Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

Chào mừng thầy cô và các bạn

Khởi động

Trong bài văn nghị luận phải có những yếu tố cơ bản nào?

Luận điểm: ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của bài văn được nêu ra dưới hình thức câu khẳng định (hay phủ định)

Luận cứ: lí lẽ, dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm

Lập luận: các nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm

Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

Nội dung bài học

1. Lỗi liên quan đến việc nêu luận điểm
2. Lỗi liên quan đến nêu luận cứ
3. Lỗi vễ cách thức lập luận
4. Luyện tập
5. Lỗi liên quan đến việc nêu luận điểm
6. Tìm lỗi và nêu cách sửa
7. Cảnh vật trong bài Thu điếu của Nguyễn Khuyến thật là vắng vẻ. Ngõ trúc quanh co, sóng nước gợn tí, lá vàng đưa vèo, chiếc thuyền bé tẻo teo,… Cảnh vật dường như ngưng đọng, im lìm. Bởi vậy, nét bút của Nguyễn Khuyến đã tạo dựng thành công cảnh sắc im ắng ấy.

• Lỗi: luận điểm chưa phù hợp, thiếu logic với luận cứ đưa ra
• - Sửa: Cảnh vật trong bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến thật gần gũi, bình dị. … Bởi vậy, nét bút của Nguyễn Khuyến đã tạo dựng thành công cảnh sắc im ắng ấy.

1. Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết vũ hầu

Người làm trai thời xưa luôn mang theo bên mình món nợ công danh, luôn khao khát “vinh quy bái tổ”, “chức cao vọng trọng” để làm rạng danh tổ tiên, để mở mày mở mặt với thiên hạ,… Phạm Ngũ Lão cũng mang bên mình món nợ công danh nhưng qua hai câu thơ có thể thấy…

• Lỗi: luận điểm nêu ra dài dòng, rườm rà, không rõ rang, không trình bày được đúng bản chất vấn đề
• - Sửa: Người làm trai thời xưa luôn mang theo bên mình món nợ công danh. Phạm Ngũ Lão cũng mang theo bên…

1. Văn học dân gian ra đời từ thời xa xưa nhưng đến nay vẫn tiếp tục phát triển. Nhắc đến nó, người ta hình dung ra ngay một cuốn sách bách khoa về cuộc sống. Tiếp nhận văn học dân gian là tiếp nhận tri thức hữu ích từ cuộc sống. Không cần lí lẽ, hình ảnh quá trừu tượng…

- Lỗi : luận điểm không rõ ràng, không hợp với logic luận cứ nêu ra

- Sửa: Văn học dân gian là kho tàng kinh nghiệm của cha ông ta đã được đúc kết từ xưa. Nhắc đến nó, người ta…

2. Những chú ý khi trình bày luận điểm
3. Xác định rõ luận điểm cần trình bày: phù hợp với đối tượng nghị luận; thể hiện được giá trị ý nghĩa; nội dung chủ yếu của vấn đề nghị luận
4. Cách trình bày, sắp xếp luận điểm trong một đoạn văn: phải chú ý đến tính logic nhất quán của luận điểm và luận cứ
5. Lỗi liên quan đến việc nêu luận cứ
6. Tìm lỗi và nêu cách sửa
7. Nắng xuống, trời lên xanh bát ngát

Sông dài, trời rộng bến cô liêu

Thường khi nắng chiều đã xuống thì bầu trời trở nên xanh mênh mông bát ngát, cảnh đẹp của quê hương cũng không lấp được nỗi mênh mông trống trải cô đơn trong lòng người

- Lỗi : luận cứ mơ hồ thiếu chính xác, dẫn thơ sai. Luận cứ nên là sự tương đồng giữa hình tượng thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ – tâm trạng riêng của Huy Cận nhưng trong đó cũng hàm chứa tâm trạng chung của cái tôi thơ mới “sâu chót vót”.

• Sửa: “xanh bát ngát” -> “sâu chót vót”

+ sửa luận cứ: Câu thơ mở ra cái vô cùng vô tận của không gian và cảm giác đơn côi của con người.

1. Trong lịch sử chống ngoại xâm… Hai Bà Trưng phất ngọn cờ khởi nghĩa đánh tan Thái thú Tô Định… Đất nước sau hơn hai thế kỷ bị phong kiến nước ngoài…

• Lỗi :

+ Luận cứ thiếu: Chỉ nêu được một dẫn chứng “Hai Bà Trưng”

+ Luận cứ không chính xác: “hơn hai thế kỷ” – thiếu chính xác, thiếu toàn diện

• Sửa:

+ Bổ sung dẫn chứng: Ngô Quyền đánh quân Nam Hán; Trần Hưng Đạo chống Nguyên Mông; Lê Lợi chống quân Minh,…

+ sửa dẫn chứng: hơn hai thế kỷ -> sau nhiều thế kỷ

1. … Ngô Quyền đánh tan quân xâm lược Nam Hán. Nguyễn Huệ đánh tan quân xâm lược nhà Thanh. Lê Lợi đánh phá quân Minh. Ải Chi Lăng mãi mãi là mồ chôn quân xâm lược…

• Lỗi :

+ Luận cứ thiếu tính hệ thống, logic, lộn xộn, sai

• Sửa:

+ Bỏ dẫn chứng chỉ địa danh (Ải Chi Lăng, cửa biển Bạch Đằng)

+ Sắp xếp dẫn chứng theo trình tự hợp lý: Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Huệ

2. Những chú ý khi trình bày luận cứ

Để tạo luận cứ chặt chẽ cần nêu luận điểm rõ rang, xác đáng, các dẫn chứng cần có xuất xứ, nguồn gốc tin cậy, phù hợp với luận điểm

III. Lỗi về cách thức lập luận

1. a) … Từ xưa, vẻ đẹp và số phận người phụ nữ luôn là một đề tài chủ đạo trong thơ văn. Trong nền văn học trung đại Việt Nam, nhiều tác giả đã viết về đề tài này như Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Dữ, Đặng Trần Côn… Nhưng người đã phản ánh….

