai, về sự việc gì (đề tài)?

+ Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt nào? Chỉ ra tác dụng của việc kết hợp đó.

+ Vấn đề tác giả nêu lên có ý nghĩa xã hội như thế nào?

+ Những yếu tố nào bộc lộ trực tiếp tình cảm, ý nghĩ của tác giả?

Sản phẩm dự kiến:

1. Đọc văn bản

- Bài tản văn viết về dì Bảy (Lê Thị Thỏa), một người phụ nữ quê ở Quảng Ngãi, đã chờ đợi chồng suốt cả cuộc chiến tranh. Chồng hy sinh trong chiến đấu, dì thầm lặng sống một mình cho đến lúc già.

- Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt tự sự và biểu cảm. Sự biểu cảm thể hiện qua lời người kể chuyện, nhằm bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của tác giả với câu chuyện được kể.

- Vấn đề tác giả nêu lên là vấn đề xuất hiện rất nhiều trong xã hội vào những năm tháng chiến tranh, những người phụ nữ phải chịu cảnh chia ly người chồng thân yêu của mình.

- Yếu tố ngôi kể đã bộc lộ trực tiếp tình cảm, ý nghĩ của tác giả. 

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy nêu vài nét về tác giả, tác phẩm mà em biết. Văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung của mỗi phần.

Sản phẩm dự kiến:

a) Tác giả

- Tên khai sinh: Huỳnh Như Phương.

- Quê quán: Quảng Ngãi

- Năm sinh: 1955 

- Thể loại sáng tác: Phê bình văn học. 

- Tác phẩm tiêu biểu: Dẫn vào tác phẩm văn chương (1986); Trường phá thức Nga (2007), Những nguồn cảm hứng trong văn học (2008),… 

b) Tác phẩm

- Xuất sứ: Trích trong Thành phố - những thước phim quay chậm, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2018.   

- Thể loại: tản văn

- Bố cục:

+ Phần 1: Từ đầu đến “đôi người đôi ngả”: Tình cảnh ly tán “kẻ Bắc người Nam” của những gia đình có người tập kết ra Bắc.. 

+ Phần 2: Tiếp đến “tìm mộ phần của dượng”: Tình cảnh đáng thương của dì Bảy khi dượng Bảy ra chiến trận.

+ Phần 3: Còn lại: Tấm lòng thủy chung, son sắt của dì. 

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu ngôi kể và sự kiện chính trong VB

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi: 

•  Sắp xếp lại các sự kiện đã nêu trong SGK theo trình tự mà bài tản văn đã nêu lên.

• Xác định ngôi kể của VB. Chỉ ra tác dụng của ngôi kể đó.

• Tìm và phân tích một số câu hoặc đoạn văn trực tiếp bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của tác giả.

Sản phẩm dự kiến:

1. Sự kiện chính của VB

- Dượng Bảy cùng nhiều người con đất Quảng lên đường ra Bắc tập kết.

- Ra miền Bắc rồi vào lại miền Nam chiến đấu, dượng Bảy vẫn liên lạc với gia đình.

- Dượng Bảy ngã xuống trong trận đánh ở Xuân Lộc, trên đường tiến vào Sài Gòn.

- Ngày hòa bình, đì tôi đã qua tuổi 40. Vẫn có người đàn ông để ý đến dì, nhưng lòng dì không còn rung động.

- Dĩ Bảy năm nay tròn 80 tuổi, đang ngồi một mình đợi Tết. 

2. Ngôi kể của VB

- Toàn bộ bài tản văn là lời người kể theo ngôi thứ nhất, xưng “tôi”, đó cũng chính là lời tác giả. Đoạn văn nào cũng là lời tác giả.  

- Tác giả kể về câu chuyện của dì mình, lời người kể luôn nhỏ nhẹ, luôn thì thầm với người đọc. Cách kể ấy vừa thể hiện được tình cảm và thái độ quý trọng, kính cẩn, thiêng liêng của người cháu, vừa thể hiện được sự hi sinh thầm lặng, sự chịu đựng bền bỉ, âm thầm, lặng lẽ, “biết hi sinh nên chẳng nhiều lời” của những người phụ nữ 

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhân vật trong VB

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm, tìm hiểu về những chi tiết, câu văn miêu tả và đưa ra nhận xét về hai nhân vật dì Bảy và dượng Bảy trong tác phẩm thông qua việc hoàn thành phiếu học tập:

Sản phẩm dự kiến:

2.1. Nhân vật dì Bảy

a. Hoàn cảnh

- Mới lấy nhau được 1 tháng, dượng Bảy đã phải ra Bắc tập kết và đôi người đôi ngả.

