BÀI 3: SỰ SỐNG THIÊNG LIÊNG (VĂN BẢN NGHỊ LUẬN)

VĂN BẢN 1: BỨC THƯ CỦA THỦ LĨNH NGƯỜI DA ĐỎ

I. NHẬN BIẾT (05 câu)

Câu 1: Trình bày hoàn cảnh ra đời của văn bản Bức thư của thủ lĩnh da đỏ?

Trả lời:

Năm 1854, Tổng thống thứ 14 của nước Mỹ là Phreng-klin Pi-ơ-xơ tỏ ý muốn mua đất của người da đỏ. Thủ lĩnh Xi-át-tơn đã trả lời bằng bức thư này. Đây là một bức thư rất nổi tiếng, từng được nhiều người xem là một trong số những văn bản hay nhất về môi trường và thiên nhiên.

Câu 2: Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật trong Bức thư của thủ lĩnh người da đỏ?

Trả lời:

- Giá trị nội dung

+ Bức thư của thủ lĩnh người da đỏ  đã nêu ra những điều thiêng liêng trong kí ức của người da đỏ về mảnh đất gắn bó như máu thịt với họ cùng những băn khoăn, trăn trở khi bán đất cho người da trắng, thủ lĩnh Xi-át-tơ muốn nhấn mạnh vấn đề mang tính cấp thiết toàn nhân loại: Thiên nhiên, đất đai là tài sản vô cùng quý giá và thiêng liêng đối với mỗi con người, mỗi dân tộc, bởi vậy chúng ta cần sống hòa hợp với tự nhiên, chăm sóc bảo vệ môi trường như bảo vệ chính mạng sống của chúng ta.

+ Qua tác phẩm, ta cũng hiểu hơn về tình yêu, sự gắn bó sâu sắc đối với mảnh đất quê hương ruột thịt của người thủ lĩnh da đỏ, niềm tự hào về những vẻ đẹp bình dị nhưng rất đỗi nên thơ, tuyệt vời của đất mẹ.

- Giá trị nghệ thuật

+ Giọng điệu khi tha thiết, nhẹ nhàng, khi đanh thép, mạnh mẽ.

+ Kết hợp linh hoạt nghệ thuật so sánh, nhân hóa, điệp ngữ, biện pháp đối lập tương phản để khẳng định vấn đề.

+ Cách lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục.

Câu 3: Hãy giải thích vì sao một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây một thế kỉ rưỡi nay vẫn được nhiều người xem là một trong những văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường?

Trả lời:

- Một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây hơn một thế kỷ được coi là văn bản hay nhất (trong số những văn bản khác) nói về thiên nhiên và môi trường vì:

+ Tác giả đã viết với tất cả tình yêu mến, kính trọng đất đai của người da đỏ.

+ Tác giả bằng kinh nghiệm sống gần gũi với thiên nhiên, đã chỉ ra tầm quan trọng của đất, nước, không khí, và muôn thú đối với con người.

+ Đặc biệt là thủ lĩnh da đỏ đã nêu lên trách nhiệm của con người phải bảo vệ, giữ gìn môi trường sống, bảo vệ thiên nhiên.

Câu 4: Đọc đoạn đầu của Bức thư của thủ lĩnh da đỏ (từ Đổi với đồng bào tôi… đến …tiếng nói của cha ông chúng tôi.) và thực hiện các yêu cầu sau.

1. Hãy chỉ ra những phép so sánh và nhân hoá đã được dùng.
2. Hãy nêu lên tác dụng của phép so sánh và nhân hoá đó, đặc biệt là trong việc làm nổi bật quan hệ giữa người da đỏ với Đất, với thiên nhiên.

Trả lời:

1. Những phép so sánh và nhân hóa đã được dùng và tác dụng:

- Phép nhân hóa:

+ Mảnh đất này – bà mẹ của người da đỏ -> dùng để gọi sự vật trong thiên nhiên.

+ Những bông hoa ngát hương – người chị, người em của chúng tôi => dùng để gọi sự vật trong thiên nhiên.

+ Những mỏm đá, những vũng nước – thành viên của một gia đình => dùng để tả hiện tượng thiên nhiên.

- Những phép so sánh:

+ Dòng nước óng ánh, êm ả trôi dưới những dòng sông, con suối – máu của tổ tiên chúng tôi.

+ Tiếng thì thầm của dòng nước – tiếng nói của cha ông chúng ta.

1. Việc sử dụng phép nhân hóa và so sánh trong đoạn văn làm cho mối quan hệ của đất với người trở nên gắn bó và hết sức thân thiết, như anh chị em, như người con trong một nhà, như con cái với cha mẹ. Cha ông, tổ tiên của người da đỏ tồn tại trong thiên nhiên, trong những dòng nước, trong âm thanh của côn trùng và nước chảy.

