BÀI 1: NHỮNG GƯƠNG MẶT THÂN YÊU (THƠ SÁU CHỮ, BẢY CHỮ)

VĂN BẢN 1: TRONG LỜI MẸ HÁT

(15 câu)

I. NHẬN BIẾT (05 câu)

Câu 1: Xác định thể thơ của bài Trong lời mẹ hát?

Trả lời: 

Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2: Bài thơ được viết theo vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định điều đó?

Trả lời:

• Bài thơ được viết theo vần cách.

• Khổ 1: Từ cuối của câu 2 vần với từ cuối câu 4: ào – ao

• Khổ 2: từ cuối của câu 2 vần với từ cuối câu 4: anh – xanh

• …..

Câu 3: Trong bài thơ có hình ảnh trong lời bát hát được miêu tả. Đó là những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó gợi cho em suy nghĩ gì?

Trả lời: 

• Trong lời mẹ hát có những hình ảnh: cánh cò trắng, cánh đồng, hoa mướp, con gà cục tác.

• Đó là những hình ảnh dung dị, đời thường của cuộc đời hàng ngày, cuộc đời ấy có sự gắn bó mật thiết với tuổi thơ của đứa trẻ

• Khi nghe lời mẹ hát, cuộc đời như được thu nhỏ trong tầm mắt của đứa trẻ, trở thành nguồn tưới mát tâm hồn đứa trẻ, khiến đứa trẻ không thể nào quên được.

Câu 4: Anh chị hãy nêu nội dung chính của khổ thơ cuối và sắc thái chủ đạo của bài thơ?

Trả lời:

• Khổ thơ cuối của đoạn trích là lời đúc kết của tác giả từ những tình cảm sâu nặng của người mẹ dành cho người con của mình. Khổ thơ dung dị như chính người mẹ vậy, thông qua lời mẹ hát mà tác giả nhìn thấy cả cuộc đời của mình: Mẹ ơi, trong lời mẹ hát/ Có cả cuộc đời hiện ra. Cách nói ý vị đó cho thấy tấm lòng biết ơn sâu nặng mà tác giả gửi gắm, đề từ đó tác giả hướng đến một lối sống tốt đẹp, vị tha: Lời ru chắp con cánh/ Lớn rồi con sẽ bay xa. Lời hứa hẹn đó như trở thành phương châm sống của tác giả, luôn hướng về tương lai với niềm hưng phấn ngọt ngào.

• Sắc thái chủ đạo của bài thơ là nhẹ nhàng, sâu lắng, thấm thía.

Câu 5: Xác định phương thức biểu đạt chính trong bài thơ?

Trả lời:

• Biểu cảm

II. THÔNG HIỂU (05 câu)

Câu 1: Hình ảnh nhân vật người Mẹ được tái hiện như thế nào qua bài thơ?

Trả lời:

Nhân vật người mẹ được tái hiện trong đoạn trích là một người tần tảo nuôi con qua tháng năm, vượt qua những khó khăn của cuộc đời để nuôi con khôn lớn. Người mẹ được tái hiện qua những lời hát ru, qua hình dáng nhỏ nhắn, qua mái tóc bạc ghi dấu thời gian, qua tấm lưng còng chịu nhiều sương gió. Những câu thơ như khắc ghi lại bóng dáng mẹ cao cả, suốt đời hi sinh cho người con của mình những điều tốt đẹp nhất.

Câu 2: Hãy chỉ ra các biện pháp tu từ  được sử dụng trong khổ thơ thứ 7 và ý nghĩa  của nó?

Trả lời:

• Nhân hóa: Thời gian chạy qua tóc mẹ

• Tương phản: Lưng mẹ còng xuống >< con thêm cao

•  Nhấn mạnh thời gian trôi qua kéo theo sự già nua của mẹ. Qua đó thể hiện tình thương, biết ơn của con đối với mẹ.

Câu 3: Nhận xét về giọng điệu cũng như cảm xúc của bài thơ Trong lời mẹ hát?

Trả lời:

Bài thơ được viết với giọng điệu nhẹ nhàng cảm xúc sâu lắng thấm thía.

Câu 4: Xác định thông điệp chính mà tác giả muốn gửi gắm qua bài thơ Trong lời mẹ hát?

 Trả lời:

Qua bài thơ tác giả muốn gửi gắm thông điệp:

• Hãy luôn yêu thương và trân trọng khi còn có mẹ

• Lời ru là một văn hóa rất đẹp chúng ta cần giữ gìn phát huy nó

• Luôn ghi nhớ công ơn nuôi dưỡng và giáo dục của cha mẹ

Câu 5: Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Trả lời: 

Hình ảnh của người mẹ trên văn bản: Là một người mẹ ngọt ngào, luôn thương yêu con cái. Là một người phải trải qua bao nhiêu gian nan, vất vả. Theo thời gian, tóc mẹ dần bạc đi, lưng mẹ còng xuống, sức khỏe yếu đi. Mặc dù vậy nhưng vẫn luôn sát cánh bên con, chắp cánh ước mơ cho con bay xa, hi sinh tất cả tuổi thanh xuân vì những đứa con bé bỏng cần sự chở che. Khác với hình ảnh người mẹ trong các bài thơ khác, được miêu tả qua hình dáng, bề ngoài thì ở bài thơ này hình ảnh người mẹ được miêu tả qua chính lời hát của người mẹ, theo trình tự thời gian.

