Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 5: Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ? (Dương Trung Quốc)

BÀI 5. THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: 

NƯỚC ĐẠI VIỆT TA NHỎ HAY KHÔNG NHỎ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau: Xem lại phần Kiến thức ngữ văn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Dương Trung Quốc và diễn đàn “Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ?”

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả Dương Trung Quốc. Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ? 

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Dương Trung Quốc (sinh ngày 2 tháng 6 năm 1947) là nhà nghiên cứu lịch sử và chính trị gia người Việt Nam. Ông từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIV thuộc đoàn đại biểu tỉnh Đồng Nai (một trong 21 người ngoài Đảng Cộng sản Việt Nam trúng cử). Năm 2016, ông là ứng cử viên đại biểu Quốc hội do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giới thiệu ứng cử. Ông Dương Trung Quốc nổi tiếng vì những phát biểu thẳng thắn của mình trong các kỳ họp quốc hội. Ông có bằng cử nhân chuyên ngành lịch sử, là Tổng thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Tổng Biên tập tạp chí Xưa & Nay và chủ tịch Hiệp hội Câu lạc bộ UNESCO Hà Nội. Ông là đại biểu Quốc hội thâm niên của Việt Nam qua bốn khóa XI, XII, XIII, XIV thuộc đoàn đại biểu tỉnh Đồng Nai.

2. Tác phẩm

- Diễn đàn “Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ?” được báo Thanh niên mở ra từ ngày 27-3 đến 30-6-2006, bắt đầu từ bài báo của nhà nghiên cứu lịch sử Dương Trung Quốc. Diễn đàn đã thu hút hàng vạn lượt ý kiến của bạn đọc trong và ngoài nước, thể hiện tâm huyết của mọi tầng lớp người Việt Nam mong muốn đất nước thoát khỏi tình trạng tụt hậu, kém phát triển với tâm lí nước nhỏ để trở thành một quốc gia hùng mạnh.

Hoạt động 2. Phân tích tác phẩm

GV đưa ra câu hỏi: 

Câu 1: Em hiểu nhan đề văn bản Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ? như thế nào? Hãy xác định luận đề và luận điểm bài viết.

Câu 2: Phần (1), (2) của bài viết nhắc lại lịch sử nhằm mục đích gì? Đâu là điều đã tạo nên sức mạnh dân tộc trong những giai đoạn lịch sử quan trọng?

Câu 3: Theo tác giả bài nghị luận, những nguyên nhân nào dẫn tới sự tụt hậu của đất nước trong thời kì mới? Hãy dẫn ra ý kiến chủ quan của người viết và các lí lẽ, bằng chứng khách quan (có thể kiểm chứng được) trong văn bản.

Câu 4: Vấn đề mà tác giả đặt ra trong bài viết có ý nghĩa như thế nào đối với thế hệ trẻ hiện nay? Theo em, làm thế nào để có thể thoát khỏi tâm lí và cách hành xử tự ti của “một nước nhỏ”?

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1:

a. Về nhan đề văn bản: Đây không phải là việc tranh luận về diện tích nước ta nhỏ hay không nhỏ mà vấn đề đặt ra ở đây là vị thế của nước ta trong thời kỳ hội nhập với thế giới, là cách nghĩ để thoát ra khỏi sự tự ti dân tộc, cho nước ta là nước nhỏ, nước nghèo, luôn lép vế trước càng cường quốc trên thế giới

b. Xác định luận đề và các luận điểm của bài viết:

- Luận đề của bài viết chính là vấn đề được đặt ra ngay từ đầu và ở nhan đề của văn bản Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ?

- Các luận điểm:

+ Phần 1: Sự phấn đấu để tồn tại và phát triển dân tộc Việt Nam là cơ sở cho niềm tự hào dân tộc

+ Phần 2: Sức mạnh của nỗi nhục mất nước và công cuộc giải phóng dân tộc, chiến thắng giặc ngoại xâm

+ Phần 3: Lý do cùng nỗi nhục của sự tụt hậu, nghèo hèn trước sự phát triển của nhân loại và ý chí vươn lên

+ Phần 4: Tâm thế tự hào dân tộc và ước vọng lớn sẽ quyết định tầm vóc của dân tộc

Câu 2: 

- Ở cả phần (1) và (2) của bài viết, tác giả đều nhắc lại lịch sử nhằm khích lệ tinh thần tự hào dân tộc. Đây chính là cội nguồn của sức mạnh dân tộc, giúp cha ông ta vượt qua nỗi nhục mất nước để tập hợp nhau lại trong các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc

