Giáo án Lịch sử 9 cánh diều bài 6: Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945

A. Tuyên ngôn độc lập.

B. Đường Kách mệnh.

C. Bản Yêu sách của nhân dân An Nam.

D. Chính cương vắn tắt.

A. Lên đàng.

B. Tiếng gọi thanh niên.

C. Cùng nhau đi hồng binh.

D. Chiến sĩ Việt Nam.

Mảnh ghép số 4: Đảm nhiệm công việc thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân là:

A. Lê Quảng Ba.

B. Hoàng Sâm.

C. Dương Mạc Thạch.

D. Võ Nguyên Giáp.

Mảnh ghép số 1: B

Mảnh ghép số 2: A

Mảnh ghép số 3: A

Mảnh ghép số 4: D

Mảnh ghép số 5: A

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm (2 nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ). 

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm: 

Khai thác Hình 6.2, tư liệu, mục Góc mở rộng, thông tin mục I.1. SGK tr.26 – 28 và trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1, 2: Mô tả bối cảnh thế giới và trong nước có tác động tới phong trào cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930 – 1931.

+ Nhóm 3, 4: Nêu diễn biến chính của phong trào cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930 – 1931.

+ Nhóm 5, 6: Trình bày về kết quả, ý nghĩa của phong trào cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930 – 1931. 

- GV hướng dẫn các nhóm khai thác tư liệu:

+ Hình 6.3:

Hình 6.3. Phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh

• Các em quan sát thấy những gì (số lượng người, trang phục, vật dụng).

• Bức tranh phản ánh điều gì? Tại một số địa phương ở Nghệ An và Hà Tĩnh, nhân dân ta đã làm gì? Sau khi thành lập, chính quyền cách mạng đã thực hiện những chính sách nào? Em có nhận xét gì về những chính sách đó? (Ở một số địa phương tại Nghệ An và Hà Tĩnh, nhân dân đã đập tan chính quyền thực dân, phong kiến tay sai, thành lập chính quyền cách mạng ở một số thôn xã, bãi bỏ các thứ thuế vô lí, tịch thu ruộng đất của địa chủ và tay sai chia cho người dân, bài trừ hủ tục).

+ Đoạn tư liệu: Tìm các cụm từ thể hiện ý nghĩa phong trào cách mạng 1930 – 1931. 

(khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng; thể hiện, chứng tỏ khối liên minh công nông; cuộc diễn tập đầu tiên; rèn luyện lực lượng;….).

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về phong trào cách mạng giai đoạn 1930 – 1931 (đính kèm phía dưới Hoạt động 1.1).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS tiếp tục thảo luận, khai thác tư liệu GV cung cấp và trả lời câu hỏi: Tại sao Xô viết Nghệ - Tĩnh lại được coi là đỉnh cao của phong trào cách mạng giai đoạn 1930 – 1931?

- GV cho HS liên hệ, vận dụng và thực hiện nhiệm vụ: Tìm hiểu về một số di tích lịch sử, phong trào ở địa phương mình trong giai đoạn 1930 – 1931. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt mô tả những nét chủ yếu về hoàn cảnh lịch sử, diễn biến, kết quả, ý nghĩa của phong trào cách mạng 1930 – 1931.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

+ Nghệ - Tĩnh là nơi phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân phát triển mạnh mẽ nhất qua các cuộc bãi công của công nhân; biểu tình có vũ trang của quần chúng, nông dân Thanh Chương, Nghi Lộc, Diễn Châu, Can Lộc, Hưng Nguyên, làm cho hệ thống chính quyền của thực dân, phong kiến ở Nghệ - Tĩnh bị rối loạn.

+ Chính quyền nhân dân được thành lập dưới hình thức các xô viết, với việc ban hành và thực hiện nhiều chính sách tiến bộ:

• Xoá bỏ chính quyền và luật lệ cũ, lập các đội tự vệ đỏ, đảm bảo các quyền tự do, dân chủ, bình đẳng...,

• Bãi bỏ các thứ thuế vô lí, tịch thu ruộng đất, tiền, thóc công chia cho dân...;

• Tổ chức các lớp học Quốc ngữ, xoá bỏ hủ tục, tệ nạn...

+ Lần đầu tiên các Xô viết - chính quyền cách mạng ở các thôn, xã ra đời, thực hiện nhiệm vụ của chính quyền nhân dân.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Từ tháng 5/1930, phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ với nhiều cuộc đấu tranh của công nhân, nông dân, các tầng lớp nhân dân lao động khác.

