Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Nhân vật giao tiếp

Chào mừng thầy cô và các bạn!

Khởi động

Kể tên một số nhân tố trong hoạt động giao tiếp?

• Nhân vật giao tiếp
• Nội dung giao tiếp
• Mục đích giao tiếp
• ….

Nhân vật giao tiếp

Nội dung bài học

1. Nhân vật giao tiếp
2. Ghi nhớ
3. Luyện tập

1. Nhân vật giao tiếp
2. Đoạn trích 1

Một lần hắn đang gò lưng kéo cái xe bò thóc vào dốc tỉnh, hắn hò một câu chơi cho đỡ nhọc. Hắn hò rằng:
                             “Muốn ăn cơm trắng mấy giò này!

Lại đây mà đẩy xe bò với anh, nì!”

Chủ tâm hắn cũng chẳng có ý chòng ghẹo cô nào, nhưng mấy cô gái lại cứ đẩy vai cô ả này ra với hắn, cười như nắc nẻ:

- Kìa anh ấy gọi! Có muốn ăn cơm trắng mấy giò thì ra đẩy xe bò với anh ấy!

Thị cong cớn:

- Có khối cơm trắng mấy giò đấy! Này, nhà tôi ơi, nói thật hay nói khoác đấy?

Tràng ngoái cổ lại vuốt mồ hôi trên mặt cười:

- Thật đấy, có đẩy thì ra mau lên!

Thị vùng đứng dậy, ton ton chạy lại đẩy xe cho Tràng.

- Đã thật thì đẩy chứ sợ gì, đằng ấy nhỉ! - Thị liếc mắt, cười tít.

(Vợ Nhặt – Kim Lân)

1. Các nhân vật giao tiếp trong đoạn trích: Tràng, mấy cô gái và “thị”

Những nhân vật giao tiếp có đặc điểm như thế nào?

Đặc điểm của các nhân vật giao tiếp này:

• Lứa tuổi: Đều là những người trẻ tuổi
• Giới tính: Tràng là nam, còn lại là nữ
• Tầng lớp xã hội: Đều là tầng lớp xã hội lao động nghèo đói

1. Các nhân vật chuyển đổi vai người nói, người nghe, luân phiên lượt lời ra sao? Lượt lời đầu tiên nhân vật thị hướng tới ai?

• Lúc đầu: Tràng nói, các cô gái nghe
• Tiếp theo: Mấy cô gái là người nói
• Tiếp theo: Thị là người nói. Tràng (là chủ yếu) và mấy cô gái là người nghe
• Tiếp theo: Tràng là người nói, thị là người nghe
• Cuối cùng: Thị là người nói, Tràng là người nghe

Lượt đầu tiên của “Thị” hướng tới Tràng

1. Các nhân vật giao tiếp có bình đẳng về vị thế xã hội không?

• Các nhân vật giao tiếp có bình đẳng về vị thế xã hội

1. Quan hệ nhân vật giao tiếp là xa lạ hay thân tình?

• Khi bắt đầu cuộc giao tiếp các nhân vật có quan hệ hoàn toàn xa lạ

1. Đặc điểm của những nhân vật giao tiếp chi phối lời nói của các nhân vật như thế nào?

• Ban đầu là chưa quen nên chỉ là trêu đùa thăm dò
• Dần dần, khi đã quen họ mạnh dạn hơn. Vì cùng lứa tuổi, bình đẳng về vị thế xã hội, lại cùng cảnh ngộ nên các nhân vật giao tiếp tỏ ra rất suồng sã.

2. Đoạn trích 2/ Sgk/ 20
3. Các nhân vật giao tiếp trong đoạn trích? Trường hợp nào Bá Kiến nói với 1 người nghe, trường hợp nào nói với nhiều người?

• Các nhân vật giao tiếp: Bá Kiến, mấy bà vợ Bá Kiến, dân làng, Chí Phèo
• Bá Kiến nói với một người nghe trong trường hợp quay sang nói với Chí Phèo. Còn lại nói cho nhiều người nghe (trong đó có cả Chí Phèo)

1. Vị thế xã hội của Bá Kiến với từng người nghe

- Với dân làng: Bá Kiến thuộc tầng lớp trên nên lời nói có trọng lượng, bản chất lời nói là đuổi (về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này!)

- Với Chí Phèo: ông nói vừa như thăm dò, như dỗ dành, có lúc như có vẻ đề cao, coi trọng

- Với Lí Cường: Bá Kiến tỏ ra giận, trách mắng nhưng thực chất để xoa dịu Chí Phèo

- Với các bà vợ: Bá Kiến là chồng nên “quát”, thị uy

1. Phân tích chiến lược Bá Kiến đuổi Chí Phèo

- Dùng lời lẽ nhẹ nhàng, xoa dịu tâm trí của Chí Phèo. Sau đó thân mật, xưng hô như người nhà để khích lệ, tạo sự thân thiết

+ Nâng vị thế Chí Phèo ngang hàng với với mình để trấn an Chí, khiến Chí thấy bản thân được hãnh diện, ngang hàng với gia đình danh giá nhất làng

1. Hiệu quả, mục đích của Bá Kiến

Với chiến lược giao tiếp như trên, Bá Kiến đạt mục đích giao tiếp. Người liều lĩnh, bất cần như Chí bị thu phục

1. Ghi nhớ

• Trong các hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, các nhân vật giao tiếp xuất hiện trong vai người nói (người viết), hoặc vai người nghe (người đọc); ở giao tiếp dạng nói các nhân vật giao tiếp thường đổi vai và luân phiên lượt lời với nhau
• Các nhân vật giao tiếp có thể có vị thế ngang hàng hoặc cách biệt, có thể xa lạ hoặc có quan hệ thân tình. Cùng với các đặc điểm riêng của nhân vật giao tiếp sẽ luôn luôn chi phối họ về nội dung và hình thức ngôn ngữ
• Mỗi nhân vật giao tiếp tùy thuộc vào ngữ cảnh mà lựa chọn và thực hiện một chiến lược giao tiếp phù hợp.

III. Luyện tập

Bài 1 (trang 21 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Anh Mịch nhăn nhó, nói:

- Lạy ông, ông làm phúc tha cho con, mai con phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị, kẻo ông ấy đánh chết.

ông lý cau mặt, lắc đầu, giơ roi song to bằng ngón chân cái lên trời, dậm dọa:

- Kệ mày, theo lệnh quan, tao chiếu sổ đinh, thì lần này đến lượt mày rồi

- Cắn cỏ con lạy ông trăm nghìn mớ lạy, ông mà bắt con đi thì ông Nghị ghét con, cả nhà con khổ.

- Thì mày hẹn làm ngày khác với ông ấy, không được à?

- Đối với ông Nghị, con là chỗ đầy tớ, con sợ lắm. Con không dám nói sai lời, vì là chỗ con nhờ vả quanh năm. Nếu không, vợ con con chết đói.

- Chết đói hay chết no, tao đây không biết, nhưng giấy quan đã sức, tao cứ phép tao làm, đứa nào không tuân, để quan gắt, tao trình thì rũ tù.

- Lạy ông, ông thương phận nào con nhờ phận ấy.

- Mặc kệ chúng bay, tao thương chúng bay, nhưng ai thương tao .Hôm ấy mày mà không đi, tao sai tuần đến gô cổ lại, đừng kêu.

BÀI VỀ NHÀ

1. Hoàn thiện các bài tập còn lại
2. Chuẩn bị văn bản Vợ nhặt