- Chính lòng yêu nước, tự hào về lịch sử dựng nước, giữ nước của cha ông và nỗi nhục mất nước đã tạo nên sức mạnh dân tộc

Câu 3: 

Những nguyên nhân dẫn tới sự tụt hậu của đất nước trong thời kì mới theo tác giả bài nghị luận:

+ Do hậu quả của chiến tranh

+ Do nếp nghĩ và hành xử của chúng ta. Đó là tâm lí nước nhỏ dẫn đến tự ti, ỷ lại

-  Ý kiến chủ quan của người viết với các lí lẽ, bằng chứng khách quan: “Mục tiêu thoát khỏi nguy cơ tụt hậu ngày càng xa vời” dù chúng ta vẫn biểu dương những thành tưu to lớn đạt được, dù mức tăng trưởng GDP vẫn đứng nhất nhì khu vực. Có hai nguyên nhân cơ bản đã được nêu ở trên, bằng chứng là:

+ Chiến tranh kéo dài tàn phá của cả vật chất, để lại hậu quả nặng nề trên mọi phương diện: mất mát, hi sinh, di chứng tinh thần, …

+ Tâm lí nước nhỏ: “Không ít các phát biểu của các quan chức” khiến người ta nghĩ rằng nước ta nhỏ bé, thuộc diện nghèo, cần được hưởng trợ giúp của thế giới, mà “không thấy nỗi hèn nhục của một nước nghèo và tụt hậu”

    Đó là những lí lẽ, bằng chứng có thể kiểm nghiệm trong thực tế, chứng minh cho sự đúng đắn của các lí lẽ, quan điểm mà tác giả bài viết nêu ra

Câu 4: 

- Các vấn đề được tác giả Dương Trung Quốc đặt ra trong bài Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ? có ý nghĩa lớn lao với thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay bởi tính thời sự của vấn đề

+ Rất nhiều bạn trẻ do không nắm bắt được các vấn đề của xã hội, của thời đại, ít có sự hiểu biết sâu sắc về tình hình thế giới, có ý thức tự ti dân tộc haowjc thái độ bàng quan trước vận mệnh dân tộc, không hiểu gì về vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, hoặc lạc quan tếu cho rằng nước ta đã phát triển ngang bằng với các nước phát triển trên thế giới. Do vậy, việc xác định cho mình một cách hiểu đúng đắn về tình hình của đất nước và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế là một điều quan trọng

+ Nguy cơ tụt hậu sẽ kéo dài nếu chúng ta không thấy và khắc phục được những tồn tại, vướng mắc, nhất là trong nhận thức của giới trẻ

+ Chính niềm tự hào về truyền thống lịch sử của dân tộc, sức mạnh của lòng yêu nước sẽ giúp chúng ta vượt qua sư tự ti, nỗi nhục của một đất nước tụt hậu sống bằng việc chờ mong sự trợ giúp của nước ngoài, để vươn lên độc lập, tự chủ về mọi mặt, tiến tới xây dựng Việt Nam thành một quốc gia hùng cường

- Thế hệ trẻ phải chăm lo cho việc học hành để có thể làm chủ đất nước, đưa đất nước trở thành một quốc gia phát triển, giàu mạnh; có như vậy thì mới có thể thoát khỏi tâm lí và cách hành xử tự ti của “một nước nhỏ”

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ là văn bản gì?

A. Nghị luận xã hội

B. Thông tin

C. Bi kịch

D. Hài kịch 

Câu 2: Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì? 

A. Tự sự

B. Biểu cảm

C. Nghị luận

D. Thuyết minh 

Câu 3: Tác giả của văn bản là ai? 

A. Dương Trung Quốc

B. Nguyễn Tuân

C. Nguyễn Bỉnh Khiêm 

D. Nguyễn Thị Bình 

Câu 4: Vì sao tác giả nhắc tới Đại cáo bình Ngô?

A. Dẫn dắt vào nội dung chính của bài viết

B. Giới thiệu nội dung của bài viết

C. Giới thiệu tác giả

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Câu 5: Tác giả nhắc tới những câu chuyện lịch sử nhằm mục đích gì? 

A. Dẫn chứng khẳng định nước Việt Nam ta là một quốc gia độc lập từ rất lâu về trước

B. Dẫn chứng khẳng định nước Việt Nam ta là một quốc gia đáng tự hào từ rất lâu về trước

C. Dẫn chứng khẳng định nước Việt Nam ta là một quốc gia tồn tại từ rất lâu về trước

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) trình bày quan điểm của em về vấn đề “Nước Việt Nam ta nhỏ hay không nhỏ?”.

Câu 2: Em hãy đánh giá về bài luận của tác giả.