Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 1: Người mẹ vườn cau (Nguyễn Ngọc Tư)

THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: NGƯỜI MẸ VƯỜN CAU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi gợi mở giúp học sinh tìm hiểu: Em hãy kể tên những tác phẩm em đã đọc viết về đề tài người mẹ.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1. Tìm hiểu tác giả

GV yêu cầu HS tìm hiểu:

• Em hãy đọc và trình bày một số thông tin về tác giả Nguyễn Ngọc Tư.
• Tìm hiểu phong cách sáng tác của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.
• Nêu một số tác phẩm tiêu biểu của tác giả trong sự nghiệp của mình?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác giả Nguyễn Ngọc Tư quê ở xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau.

- Phong cách sáng tác: gần gũi, bình dị nhất và dễ cảm, giọng văn đậm chất Nam Bộ, mềm mại nhưng vô cùng sâu cay về số phận và cuộc đời éo le chìm nổi.

- Tác phẩm nổi bật: Ngọn đèn không tắt, Nước chảy mây trôi, Giao thừa, Cánh đồng bất tận,…

Hoạt động 2. Tác phẩm

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

• Văn bản “Người mẹ vườn cau” thuộc thể loại gì?

• Nêu hoàn cảnh sáng tác của văn bản “Người mẹ vườn cau”?

Sản phẩm dự kiến:

- Xuất xứ: trích “Xa xóm mũi”

- Với phong cách viết văn giản dị mà tình cảm, “Người mẹ vườn cau” đã trở thành một tác phẩm truyện ngắn nổi tiếng và đem lại nhiều cảm xúc trong lòng người đọc.

II. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM

Hoạt động 1. Đề tài, nhan đề, câu chủ đề và cốt truyện: Người mẹ vườn cau

GV giao nhiệm vụ tìm hiểu cho các nhóm:

• Giải thích ý nghĩa nhan đề của văn bản “Người mẹ vườn cau”?

• Phân tích cốt truyện “Người mẹ vườn cau”?

• Truyện ngắn trên viết về đề tài gi?

• Theo em, chủ đề của truyện ngắn “Người mẹ vườn cau” là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Đề tài của truyện viết về người mẹ miền Nam trước và sau chiến tranh

- Nhan đề: Đặt theo đối tượng và địa danh mà nhân vật sống. Trong truyện, bố của nhân vật “tôi” có nhiều người mẹ, “tôi” có nhiều người bà. Người mẹ được kể trong câu chuyện là một trong những người mẹ ấy: người mẹ sống ở vườn cau.

- Câu chủ đề: có những người mẹ bình dị mà thật nhân hậu, lớn lao; tình mẹ là tình cảm thiêng liêng, có sức lay động và cảm hoá mạnh mẽ.

- Cốt truyện: có những tình huống khá đặc biệt, tựa như dòng suy nghĩ của những đứa trẻ, không thống nhất theo một trình tự nào. Cốt truyện của văn bản Người mẹ vườn cau được xây dựng gần gũi, dễ dàng truyền tải nội dung đến các độc giả về hình ảnh người bà thông qua các chi tiết miêu tả, cuộc đối thoại của các nhân vật trong văn bản. Qua đó, văn bản đã khắc họa được tâm tư, tình cảm của nhân vật “tôi” dành cho người ba của mình.

Hoạt động 2. Ngôi kể và tác dụng của ngôi kể trong truyện

GV đưa ra câu hỏi: Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Ngôi kể ấy có tác dụng như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất - đứa bé, con của cán bộ vốn là đồng đội với con của người mẹ vườn cau.

- Tác dụng: thể hiện được câu chuyện một cách tự nhiên, trung thực; vừa nói được về sự giản dị, cao đẹp của người mẹ vườn cau luôn dành đầy tình yêu thương dành cho đồng đội của những nguời con đã khuất vừa thể hiện được sức mạnh cảm hoá của tình cảm ấy đối với người cha của đứa bé và nói được suy nghĩ, tình cảm của chính người kể.