+ Đỉnh cao là phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh. Là phong trào cách mạng lần đầu tiên diễn ra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã phát huy được lòng yêu nước của quần chúng nhân dân cả nước, vai trò đấu tranh của công nhân và nông dân.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1931

1. Phong trào cách mạng giai đoạn 1930 – 1931

* Bối cảnh thế giới và trong nước:

- Thế giới: đại suy thoái kinh tế thế giới (1929 – 1933) gây hậu quả nặng nề với Việt Nam.

- Trong nước:

+ Tình hình kinh tế: 

• Nông nghiệp, công nghiệp sa sút.

• Giá mặt hàng xuất khẩu giảm mạnh.

+ Tình hình chính trị - xã hội.

Tăng thuế, sai thái, giảm lương, tăng giờ làm với công nhân, viên chức.

→ Đời sống người dân cực khổ, bần cùng.

→ Mâu thuẫn gay gắt giữa dân tộc với thực dân Pháp, giữa nông dân với địa chủ phong kiến.

+ Đảng Cộng sản ra đời kịp thời lãnh đạo: đầu năm 1930, phong trào cách mạng bùng lên ở nhiều nơi trên cả nước, tiêu biểu ở Nghệ An – Hà Tĩnh. 

* Diễn biến chính:

- T2/1930: bãi công của 3000 công nhân Đồn điền cao su Phú Riềng (Bình Phước), 4000 công nhân Nhà máy dệt Nam Định.

- T5/1930: đấu tranh của công nhân Nhà máy điện Chợ Quán (Sài Gòn), Mỏ than Hòn Gai (Quảng Ninh). 

- T9/1930: phong trào đạt đỉnh cao ở Nghệ An, Hà Tĩnh. Ra đời các Xô viết. 

* Kết quả: phong trào chịu nhiều tổn thất do bị thực dân Pháp đàn áp dã man.

* Ý nghĩa: 

- Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Thể hiện tinh thần yêu nước, khả năng cách mạng của nhân dân. 

- Khối liên minh công nông hình thành. 

- Là cuộc diễn tập đầu tiên chuẩn bị cho thắng lợi Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Để lại nhiều bài học quý báu cho cách mạng giai đoạn sau. 

Tư liệu 1:

Tư liệu 2: Đánh giá về ý nghĩa lịch sử của phong trào cách mạng 1930 - 1931 và Xô viết Nghệ - Tĩnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Phong trào... đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng tháng Tám thắng lợi sau này”.

(Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 10, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 9)

Video: Phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh.

https://www.youtube.com/watch?v=HMerkutbXPc

Video: Ngày này năm xưa: Xô Viết - Nghệ Tĩnh, sức mạnh quần chúng làm nên lịch sử.

https://www.youtube.com/watch?v=aGcXtik3h8k&t=66s

Video: Xô viết Nghệ - Tĩnh – Bài học về sự phát huy sức mạnh của quần chúng nhân dân. 

https://www.youtube.com/watch?v=4fopLC2Y11I

Tượng đài công - nông Xô viết Trường Thi - Bến Thủy (Nghệ An)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt, cho HS xem video Việt Nam giai đoạn 1936 – 1939.

https://www.youtube.com/watch?v=K8b7h1mAZEc

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận theo 6 nhóm đã phân công ở Hoạt động 1.1.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

khai thác Hình 6.4 – 6.5, tư liệu, thông tin mục I.2 SGK tr.28 – 30 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về phong trào dân chủ giai đoạn 1936 – 1939 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1.2). 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày về hoàn cảnh lịch sử, diễn biến, kết quả, ý nghĩa của phong trào dân chủ 1936 – 1939 theo Phiếu học tập số 1. 

- GV yêu cầu khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1.

- GV kết luận: Qua phong trào 1936 - 1939, quần chúng nhân dân giác ngộ về chính trị, trở thành lực lượng hùng hậu cho cách mạng. Đảng tích luỹ được kinh nghiệm trong công tác mặt trận, tổ chức lãnh đạo đấu tranh công khai, hợp pháp,... Phong trào dân chủ 1936 - 1939 là một cuộc tập dượt, chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

2. Phong trào dân chủ giai đoạn 1936 – 1939 

Kết quả Phiếu học tập số 1 về những nét chủ yếu của phong trào dân chủ ở Việt Nam giai đoạn 1936 – 1939 đính kèm phía dưới Hoạt động 1.2. 

Tư liệu 3: “Cuộc tổng bãi công của công nhân mỏ đã giành được thắng lợi, là cuộc đấu tranh lớn nhất của phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh trước Cách mạng tháng Tám, cũng là cuộc đấu tranh lớn nhất của phong trào Việt Nam trong giai đoạn 1936 - 1939. Được coi là một biểu hiện sinh động của sự trưởng thành về lực lượng và ý thức tổ chức của giai cấp công nhân Đông Dương. Báo Le Travail (Lao Động), tờ báo công khai của Đảng ta ra ngày 27/11/1936 đã viết: “Đây là một biểu hiện sinh động và sự trưởng thành về lực lượng và ý thức tổ chức của giai cấp công nhân Đông Dương. Thắng lợi của nó chính là thắng lợi của giai cấp công nhân toàn xứ Đông Dương”.

