Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 5: Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)

BÀI 5. VĂN BẢN. HỊCH TƯỚNG SĨ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Theo em, điều gì đã khiến quân Mông – Nguyên ba lần đem quân xâm lược nước ta đều phải chịu thất bại?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tác giả, tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

• Trình bày hiểu biết của em về tác giả Trần Quốc Tuấn? 

• Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản “ Hịch tướng sĩ”. 

• Văn bản có thể được chia ra thành mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần.

Sản phẩm dự kiến:

a. Tác giả

- Trần Quốc Tuấn là một vị tướng kiệt xuất của dân tộc. Ông là một danh tướng đời Trần có công lao lớn trong ba cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông có thể kể đến như: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư.

b. Tác phẩm

- Hịch tướng sĩ hay còn có tên gọi khác là Dụ chư tì tướng hịch văn được viết vào năm 1285 trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lần 2

- Đây là văn bản nghị luận xã hội trung đại

- Bố cục: 

+ Phần 1 (phần mở đầu): Những tấm gương trung nghĩa xưa nay, vì nước, vì chủ mà quên mình, sẵn sàng hi sinh vì nghĩa lớn

+ Phần 2: Lòng căm thù trước sự ngang ngược, hống hách của quân giặc, thể hiện thái độ kiên quyết không đội trời chung với kẻ thù xâm lược

+ Phần 3: Thể hiện mối ân tình giữa chủ tướng và tướng sĩ, khích lệ ý thức trách nhiệm của mỗi người với triều đình, đất nước, biết làm theo điều đúng, gạt bỏ điều sai

+ Phần 4: Khuyên nhủ tướng sĩ biết phân biệt phải trái, luyện tập binh pháp để lo trừ giặc, bảo vệ xã tắc, non sông

Hoạt động 2: Thể loại hịch

GV đặt câu hỏi: Trình bày những hiểu biết của em về thể hịch.

Sản phẩm dự kiến:

- Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa hay tướng lĩnh hoặc thủ lĩnh phong trào dùng để cổ động , thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài .

- Đặc điểm: khích lệ tình cảm, tinh thần người nghe, thường viết theo thể biền ngẫu. Hịch có kết cấu chặt chẽ, lí lẽ sắc bén , có dẫn chứng thuyết phục.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Mục đích và đối tượng thuyết phục

GV đưa ra câu hỏi: Xác định mục đích và đối tượng thuyết phục của bài Hịch tướng sĩ.

Sản phẩm dự kiến:

- Mục đích viết bài hịch: Trước tình hình hết sức nguy cấp khi quân Mông – Nguyên – đội quân hùng mạnh nhất thời đại lúc bấy giờ chuẩn bị xâm lược Đại Việt, trong khi đó, nhiều tướng sĩ vẫn thờ ơ với vận mệnh dân tộc, chìm đắm trong việc hưởng thụ, không lo luyện tập để bảo vệ Tổ quốc, một bộ phận còn có tư tưởng chủ hoà. Tại thời điểm đó, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đã viết bài viết này để kêu gọi, khích lệ tinh thần của tướng sĩ đoàn kết trong cuộc chiến đấu chống lại cuộc chiến tranh xâm lược với tinh thần quyết chiến, quyết thắng. 

- Đối tượng thuyết phục của bài hịch: các tướng lĩnh trong đội quân của Trần Quốc Tuấn, sau đó, lan toả ra toàn bộ các tướng sĩ và người dân Đại Việt lúc bấy giờ

Hoạt động 2. Nêu gương sáng trong sách sử

GV đưa ra câu hỏi: 

• Ngay phần mở đầu, tác giả đã liệt kê những cái tên nào trong lịch sử về trung quân ái quốc? Điều này đã đem lại hiệu quả gì cho đoạn văn?

• Từ đó, phần mở bài đã đảm nhận được chức năng nào của bài “Hịch tướng sĩ”?

Sản phẩm dự kiến:

- Ngay phần mở đầu, tác giả đã kể tên một loạt các tấm gương sáng trong sử sách trung quân:

+ Tướng: Kỷ Tín, Do Vũ, Cảo Khanh, Kính Đức, Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang...

+ Quan nhỏ: Thân Khoái

+ Gia thần: Dự Nhượng

-> Bất kể thời đại nào, bất kể ai từ những viên quan nhỏ cho đến tướng lớn đều được kể tên. Họ có một đặc điểm chung là sẵn sàng chết vì vua, vì chủ tướng, không sợ hiểm nguy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Lòng trung quân ái quốc như một luận cứ để làm cơ sở cho các lập luận phía sau.

- Hiệu quả:

+ Thuyết phục người đọc tin tưởng điều định nói bởi tính khách quan của các chứng cớ có thật

+ Bộc lộ tình cảm tôn vinh, ngưỡng mộ của người viết với những gương sáng trong lịch sử

+ Phần mở bài đã tập trung vào việc khích lệ lòng trung quân, ái quốc của tướng sĩ thời Trần

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Tác giả của văn bản Hịch tướng sĩ là ai?

A. Trần Quốc Tuấn

B. Trần Quốc Toản

C. Nguyễn Trãi

D. Lê Lợi

Câu 2: Hịch và Chiếu là hai thể văn bản có điểm giống nhau là

A. Thể văn nghị luận, kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén.

B. viết bằng văn xuôi hoặc văn vần.

C. Dùng để ban bố công khai do vua, tướng lĩnh biên soạn.

D. Tất cả đều đúng

Câu 3: Hịch thường được viết vào thời điểm  nào?

A. Khi đất nước thanh bình.

B. Khi đất nước có giặc ngoại xâm.

C. Khi đất nước phồn vinh.

D. Khi đất nước vừa kết thúc chiến tranh. 

Câu 4: Chức năng của thể loại hịch là

A. Dùng để ban bố mệnh lệnh của nhà vua.

B. Dùng để công bố kết quả một sự nghiệp.

D. Dùng để, cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong, giặc ngoài.

C. Dùng để trình bày với nhà vua sự việc, ý kiến hoặc đề nghị.

Câu 5: Khi tác giả liệt kê những hành động sai trái của tướng sĩ không nhằm mục đích nào sau đây?

A. xem xét sự thiếu trách nhiệm của các chiến sĩ một cách khách quan, công tâm

B. tự nhìn nhận lại mình để điều chỉnh suy nghĩ cũng như hành động của tướng sĩ.

C. Lên án và trách móc sự vô trách nhiệm của các chiến sĩ.

D. thức tỉnh sự tự ý thức, trách nhiệm của các chiến sĩ

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Ngày nay, loại văn bản nào có mục đích và nội dung tương tự hịch? Theo em, khi nào thì người ta viết loại văn bản như thế?

Câu 2: Từ bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn, em học được gì về cách viết bài văn nghị luận nhằm thuyết phục người khác?