Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 3: Viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên

BÀI 3. VIẾT BÀI VĂN THUYẾT MINH GIẢI THÍCH MỘT HIỆN TƯỢNG TỰ NHIÊN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi dẫn dắt yêu cầu HS trả lời: Em hãy chia sẻ (với cô và cả lớp) về những hiện tượng tự nhiên mà em biết. Hãy chọn lấy một hiện tượng và em có hiểu biết gì về hiện tượng đó?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Thế nào là văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên?

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trao đổi: Thế nào là văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên?

Sản phẩm dự kiến:

Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là loại văn bản thông tin nhằm giới thiệu những hiểu biết khoa học cơ bản về hiện tượng đó. Nội dung chính của loại văn bản này thường tập trung vào một số thông tin chính như: Đó là hiện tượng gì? Biểu hiện như thế nào? Vì sao có hiện tượng này? Những tác dụng hoặc tác hại của hiện tượng thiên nhiên ấy là gì?...Tận dụng hoặc phòng chống, khắc phục tác động của hiện tượng đó như thế nào? 

Hoạt động 2. Lưu ý đối với bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên

GV đưa ra câu hỏi: Để viết bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên, các em cần lưu ý điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Xác định hiện tượng tự nhiên cần giới thiệu, giải thích.

- Tìm hiểu về hiện tượng tự nhiên đã xác định thông qua sách, báo, tài liệu khoa học, Internet; đặc biệt, cần vận dụng các hiểu biết từ những môn học khác như: Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí,…

- Dựa vào thông tin thu được từ các tài liệu tin cậy, tổng hợp thành bài viết của cá nhân. Những thông tin, số liệu và nội dung dẫn nguyên văn cần ghi rõ nguồn trích và có thể nêu tên các tài liệu đã tham khảo ở cuối văn bản.

- Tìm ý và lập dàn ý cho bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên.

Hoạt động 3. Thực hành

GV đặt câu hỏi hướng dẫn thực hành: Hãy viết đoạn giới thiệu hiện tượng núi lửa.

Sản phẩm dự kiến:

a. Chuẩn bị

b. Tìm ý và lập dàn ý

- Núi lửa là một vết đứt gãy trên lớp vỏ của một hành tinh, như là Trái Đất cho phép dung nham, tro núi lửa, và khí thoát ra từ một lò mắc ma ở dưới bề mặt.

-  Dựa vào hình dáng, có 2 loại: núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên.

Dựa vào dạng thức hoạt động, có 3 loại: núi lửa thức, núi lửa ngủ, núi lửa chết.

- Đá nóng chảy liên tục được đẩy lên phía trên và kết quả là những ngọn núi liên tục tăng về độ cao. Khi áp lực của các dòng chảy mắc ma phun trào lên trên qua miệng núi thì gây ra hiện tượng núi lửa phun trào.

- Lợi ích: mỏ khoáng sản phong phú, năng lượng địa nhiệt, đất đai tơi xốp, màu mỡ.

Tác hại: Gây cháy rừng, làm biến đổi môi trường sinh thái, suy giảm tài nguyên sinh học của vùng bị ảnh hưởng, tăng tính nhạy cảm của những thiên tai nguy hiểm như: lũ lụt, lở đất, xói mòn…

* Lập dàn ý

c. Viết bài

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Mục đích chính của văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là gì?

A. Đưa ra quan điểm cá nhân về hiện tượng tự nhiên.

B. Trình bày các hiểu biết khoa học cơ bản về hiện tượng đó.

C. Đưa ra dự đoán về các hiện tượng tự nhiên trong tương lai.

D. Mô tả hiện tượng tự nhiên theo cách cảm xúc và nghệ thuật.

Câu 2: Trong văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên, thông tin nào là cần thiết để giải thích hiện tượng?

A. Biểu hiện của hiện tượng.

B. Tác dụng hoặc tác hại của hiện tượng.

C. Nguyên nhân gây ra hiện tượng.

D. Tất cả các thông tin trên.

Câu 3: Để viết một bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên, các em cần làm gì trước khi viết bài?

A. Tự viết bài mà không cần tham khảo thêm tài liệu.

B. Tìm hiểu về hiện tượng tự nhiên qua sách, báo, tài liệu khoa học và Internet.

C. Chỉ dựa vào các bài viết của bạn bè.

D. Nêu ý tưởng cá nhân mà không cần kiểm tra thông tin.

Câu 4: Điều nào dưới đây là lưu ý quan trọng khi viết bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên?

A. Sử dụng các từ ngữ phức tạp và khó hiểu.

B. Tập trung vào việc diễn đạt cảm xúc cá nhân về hiện tượng.

C. Cung cấp thông tin chính xác và ghi rõ nguồn trích dẫn nếu sử dụng thông tin từ tài liệu khác.

D. Viết bài theo cách tự do, không cần cấu trúc rõ ràng.

Câu 5: Dàn ý nào là hợp lý nhất để trình bày một hiện tượng tự nhiên trong bài thuyết minh?

A. Mở bài - Giới thiệu hiện tượng - Mô tả biểu hiện - Giải thích nguyên nhân - Tác dụng hoặc tác hại - Kết bài.

B. Mở bài - Giới thiệu cá nhân - Mô tả cảm xúc - Giải thích nguyên nhân - Kết bài.

C. Mở bài - Câu chuyện cá nhân - Mô tả biểu hiện - Kết bài.

D. Mở bài - Các dự đoán về hiện tượng - Mô tả hiện tượng - Kết bài.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Với đề văn trên, từ ý khái quát “Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích”, em hãy hoàn thành đoạn văn theo ba cách: Diễn dịch,  quy nạp; phối hợp.

Câu 2: Giới thiệu về một hiện tượng tự nhiên mà em đã học hoặc tìm hiểu.