Câu 5: Theo em, Bức thư của thủ lĩnh da đỏ quan tâm và khẳng định điều quan trọng gì trong cuộc sống của con người?

Trả lời:

Bức thư quan tâm và khẳng định quan niệm cũng như tình yêu của người da đỏ về đất đai, môi trường thiên nhiên. Nó khẳng định vai trò và tầm quan trọng của đất mẹ đối với mỗi con người và dân tộc và khuyên người da trắng: “Con người phải sống hòa hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo vệ...”

II. THÔNG HIỂU (05 câu)

Câu 1: Em hiểu thế nào về câu nói của thủ lĩnh da đỏ đất là Mẹ?

Trả lời:

Câu nói “Đất là Mẹ” nhấn mạnh quan hệ mật thiết gắn bó của người với đất: con người sống được là nhờ có đất đai. Đất đai cho con người nơi trú ngụ. Đất là nguồn sống, là sự chở che, bảo vệ con người. Đất đai nuôi sống cây cỏ, thú vật và các thứ này lại nuôi sống con người. 

Câu 2: Những lời kiến nghị nào được nhắc tới ở phần cuối của bức thư?

Trả lời:

Ở phần cuối của bức thư, tác giả đã đưa ra những lời kiến nghị có ý nghĩa sâu sắc: Cách ứng xử của người da trắng hoàn toàn đối lập với cách ứng xử của người da đỏ đối với đất đai và thiên nhiên. Đòi hỏi Tổng thống Mĩ phải dạy con cháu biết kính trọng đất đai vì sự giàu có của đất đai là do nhiều...

Câu 3: Nhận xét về thái độ và cách đối xử của người da trắng và người da đỏ đối với thiên nhiên, đất đai.

Trả lời:

Cách đối xử của người da trắng đối với thiên nhiên, đất đai: Các mảnh đất đều như nhau, họ luôn xa lạ với đất, coi đất là kẻ thù. Chỉ biết khai thác đất đai (lấy đi từ lòng đất những gì họ cần). Cư xử như mua được, tước đoạt được, bán đi như mọi thứ hàng hóa. 

Câu 4: Đọc đoạn giữa của bức thư (từ Tôi biết người da trắng không hiểu cách sống… đến …Mọi vật trên đòi đều có sự ràng buộc.)

1. Đoạn văn đã nói lên sự khác biệt, sự đối lập trong cách sống, trong thái độ đối với Đất, đối với thiên nhiên giữa người da đỏ và người da trắng trên những vấn đề gì?
2. Tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào để nêu bật sự khác biệt, sự đối lập ấy và để thể hiện thái độ, tình cảm của mình?

Trả lời:

1. Sự khác biệt của người da đỏ và người da trắng thể hiện ở:

- Thái độ đối với đất đai:

+ Người da trắng xa lạ với đất, coi đất là kẻ thù. Họ cư xử với đất như vật mua được, tước đoạt được, bán đi như mọi thứ hàng hóa. Người da trắng chỉ biết khai thác, lấy đi những thứ cần, ngấu nghiến đất đai, rồi để lại đằng sau những bãi hoang mạc.

+ Người da đỏ gắn bó, thân thiết, coi đất như mẹ, như một phần của mình.

- Sự khác biệt đó còn thể hiện ở lối sống:

+ Người da trắng sống ồn ào trong nhịp sống công nghiệp căng thẳng, họ không quan tâm đến không khí, không biết thưởng thức “những làn gió thấm đượm hương hoa đồng cỏ”, không quý trọng muôn thú.

+ Người da đỏ sống trái lại.

1. Để nêu bật sự khác biệt, sự đối lập và thể hiện thái độ, tình cảm của mình, tác giả đã dùng một số biện pháp nghệ thuật như:

- Phép đối lập:  

+ Anh em >< kẻ thù

+ Yên tĩnh >< ồn ào

+ Xa lạ và thân thiết

- Điệp ngữ: “Tôi biết... Tôi biết... Tôi thật không hiểu... Tôi đã chứng kiến... ngài phải phải nhớ... Ngài phải gìn giữ... ngài phải dạy... ngài phải bảo...”

- Sự so sánh tương phản, giữa người da trắng và người da đỏ về thái độ với thiên nhiên, về cách sống.

III. VẬN DỤNG (04 câu)

Câu 1: Bức thư đã sử dụng rất nhiều yếu tố của phép lặp (lặp từ ngữ, lặp ý, lặp kiểu câu). Hãy lập bảng thống kê một số hoặc toàn bộ những yếu tố lặp ấy và chỉ ra tác dụng biểu hiện tư tưởng tình cảm của chúng.

