Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 2: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Tìm trong thực tế những ví dụ về dùng từ chưa chính xác trong khi nói và viết.

Ví dụ: Cách dùng từ “tham quan” thay vì từ chính xác là “thăm quan”.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Lý thuyết

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Trật tự từ là gì? Nêu các lỗi dùng từ thường gặp về trật tự từ.

Sản phẩm dự kiến:

- Trật tự từ được hiểu là thứ tự sắp xếp của từ ngữ trong câu.

- Việc sắp xếp các từ ngữ trong câu phải tuân theo:

+  Quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu.

+ Phục vụ nhiều mục đích khác nhau như: thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hoạt động, đặc điểm; nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng; liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

- Các lỗi thường gặp về trật tự từ: 

+ Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu.

+ Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với yêu cầu diễn đạt.

Hoạt động 2. Hướng dẫn giải bài tập SGK

Bài tập 1:

Sản phẩm dự kiến:

- Hai câu a1 và a2 có ý nghĩa khác nhau do sắp xếp trật tự từ khác nhau. Trong câu a1, trật tự từ sắp xếp “Quốc tế” sau “phụ nữ” thì có thể hiểu: Mồng 8 tháng Ba chỉ dành cho phụ nữ nước ngoài, phụ nữ VN không có ngày này; không khi đó câu a2, trật tự từ đã sắp xếp “ngày Quốc tế phụ nữ” thì có nghĩa là: Mồng 8 tháng Ba dành cho phụ nữ trên toàn cầu.

- Hai câu b1 và b2 có ý nghĩa khác nhau do sắp xếp trật tự từ khác nhau. Trong câu b1, các từ được sắp xếp theo trật tự: “Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng”. Ở đây “nổi tiếng” là định ngữ bổ nghĩa cho đất nước Trung Quốc. Các từ ngữ trong câu b được sắp xếp theo trật tự. “ĐP là nhà thơ nổi tiếng TQ”. Ở đây “nổi tiếng” lại là định ngữ bổ nghĩa cho nhà văn Đỗ Phủ.

- Hai câu c1 và c2 có ý nghĩa khác nhau do sắp xếp trật tự từ khác nhau. Các từ ngữ trong câu c1 được sắp xếp theo trật tự “Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông”. Ở đây “sự cảm thông sâu sắc” được hiểu là của những người lính, chứ không phải của ông. Các từ ngữ trong câu c2 được sắp xếp theo trật tự “Bài thơ nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với người lính”. Ở đây “sự cảm thông sâu sắc” được hiểu là của ông chứ không phải của những người lính.

Bài tập 2:

Sản phẩm dự kiến:

a) Tự tình là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói đấu tranh quyết liệt cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.

b) Câu cá mùa thu, Vịnh mùa thu, Uống rượu mùa thu là chùm thơ thu nổi tiếng của  Nguyễn Khuyến.

c) Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết như răng, mắt cho các trạm y tế xã.

d) Họ nằm xuống, úp cái nón lên mặt ngủ một giấc cho đến chiều.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. sử dụng

B. xử dụng

C. sử rụng

D. sử giụng

Câu 2: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. xán nạn

B. sán nạn

C. xán lạn

D. sán lạn

Câu 3: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. bôn ba

B. bôn xa 

C. bân xa

D. ba xa

Câu 4: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. oan giải

B. oan khóc

C. oan khốc 

D. oan sốc

Câu 5: Những từ in nghiêng trong các câu sau mắc lỗi gì?

Hê-ra-clét và Ăng-tê đã giao đấu với nhau vô cùng quyết đoán.

A. Dùng từ không đúng nghĩa

B. Dùng từ sai chính tả

C. Dùng từ sai ngữ cảnh

D. Dùng từ không đúng hình thức cấu tạo

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: C

Câu 3: A

Câu 4: C

Câu 5: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) phân tích một đặc điểm của nhân vật thần thoại mà em yêu thích, trong đoạn văn có sử dụng một trong các biện pháp tu từ đã học ở Trung học cơ sở

Câu 2: Đọc câu văn: "Bỗng một chàng trai khôi ngô tuấn tú cùng cô út của phú ông từ phòng cô dâu đi ra." Từ "tuấn tú" trong câu văn trên có nghĩa là gì?