III. VẬN DỤNG (04 câu)

Câu 1: Từ nội dung bài thơ anh chị hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ nói về ý nghĩa lời ru của mẹ với đời sống con người?

Trả lời:

Tiếng ru của mẹ là tình cảm, là ước mong, là lời gửi gắm tâm tình của mẹ đối với con mình. Lời ru chứa đựng trong đó cả một thế giới tinh thần mà người mẹ có được và muốn xây dựng cho đứa con.

- Lời ru của mẹ được hấp thu từ mạch nguồn truyền thống yêu thương tình nghĩa từ bao đời của dân tộc ta.

- Ý nghĩa của lời ru: Là lời khuyên nhủ, dạy bảo, lời yêu thương, trân quý, là lời dặn dò và lưu giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

- Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ hiện đại, một số bộ phận các bà mẹ trẻ không thuộc những lời bài hát ru và chưa ru con theo cách truyền thống.

- Thật hạnh phúc cho những ai được lớn lên trong tiếng hát ru của mẹ, trong điệu nhạc du dương, trong những ngôn từ đẹp đẽ, ấm áp ngọt ngào đầy nhân bản của tình mẫu tử.

* Bài học nhận thức hành động: Sau này xây dựng gia đình, sinh con đẻ cái duy trì nòi giống, em cùng người thân trong gia đình sẽ hát ru con bằng những giai điệu dân ca ngọt ngào và ấm nồng nhân nghĩa và đạo lí của người Việt Nam.

Câu 2: Theo em lời ru của mẹ có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển tâm hồn của mỗi con người?

Trả lời:

• Lời ru có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự phát triển tâm hồn của con người

• Lời ru của mẹ mang cả thế giới truyền đạt cho con, lời ru đó giúp con lớn khôn từng ngày và là thứ cổ vũ tinh thần con đến suốt cuộc đời.

Câu 3: Theo em cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì? Cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Trả lời:

• Bài thơ là cảm xúc yêu thương và biết ơn trước công ơn và đức hi sinh của người mẹ.

• Tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh: nhấn mạnh, gây ấn tượng cho lời thơ. Nhấn mạnh thời gia trôi quá nhanh kéo theo sự già đi của mẹ. Gợi cảm xúc nôn nao, buồn đến xót xa khi trông thấy mẹ ngày càng già đi, thêm tuổi. Đã khắc hoạ tình yêu thương vô bờ bến cùng lòng biết ơn vô hạn của người con với mẹ mình. Bên cạnh đó, Trương Nam Hương đã khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ đặc sắc để nhấn mạnh thời gian trôi qua nhanh – sự già nua của mẹ đến cũng nhanh

Câu 4: Tìm một số bài thơ, ca dao tục ngữ nói về tình mẫu tử?

Trả lời:

Ca dao 1:

Đố ai đếm được lá rừng

Đố ai đếm được mấy tầng trời cao

Đố ai đếm được vì sao

Đố ai đếm được công lao mẹ già.

Ca dao 2:

Ôm con mẹ đếm sao trời

Đếm hoài không hết một đời long đong.

Bài thơ : “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” – Nguyễn Duy

"Mẹ ta không có yếm đào

nón mê thay nón quai thao đội đầu

rối ren tay bí tay bầu

váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

Cái cò… sung chát đào chua …

câu ca mẹ hát gió đưa về trời

ta đi trọn kiếp con người

cũng không đi hết mấy lời mẹ ru"

IV. VẬN DỤNG CAO (01 câu)

Câu 1: Phân tích bài thơ Trong lời mẹ hát.

Trả lời:

Trong cuộc sống, chúng ta luôn nhắc đến những tình cảm cao quý trong cuộc sống, có thể là tình yêu đôi lứa, tình cảm gia đình thân thương hay những tình cảm bạn bè đầy hồn nhiên, trong sáng của lứa tuổi học trò. Nhưng có lẽ tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất trong cuộc sống là tình mẫu tử.

“Tình mẫu tử” chỉ có ba từ ngắn ngủi nhưng ẩn sâu trong đó là những nét đẹp của một tình cảm thiêng liêng, đầy ấm áp. Chính vì vậy, nhà thơ Trương Nam Hương đã thành công khi khắc họa tình mẫu tử chân thực và sâu sắc bài thơ “Trong lời mẹ hát”.

Những dòng thơ đầu tiên, tác giả nhớ về tuổi thơ đầy ấm áp thơ mộng khi nhận được tình cảm yêu thương của người mẹ dành cho những đứa con của mẹ:

Tuổi thơ chở đầy cổ tích

Dòng sông lời mẹ ngọt ngào

Đưa con đi cùng đất nước

Chòng chành nhịp võng ca dao.