Trả lời:

Câu 2: Chọn một số câu hay trong các đoạn của bức thư trên nói về không khí, ánh sáng, đất, nước, thực vật, thú vật và học thuộc lòng.

Trả lời:

- Những câu hay trong bức thư:

+ Nói về không khí: Không khí quả là quý giá đối với người da đỏ, bởi lẽ bầu không khí này là của chung, muông thú, cây cối và con người cùng nhau hít thở.

+ Nói về ánh sáng: những tia sáng chói chang phản chiếu từ mặt hồ trong vắt sẽ nói lên cái gì đó về kí ức của người da đỏ.

+ Nói về đất: Bởi lẽ mảnh đất này là bà mẹ của người da đỏ; đất dưới chân chúng là những nắm tro tàn của cha ông chúng tôi.

+ Nói về nước: Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ông chúng tôi.

+ Nói về thực vật: Những bông hoa ngát hương là người chị, người em của chúng tôi.

+ Nói về động vật: bởi lẽ điều gì sẽ xảy đến với con thú thì cũng chính xảy ra đối với con người.

IV. VẬN DỤNG CAO (01 câu)

Câu 1: Theo em, con người cần ứng xử như thế nào với tài nguyên thiên nhiên và sự sống của muôn loài? Trình bày ý kiến của em về vấn đề này bằng một đoạn văn khoảng 200 chữ.

Trả lời:

Thiên nhiên có vai trò quan trọng đối với cuộc sống của mỗi người. Là những công dân trong xã hội mới, mỗi người đều cần phải ý thức được sự bảo vệ và trân trọng thiên nhiên, môi trường giàu đẹp này. Đầu tiên, con người cần phải biết bảo vệ và trân trọng thiên nhiên. Thiên nhiên chính là tất cả những yếu tố tự nhiên bao quanh con người. Nhờ có thiên nhiên mà cuộc sống và cách phương thức, hình thái kinh tế xã hội của con người hình thành và phát triển. Một trong những biểu hiện của thái độ trân trọng và bảo vệ thiên nhiên chính là việc bảo vệ môi trường. Trên thực tế, bảo vệ môi trường sống chính là bảo vệ cuộc sống của chính con người. Việc bảo vệ cảnh quan như sông ngòi ao hồ, rừng núi chính là con người đang xây dựng một cuộc sống chan hòa với thiên nhiên. Sông ngòi có được bảo vệ sạch thì cá tôm mới sống được; con người mới có nguồn thức ăn và nước dồi dào để sinh hoạt. Rừng có được trồng thì con người mới được hưởng bầu không khí trong lành và có được sức khỏe tốt và tận hưởng thiên nhiên tuyệt diệu. Đất có màu mỡ, không xói mòn thì con người có thể canh tác và trồng trọt cũng như không lo lũ lụt. Không khí có sạch thì sức khỏe con người cũng được nâng cao và cải thiện. Hơn nữa, càng ít những tác động của biến đổi khí hậu như: hiệu ứng nhà kính và các hiện tượng thời tiết cực đoan thì cuộc sống con người và các loài sinh vật cũng sẽ được ổn định lâu dài. Các loài sinh vật có tồn tại thì đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái của con người cũng sẽ được dài lâu. Tất cả những tác động tiêu cực đối với môi trường con người có thể chấm dứt ngay ngày hôm nay để có được một môi trường xanh sạch đẹp cũng như 1 thiên nhiên phát triển bền vững. Biểu hiện thứ hai của việc yêu thiên nhiên đó chính là lối sống chan hòa của mỗi cá nhân. Ngày nay, lối sống xanh đang càng ngày được lăng xê và cổ vũ trên toàn thế giới. Nhưng chung quy lại thì để sống chan hòa và thân thiện với thiên nhiên thì con người có thể làm những việc như: hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng 1 lần, sử dụng các sản phẩm dễ phân hủy hoặc tái sử dụng.... Ngoài ra, để sống xanh hơn nữa thì mỗi cá nhân có thể trồng cây ở nhà, ở góc học tập để có thể vừa có thú vui chăm sóc cây cảnh vừa có thể tạo nên 1 môi trường lành mạnh và cuộc sống hạnh phúc hơn. Tóm lại, việc sống trân trọng và ý thức được bảo vệ thiên nhiên là việc vô cùng quan trọng và thiết yếu đối với thiên nhiên. Việc làm và thái độ của con người đối với môi trường sẽ ảnh hưởng đến sự tồn vong của con người trong tương lai. Chính vì vậy, hơn bao giờ hết ngay từ bây giờ, mỗi người đều cần ý thức được những việc làm để duy trì được phong cách sống xanh, sống lành mạnh và thân thiện với môi trường để môi trường có thể phát triển bền vững.