Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 8: Bên bờ Thiên Mạc (Hà Ân)

BÀI 8. THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU

BÊN BỜ THIÊN MẠC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Khi đất nước lâm nguy trước kẻ thù xâm lược, theo em, mỗi người Việt cần phải làm gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

• Hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả Hà Ân

• Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Bên bờ Thiên Mạc

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Hà Ân tên thật là Hoàng Hiển Mô, quê ở Hà Nội; là một nhà văn Việt Nam. Ông nổi tiếng với các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử, truyện kể lịch sử và dã sử.

2. Tác phẩm

- Bên bờ Thiên Mạc là tập truyện lịch sử gồm năm chương, kể về một địa danh lịch sử nổi tiếng gắn với tên tuổi của những người anh hùng thời nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ 2. 

- Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc thuộc chương 4, phần 2, kể về việc Trần Quốc Tuấn giao nhiệm vụ hết sức nghiêm trọng và tuyệt mật cho Hoàng Đỗ, con ông già Màn Trò, một nô tì ở vùng thiên Mạc. Trước giờ chia tay, Trần Bình Trọng đã xoá vết xăm nô tì trên trán Hoàng Đỗ để cậu bé trở thành người dân bình thường.

Hoạt động 2. Phân tích tác phẩm

GV đưa ra câu hỏi: 

Câu 1: Tác phẩm Bên bờ Thiên Mạc gắn liền với sự kiện lịch sử nào của dân tộc? Xác định nội dung chính của mỗi phần trong đoạn trích..

Câu 2: Hãy liệt kê tên các nhân vật trong đoạn trích. Những nhân vật nào là nhân vật có thật trong lịch sử?

Câu 3: Nêu một số chi tiết cụ thể (lời nói, suy nghĩ, hành động,...) mà tác giả đã sử dụng để khắc hoạ về Trần Bình Trọng, Trần Quốc Tuấn và Hoàng Đỗ. Từ đó, nhận xét về tính cách, phẩm chất của ba nhân vật ấy

Câu 4: Đặc điểm của truyện lịch sử được thể hiện qua những yếu tố nào ở văn bản này?

Câu 5: Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc giúp em hiểu thêm được gì về tấm lòng của những người con nước Việt khi đất nước có giặc ngoại xâm?

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1:

- Tác phẩm gắn với sự kiện: cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên lần thứ hai (năm 1285).

- Có thể chia văn bản thành 2 phần:

+ Phần 1: Trần Quốc Tuấn giao nhiệm vụ đưa tin cho Hoàng Đỗ.

+ Phần 2: Trần Bình Trọng xóa bỏ thân phân phận nô tì cho Hoàng Đỗ.

Câu 2:

- Các nhân vật trong đoạn trích: Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng, Hoàng Đỗ, ông già Màn Trò.

- Những nhân vật lịch sử là: Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng

Câu 3: 

- Trần Bình Trọng:

+ "Cậu bé chăn ngự.... làm tướng"-> Ông rất có mắt nhìn người, không coi thường năng lực của Hoàng Đỗ dù biết cậu chỉ là một cậu bé chăn cừu.

+ "Nhưng đột nhiên … nô của ông."-> Một người chủ tướng, chủ nhân tốt, biết nghĩ đến người cấp dưới của mình.

+ "Trần Bình Trọng ... cho Hoàng Đỗ"-> Là một người chủ tướng nhưng Trần Bình Trọng thấu hiểu tâm tư nguyện vọng của người dưới trướng mình.

=> Trần Bình Trọng là vị tướng tài năng, rất giỏi nhìn người, có sự thấu hiểu cho những người dưới trướng mình.

- Trần Quốc Tuấn:

+ “Đây là một đạo … sáp này đó" -> Trần Quốc Tuấn rất có mắt nhìn người. Hoàng Đỗ chỉ là một đứa trẻ nhưng khi được ông giao nhiệm vụ cậu cũng sẵn sàng nhận và làm.

+ "Binh pháp gọi như....như vậy đâu!"-> Ông là người học rộng hiểu sâu.

+ "Ta cũng đã nghĩ trước....vận nước đâu"-> Luôn suy nghĩ, dự liệu, cẩn thận trước mọi thứ.

=> Trần Quốc Tuấn là người có mắt nhìn người rất tinh tế và nhìn đúng người. Luôn suy nghĩ, dự liệu, cẩn thận trước mọi thứ.

- Hoàng Đỗ:

+ “Phải trung với … sợ”-> mặc dù cậu bé này vẫn còn nhỏ tuổi nhưng trong thâm tâm cậu đã cháy lên ngọn lửa yêu nước vô cùng lớn, sẵn sàng hi sinh vì nước, dù có chết thì cũng chẳng sợ gì.

+ "cháu sợ không đảm đương được việc này"-> đứng trước với việc lớn như này mà bản thân mình phải tự làm cậu cũng tỏ ra lo lắng và sợ hãi.

+ "Nuốt xong .... mạng giặc."-> Hoàng Đỗ là một cậu bé gan dạ, có lòng căm hận giặc.

=> Hoàng Đỗ là một cậu bé ngoan ngoãn, nhanh nhẹn và có lòng yêu nước nồng nàn từ khi còn rất nhỏ.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1:  Tác giả của bài Bên bờ Thiên Mạc là ai?

A. Hà Ân

B. Đỗ Phủ

C. Hàn Mặc Tử

D. Trương Kế

Câu 2: Có thể chia bài Bên bờ Thiên Mạc thành mấy phần?

A. 1

B. 2

C. 3

D. 4

Câu 3: Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc thuộc chương nào của tác phẩm?

A. Chương 1

B. Chương 2

C. Chương 3

D. Chương 4 

Câu 4: Bối cảnh được đặt ra trong đoạn trích là khi nào?

A. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ nhất 

B. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ hai 

C. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ ba 

D. Tất cả những ý trên đều đúng 

Câu 5: Nội dung tuyến chính của đoạn trích là gì?

A. Kể về Trần Bình Trọng, ngợi ca tinh thần gan dạ, quả cảm, bất khuất trước kẻ thù của vị tướng này.

B. Kể về vua Trần Nhân Tông và Trần Hưng Đạo, ngợi ca từ thế bình tĩnh, ung dung, tự tại của người đứng đầu đất nước trong cuộc chiến tranh. 

C. Bố con ông già Màn Trò và người dân Thiên Mạc, ngợi ca tấm lòng và tinh thần yêu nước của tầng lớp quần chúng, nhân dân.

D. Tất cả những ý trên đều đúng 

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Suy nghĩ về câu nói của danh tướng Trần Bình Trọng: “Ta thà làm ma nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc.”.

Câu 2: Đoạn trích “Bên bờ Thiên Mạc” giúp em hiểu thêm được điều gì về tấm lòng của những con người Việt khi đất nước có giặc ngoại xâm?