Tuổi thơ của ai cũng vậy, từ khi sinh ra cho đến khi lớn lên từ những chăm sóc, nuôi nấng của mẹ, hình ảnh người mẹ quen thuộc bên những lời ru ngọt ngào, những câu truyện cổ tích đầy màu sắc để nuôi dưỡng tâm hồn con được trong trẻo và ấm áp, sự nuôi dưỡng đó không ngại khó khăn, vất vả, mẹ ru con ngủ những trưa hè oi ả, những tiếng ru à ơi nhẹ nhàng ấm áp khiến con chìm vào giấc ngủ ngon.

Con đã lớn lên như thế, lớn lên qua lời ru và sự chăm sóc nuôi dưỡng của mẹ. Có thể thấy tình cảm của mẹ là tình cảm vô giá mà có lẽ những đứa trẻ sau này sẽ hiểu và yêu thương mẹ hơn.

Con gặp trong lời mẹ hát

Cánh cò trắng, dải đồng xanh

Con yêu màu vàng hoa mướp

“Con gà cục tác lá chanh”.

Những câu thơ này chính là nói lên vẻ đẹp trong lời ru, những câu ca dao đầy ấm áp của mẹ, người con đã thấy những hình ảnh quen thuộc của làng quê trong câu hát, những rung cảm về cánh đồng xanh mướt, đàn cò trắng lấp ló đứng trên cánh đồng. Hay những màu vàng của hoa mướp, hình ảnh thú vị con gà cục tác, lá chanh được tác giả miêu tả và khắc họa khá thú vị bởi đó là những hình ảnh độc đáo pha chút bình dị mà mộc mạc của một làng quê đầy ấm áp.

“Trong lời mẹ hát” – một bài thơ không quá dài nhưng có ý nghĩa nhân văn sâu sắc đến con người trong xã hội và khiến cho con người phải nhìn nhận lại bản thân mình với một cái nhìn đúng nghĩa:

Thời gian chạy qua tóc mẹ

Một màu trắng đến xôn xao

Lưng mẹ cứ còng dần xuống

Cho con ngày một thêm cao.

Thời gian trong bài thơ này thật lạ, nó vô tình đến nỗi được tác giả khắc họa chạy qua tóc mẹ, cứ thế trôi nhanh, thật nhanh mà có lẽ không thể quay đầu lại nhìn dù chỉ là một lần. Thời gian chảy trôi qua tóc mẹ, làm cho mái tóc xanh mượt ngày nào của mẹ giờ đây trở nên bạc trắng, bạc của những âu lo, bạc của những vất vả trong cuộc sống đã đè nặng trên đôi vai mòn mỏi của mẹ, mẹ đã già yếu đi dần, khiến cho người con đi làm không khỏi xót xa.

Mẹ già đi thì cũng là lúc con ngày một cao lớn, trưởng thành và đang bước đi trên con đường đời, sau này con cũng sẽ hiểu rằng, gánh nặng của cuộc sống từ những điều nhỏ nhất để thử thách con người vượt qua. 

Tình cảm yêu thương của mẹ là vô hạn, yêu thương con bằng cả trái tim, dù có phải làm việc như thế nào, dù có khó khăn đến đâu, mẹ vẫn cố gắng để cho con có một cuộc sống đủ đầy, một cuộc sống tốt mà không phải ghen tị với ai.

Đó là sự hi sinh cao cả đầy ấm áp của mẹ, đó là tình cảm vô giá không thể nói và thể hiện ra ngày một ngày hai, đó là một tình cảm to lớn vô cùng, thiêng liêng quý giá. Tác giả sử dụng phép nhân hóa và dùng từ láy độc đáo làm ấn tượng đối với độc giả và lay động trái tim bao người con.

Những hình ảnh bình dị, mộc mạc của mẹ, mái tóc bạc trắng, lưng đã mỏi, sức đã yêu dần đi những câu thơ đã khiến cho biết bao thế hệ bạn đọc cảm thấy xót xa, ngậm ngùi, đánh thức tình cảm và ý thức trách nhiệm của con với đấng sinh thành

“Mẹ ơi trong lời mẹ hát

Có cả cuộc đời hiện ra

Lời ru chắp con đôi cánh

Lớn rồi con sẽ bay xa …”

Tình mẫu tử chính là tình cảm cao quý nhất trên thế gian, thiêng liêng và ấm áp đến lạ, không gì có thể so sánh được. Cuộc sống chúng ta, hãy biết yêu thương mẹ hơn, quan tâm mẹ hơn để hiểu được những công lao to lớn mà mẹ đã dành cho mình. Bài thơ Trong lời mẹ hát có lẽ là bài thơ vô cùng thành công đối với Trương Nam Hương – đã in dấu một tình cảm thiêng liêng đầy ấm áp của cuộc sống mà bạn đọc không thể bỏ qua.