- Cuối năm 1975, gia đình nhận được giấy bảo tử của dượng è dì dượng phải chia ly mãi mãi.

b. Tính cách, phẩm chất

- Dù cho có cô đơn, lẻ loi, dì Bảy vẫn một lòng chung thủy với người chồng đã khuất của mình.

- Dì Bày là người phụ nữ đức hạnh, đại diện cho phẩm chất của những người mẹ, người vợ Việt Nam anh hùng hi sinh tuổi thanh xuân, tuổi trẻ của mình, nén nỗi đau cá nhân vào bên trong, âm thầm góp sức vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. 

2.2. Nhân vật dượng Bảy

a. Hoàn cảnh

- Dượng mồ côi cha mẹ, đi bộ đội, đóng quân ở làng tôi, thầm yêu dì, rồi đứng ra làm lễ cưới.

- Chỉ một tháng sau khi lấy vợ thì đơn vị chuyển đi, đôi người đôi ngả.

- Dượng hi sinh trong trận đánh ở Xuân Lộc, chỉ mười ngày trước khi chiến tranh ngưng tiếng súng.

b. Tính cách, phẩm chất

- Dượng Bảy đại diện cho những người anh hùng ra đi bỏ lại đằng sau là gia đình, người thân, chiến đấu để giải phóng dân tộc, để nhân dân được bình yên, hạnh phúc. Nhưng lại không có cái may mắn được chứng kiến ngày đất nước được giải phóng.

- Bên cạnh đó, dượng còn là một người luôn nhớ tới gia đình, tới người vợ tần tảo, phải chịu nhiều thiệt thòi, vất vả.

………………………………………………….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Nhân vật dì Bảy có hoàn cảnh như thế nào?

A. Mới lấy nhau được 1 tháng, dượng Bảy phải ra Bắc tập kết rồi hi sinh

B. Mới lấy nhau được 1 tháng, dượng Bảy đã phải ra Bắc tập kết

C. Dượng Bảy bỏ nhà ra đi

D. Dượng Bảy đi làm ăn xa

Câu 2. Dượng Bảy có gia cảnh như thế nào?

A. Là người Tam Kỳ, Quảng Nam

B. Mồ côi cả cha lẫn mẹ

C. Yêu thầm dì, được đơn vị đứng ra làm lễ cưới

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Câu 3. Văn bản Người ngồi đợi trước hiên nhà do ai sáng tác?

A. Hà Thủy Nguyên

B. Vũ Quần Phương

C. Huỳnh Như Phương

D. Đoàn Giỏi

Câu 4. Dì Bảy là người như thế nào?

A. Yêu thương chồng, thủy chung tình nghĩa

B. Lạc quan, có niềm tin vào cuộc sống

C. Mất niềm tin kể từ khi nghe tin dữ về dượng

D. Sâu sắc, giỏi giang

Câu 5. Văn bản gợi ra ý nghĩa thông điệp gì?

A. Ca ngợi đức hi sinh cao cả, thầm lặng, phẩm chất thủy chung, tình nghĩa của những người vợ có chồng tham gia chiến tranh.

B. Xót thương cho những người lính phải bỏ mạng nơi chiến trường.

C. Tố cáo chiến tranh tàn ác đã đẩy những gia đình vào cảnh li tán, chia lìa.

D. Cả 3 đáp án trên

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Thảo luận đưa ra ý kiến về câu nói: Dì Bảy trong bài tản văn giống như hình tượng hòn Vọng Phu ở các câu chuyện cổ . 

Câu 2. Bài văn cho người đọc thấy sự hi sinh thầm lặng mà lớn lao của những người phụ nữ trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Vấn đề ấy gợi cho em suy nghĩ gì khi được sống trong hòa bình. Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 câu) trình bày ý kiến của em về giá trị của cuộc sống hòa bình.