Giáo án điện tử Hoá học 12 chân trời Bài 1: Ester – Lipid

BÀI 1. ESTER – LIPID

MỞ ĐẦU

• Triglyceride (chất béo) thuộc loại ester, là một loại lipid có trong cơ thể người. Nếu hàm lượng triglyceride trong máu cao hơn mức bình thường có thể dẫn đến tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, mỡ máu, gan nhiễm mỡ, đột quỵ…

• Ester là gì? Lipid là gì? Chúng có những tính chất cơ bản và ứng dụng nào?

1. ESTER

• Carboxylic acid và alcohol nào đã tạo ra ester CH₃COOC₂H₅?

• Isopropyl formate là một ester có trong cà phê Arabica (còn gọi là cà phê chè). Viết công thức cấu tạo của isopropyl formate.

• Viết công thức cấu tạo và gọi tên các ester có cùng công thức phân tử C₄H₈O₂.

• Sắp xếp theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi của các chất sau: methyl formate, acetic acid và ethyl alcohol.

• Hãy nêu một số đặc điểm khác nhau của phản ứng thủy phân ester trong môi trường acid và phản ứng xà phòng hóa ester.

• Em hãy cho biết vai trò của dung dịch H₂SO₄ đặc trong phản ứng ester hóa.

• Nhiều ester trong tự nhiên là nguyên liệu để sản xuất hương liệu, mĩ phẩm. Hãy nhận xét đặc điểm chung của các ester dưới đây CH₃COOCH₂C₆H₅ (có trong hoa nhài), CH₃COO[CH₂]₇CH₃ (có trong quả cam), CH₃[CH₂]₁₄COO[CH₂]₂₉CH₃ (có trong sáp ong)

• Viết công thức cấu tạo và gọi tên các đồng phân ester có công thức phân tử C₄H₈O₂.

• Viết công thức cấu tạo của các ester có tên gọi sau đây:

  • a) methyl formate       b) isopropyl acetate

  • c) ethyl propiomate    d) methyl butyrate

• Tại sao trong số các hợp chất hữu cơ có phân tử khối tương đương dưới đây, ester lại có nhiệt độ sôi thấp nhất?

• Cho ba hợp chất butan-1-ol, propanoic acid, methyl acetate và các giá trị nhiệt độ sôi (không theo thứ tự) là: 57^oC; 118^oC; 141^oC. Em hãy gán cho mỗi chất một giá trị nhiệt độ sôi thích hợp.

• Nghiên cứu phản ứng thủy phân ester và thực hiện các yêu cầu sau:

• Tại sao ban đầu chất lỏng trong cả hai ống nghiệm lại tách thành hai lớp? Ester thuộc lớp nào?
• Phản ứng thủy phân ester trong môi trường acid hay môi trường kiềm xảy ra tốt hơn?

• Em hãy so sánh điểm giống nhau và khác nhau của phản ứng thủy phân ester CH₃COOCH₃ trong môi trường acid và môi trường base.

• Hoàn thành phương trình hóa học của các phản ứng:

  • CH₃COOC₂H₅ + H₂O (trong dung dịch H₂SO₄, đun nóng).

  • HCOOCH₃ + NaOH (dung dịch, đun nóng).

• Propyl ethanoate là ester có mùi đặc trưng của quả lê, còn methyl butanoate là ester có mùi đặc trưng của quả táo.

• Viết công thức cấu tạo của propyl ethanoate và methyl butanoate.
• Viết phương trình hóa học của phản ứng thủy phân propyl ethanoate và methyl butanoate trong môi trường acid và môi trường base.

• Isoamyl acetate có mùi thơm đặc trưng của chuối chín nên còn được gọi là dầu chuối. Khi đun nóng hỗn hợp gồm 16,2g acetic acid và 15,2g isoamyl alcohol ((CH₃)₂CHCH₂CH₂OH với xúc tác là H₂SO₄ đặc thu được 14,16g dầu chuối. Tính hiệu suất của phản ứng điều chế dầu chuối trên.

2. CHẤT BÉO

• Acid béo nào trong bảng 1.2 thuộc nhóm omega-6?

• Giải thích vì sao các chất béo không tan trong nước.

• Viết công thức cấu tạo của chất béo được tạo thành từ glycerol và palmitic acid.

• Viết phương trình hóa học của phản ứng hydrogen hóa chất béo được tạo thành từ glycerol và linoleic acid.

• Em hãy tìm hiểu và chỉ ra một số thực phẩm giàu acid béo omega-3 và omega-6.

Luyện tập: 

• Chất hữu cơ G được dùng phổ biến trong mĩ phẩm và phụ gia thực phẩm. Khi thủy phân hoàn toàn bất kì chất béo nào đều thu được G. Xác định chất G.

BÀI TẬP

• Có bao nhiêu ester có công thức phân tử C₃H₆O₂?

• Chất X có công thức phân tử C₄H₈O₂. Cho X tác dụng với dung dịch NaOH đun nóng, thu được chất Y có công thức phân tử C₃H₅O₂Na. X có công thức cấu tạo là ?