Đình công năm 1936 (tranh của họa sĩ Bùi Đình Lan)

Video: Dấu ấn phong trào công nhân mỏ năm 1936.

https://www.youtube.com/watch?v=3d2INx8Kxzg

Video: Vẹn nguyên giá trị truyền thống “Kỷ luật - Đồng tâm”.

https://www.youtube.com/watch?v=L2MIWCNklaM

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 6.6, mục Em có biết SGK tr.30 và trả lời câu hỏi: Nêu tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp – Nhật.

- GV cung cấp cho HS một số tư liệu về tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp – Nhật (đính kèm phía dưới Hoạt động 2.1). 

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhìn hình đoán ý”.

- GV phổ biến luật chơi cho HS:

+ HS chia làm 2 đội chơi và thực hiện nhiệm vụ: Quan sát hình ảnh và giải thích thế nào là tình cảnh “một cổ hai tròng” mà nhân dân ta phải chịu đựng. 

Tranh biếm họa về đời sống nhân dân Việt Nam 

dưới ách thống trị của Pháp – Nhật Bản 

trên báo Việt Nam Độc lập, số 108, 11/10/1941

 (Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Hà Nội)

+ Sau 3 phút, đội nào có đáp án chính xác, đưa ra nhiều thông tin phù hợp hơn, đội đó là đội chiến thắng.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp – Nhật. 

-  GV mời đại diện 2 đội chơi trả lời câu hỏi trò chơi:

+ Hình ảnh miêu tả hình ảnh của ba người đàn ông đại diện cho ba đối tượng: 

• Người đàn ông béo lùn, mặc quân phục và tay cầm kiểm: đại diện cho phát xít Nhật Bản.

• Người đàn ông cao lớn, ria mép vểnh lên và mặc Âu phục: đại diện cho thực dân Pháp.

• Người đàn ông già, gầy trơ xương sườn, rách rưới, chống gậy: đại diện cho người nông dân trước cách mạng.

+ Nhận xét: dưới ách cai trị của Pháp - Nhật Bản, nhân dân Việt Nam rơi vào tình cảnh “một cổ hai tròng” cuộc sống của đại bộ phận nhân dân, kể cả tầng lớp trí thức, tư sản dân tộc đều bị đẩy đến “bước đường cùng”.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Năm 1939, tình hình thế giới có nhiều thay đổi, đặc biệt là sự sụp đổ của Chính phủ Mặt trận Nhân dân Pháp và Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ đã tác động tới tình hình Việt Nam.

+ Nhân dân Việt Nam rơi vào tình cảnh một cổ hai tròng”. Cuộc sống của đại bộ phận người dân, kể cả tầng lớp trí thức, tư sản dân tộc đều bị đẩy đến “bước đường cùng”. Nạn đói khiến khoảng 2 triệu người dân Việt Nam chết vào cuối năm 1944, đầu năm 1945.

- GV chuyển sang nội dung mới.

II. Cuộc vận động tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền (1939 – 1945). 

1. Tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp – Nhật

- Chính trị: năm 1940, Nhật kéo vào Đông Dương, Pháp – Nhật câu kết cai trị Việt Nam.

→ Nhân dân rơi vào cảnh “một cổ hai tròng”.

- Kinh tế:

+ Tăng thuế, vơ vét tài nguyên, thóc, gạo.

→ Lương thực khan hiếm, giá cả tăng vọt. 

- Văn hóa, tư tưởng:

+ Cấm tuyên truyền về chủ nghĩa cộng sản. 

+ Cấm in, tàng trữ tài liệu cách mạng.

+ Đóng cửa tòa soạn báo tiến bộ.

- Xã hội:

+ Xóa bỏ quyền tự do dân chủ.

+ Tăng cường bắt lính, đàn áp nhân dân. 

→ Nạn đói xảy ra, hơn 2 triệu người chết. 

Tư liệu 4:

Video: Dân ta “một cổ hai tròng”.

https://www.youtube.com/watch?v=Zg7Ob0BhEiE

Video: Nạn đói 1945 - Thảm cảnh đầy nước mắt.

https://www.youtube.com/watch?v=QTEXDAI5g2A

Video: Nạn đói năm 1945: Hơn 2 triệu người chết vì thiếu gạo?

https://www.youtube.com/watch?v=DpE0zAVRhkc (GV cho HS xem hết video nếu còn thời gian).