• Lỗi :

+ Luận cứ không phù hợp với luận điểm. Nguyễn Khuyến viết câu đối khóc vợ hoặc cho cô Tư Hồng câu đối chứ chưa đặt ra số phận người phụ nữ (nên bỏ ông ra) 

• Sửa:

+ Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Dữ, Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm.

1. Nam Cao viết nhiều về nông thôn. Lão Hạc ăn bả chó tự tử để tránh đói. Anh cu Phúc chết lặng trong xó nhà ẩm ướt, trước những đôi mắt “dại đi vì đói” của hai đứa con. Bà cái đĩ chết vì một cái no, tức là một kiểu chết vì quá đói…

• Lỗi: luận điểm không rõ ràng, luận cứ thiếu toàn diện. Mới chỉ dừng ở việc nói về “cái đói” trong các tác phẩm viết về nông thôn, nông dân
• Sửa: Nam Cao viết nhiều về nông thôn, nghiêng nhiều về số phận bất hạnh của con người. Lão Hạc ăn bả chó để tự tử tránh đói. Anh cu Phúc chết lặng trong xó nhà ẩm ướt,…

1. Mùa thu là một đề tài gợi nhiều cảm hứng cho thi nhân. Chính vì thế, mùa thu đã là một thi đề quen thuộc trong thơ ca trung đại Việt Nam. Tinh tế và sâu lắng nhất phải kể đến cảnh thu với nỗi sầu muộn vô biên của Đỗ Phủ (Thu hứng)…

• Lỗi: luận điểm không rõ ràng. Phần gợi mở, dẫn dắt không giúp cho việc nêu bật luận điểm chính. Luận cứ không phù hợp với phạm vi đề tài trong câu trước “Tinh tế… Đỗ Phủ”
• Sửa: Mùa thu là mùa gợi nhiều cảm hứng cho các thi nhân. Tinh tế và sâu lắng là cảnh thu với nỗi sầu muộn vô biên của Đỗ Phủ (Thu hứng). Trong thơ ca Việt Nam trung đại, mùa thu lại hiện hữu trong phong cảnh làng quê Bắc Bộ qua chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến…

Luận điểm, luận cứ, lập luận phải chính xác, phù hợp, thống nhất

1. Luyện tập

Câu hỏi 1: Đoạn văn nào sau đây không phạm lỗi về lập luận?

a.Lão Hạc có tình thương bao la. Lão thương con chó Vàng của lão: “ Tao ăn gì, mày cũng ăn cái ấy…Sau này tao chết, này ở với ai?”. Lão thà chết chứ không tiêu vào số tiền của con trai và nhất định không bán nhà.

b.Lão Hạc có tình thương bao la. Lão thương con chó Vàng của lão: “ Tao ăn gì, mày cũng ăn cái ấy…Sau này tao chết, này ở với ai?”. Lão thà chết chứ không tiêu vào số tiền của con trai và nhất định không bán nhà. Những việc làm ấy của lão đều xuất phát từ lòng thương con, muốn giữ vốn cho con.

1. Lão Hạc có tình thương bao la. Lão thương con chó Vàng của lão: “ Tao ăn gì, mày cũng ăn cái ấy…Sau này tao chết, này ở với ai?”. Lão thà chết chứ không tiêu vào số tiền của con trai và nhất định không bán nhà. Những việc làm ấy của lão đều xuất phát từ lòng thương con, muốn giữ vốn cho con.

Câu hỏi 2: Đoạn văn nào sau đây không phạm lỗi về lập luận?

1. Tìm hiểu toàn diện các chức năng của văn học, chúng ta hoàn toàn tán thành với nhận định của nhà viết kịch Đức, Béc-tôn Brếch: “Tất cả mọi nghệ thuật đều phục vụ cho một nghệ thuật vĩ đại nhất là nghệ thuật sống trên trái đất”.
2. Hình tượng người nông dân trong văn học hiện thực phê phán có nét đẹp truyền thống. Nếu đặt họ bên những nhân vật phản diện như Nghị Lại, Nghị Quế thì hoàn toàn đối lập với bản chất kệch cỡm, nhố nhăng, tàn ác của bọn quan lại. Chị Dậu không như Thúy Kiều hay Kiều Nguyệt Nga khi gặp hoạn nạn thì tìm vào cõi phập để hưởng chút bình an, mà chị đã đấu tranh để bảo vệ nhân phẩm.

Bài về nhà

1. Đọc, xem và tìm hiểu lại các bài tập trên lớp
2. Chuẩn bị văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”

Trân trọng cảm ơn!