Hoạt động 3. Hình ảnh “người mẹ vườn cau”

GV đưa ra câu hỏi: Hình ảnh “người mẹ vườn cau” đã được tái hiện với những chi tiết tiêu biểu nào? Em ấn tượng với chi tiết nào nhất? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Tái hiện qua các chi tiết:

+ Ba kể hồi trước, ba cùng hai chú ở trên bàn thờ là đồng chí của nhau, các chú ấy hiên ngang và anh dũng lắm, ba bảo bà nội là một bà mẹ anh hùng.

+ Nội bán ve chai

+ Nội gánh giỏ đi đầu làng cuối xóm. Nội đưa thư cho ba. Nội mang thức ăn, tin tức.

+ Giá mà các chú ấy còn sống, bây giờ nội đã có cháu, đâu phải sống một mình.

+ Tôi nghe gai gai người, nhớ cái dáng còm cõi, nụ cười phúc hậu, đôi mắt già nua nheo nheo.

=> Một người mẹ anh hùng giàu đức hy sinh và đáng thương.

III. TỔNG KẾT

Hoạt động 1. Nội dung

GV đặt câu hỏi tổng kết nội dung: Em hãy nêu giá trị nội dung của văn bản “Người mẹ vườn cau”?

Sản phẩm dự kiến:

Truyện nói về kí ức của tác giả về người bà nội - một người mẹ anh hùng giàu đức hy sinh và đáng thương. Qua đó, gửi gắm đến người đọc thông điệp về sự biết ơn và kính trọng những người đã hi sinh vì lí tưởng cách mạng, vì nền hòa bình độc lập và những người mẹ anh hùng.

Hoạt động 2. Nghệ thuật

GV đặt câu hỏi tổng kết nghệ thuật: Giá trị nghệ thuật của văn bản “Người mẹ vườn cau” là gì?

Sản phẩm dự kiến:

 - Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, đậm chất Nam Bộ.

- Cốt truyện gần gũi, dễ dàng truyền tải nội dung.

- Ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng giàu cảm xúc.

Hoạt động 3. Đặc trưng thể loại

GV đưa ra câu hỏi: Truyện ngắn “Người mẹ vườn cau” là một tác phẩm đầy chất thơ. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy? (tình huống truyện, xây dựng nhân vật, ngôn ngữ).

Sản phẩm dự kiến:

a. Tình huống truyện

- Cách dẫn chuyện hấp dẫn tự nhiên

- Cốt truyện được xây dựng gần gũi, dễ dàng truyền tải nội dung đến các độc giả về hình ảnh người bà thông qua các chi tiết miêu tả, cuộc đối thoại của các nhân vật trong văn bản.

b. Xây dựng nhân vật: Rất chân thực, mộc mạc và chi tiết

c. Ngôn ngữ: Gần gũi, giản dị nhưng được chọn lọc kĩ, tạo nên sức gợi

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Truyện ngắn viết về đề tài gì?

A. Người mẹ

B. Tình mẫu tử

C. Tình bà cháu

D. Biết ơn mẹ Việt Nam anh hùng

Câu 2: Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? 

A. Ngôi kể thứ nhất.

B. Ngôi kể thứ hai.

C. Ngôi kể thứ ba.

D. Ngôi kể tự do.

Câu 3: Cốt truyện của văn bản có gì đáng chú ý?

A. Có những tình huống khá đặc biệt, tựa như dòng suy nghĩ của những đứa trẻ, không thống nhất theo một trình tự nào.

B. Cốt truyện kể về một câu chuyện trong tưởng tượng của tác giả.

C. Cốt truyện phức tạp, nhiều chi tiết.

D. Cốt truyện đơn giản, bình dị.

Câu 4: Em hiểu chi tiết "Đón ba, nội gầy gò, cười phô cả lợi” thể hiện điều gì?

A. Người bà đã già cả, ốm yếu.

B. Người bà không còn minh mẫn.

C. Niềm vui của người mẹ khi con về thăm.

D. Sự tảo tần hiện trên nét mặt của bà.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: A

Câu 3: A

Câu 4: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em hãy phân tích một chi tiết ấn tượng nhất tái hiện hình ảnh “người mẹ vườn cau”.

Câu 2: Qua truyện ngắn này, tác giả muốn nhắn gửi đến người đọc thông điệp gì?