Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Vợ nhặt

Chào mừng thầy cô và các bạn

Khởi động

Vợ nhặt

- Kim Lân -

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Đọc – hiểu chú thích
2. Đọc - hiểu văn bản
3. Tổng kết
4. Luyện tập

1. Đọc – hiểu chú thích
2. Trình bày những nét cơ bản về nhà văn Kim Lân? Hãy kể tên những tác phẩm tiêu biểu của Kim Lân?
3. Nêu vài nét chung về tác phẩm “Vợ nhặt”?

1.1. Tác giả

Kim Lân

• Tên khai sinh: Nguyễn Văn Tài
• Quê: làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
• Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2001.
• Tác phẩm chính: Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962).
• Kim Lân là cây bút truyện ngắn. Kim Lân là nhà văn một lòng một dạ đi về với "đất“ với "người“ với "thuần hậu nguyên thuỷ" của cuộc sống nông thôn.

1.2. Tác phẩm

• Hoàn cảnh sáng tác: Phát xít Nhật bắt nhân dân ta nhổ lúa trồng đay nên tháng 3 năm 1945 nạn đói khủng khiếp đã xảy ra. Chỉ trong vòng vài tháng, từ Quảng Trị đến Bắc Kì, hơn hai triệu đồng bào ta chết đói.
• Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc in trong tập truyện Con chó xấu xí (1962).
• Tác phẩm được viết dựa trên một phần cốt truyện cũ của tiểu thuyết Xóm ngụ cư

Bố cục: 4 phần

• Phần 1 (từ đầu ... "tự đắc với mình"): Tràng đưa được người vợ nhặt về nhà
• Phần 2 (tiếp ... "đẩy xe bò"): chuyện hai vợ chồng gặp nhau, thành vợ thành chồng
• Phần 3 (tiếp ... "nước mắt chảy ròng ròng"): tình thương của người mẹ nghèo khó
• Phần 4 (còn lại): niềm tin vào tương lai

2. Đọc – hiểu văn bản

2.1. Tình huống truyện

Nhà văn đã xây dựng tình huống truyện như thế nào? Tình huống đó có những ý nghĩa gì?

• Tràng là một nhân vật có ngoại hình xấu. Đã thế còn dở người. Gia cảnh của Tràng cũng rất ái ngại. Nguy cơ "ế vợ" đã rõ. Đã vậy lại gặp năm đói khủng khiếp, cái chết luôn luôn đeo bám. Trong lúc không một ai (kể cả Tràng) nghĩ đến chuyện vợ con của anh ta thì đột nhiên Tràng có vợ. Trong hoàn cảnh đó, Tràng "nhặt" được vợ là nhặt thêm một miệng ăn cũng đồng thời là nhặt thêm tai họa cho mình, đẩy mình đến gần hơn với cái chết.

à Việc Tràng có vợ là một nghịch cảnh éo le, vui buồn lẫn lộn, cười ra nước mắt.

• Dân xóm ngụ cư ngạc nhiên.
• Bà cụ Tứ, mẹ Tràng lại càng ngạc nhiên hơn.
• Bản thân Tràng cũng bất ngờ với chính hạnh phúc của mình

=> Tình huống truyện mà Kim Lân xây dựng vừa bất ngờ lại vừa hợp lí. Qua đó, tác phẩm thể hiện rõ giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và giá trị nghệ thuật.

2.2. Nhân vật Tràng

Cảm nhận của anh (chị) về diễn biến tâm trạng của nhân vật Tràng (lúc quyết định để người đàn bà theo về, trên đường về xóm ngụ cư, buổi sáng đầu tiên có vợ).

1. Là người lao động nghèo, tốt bụng và cởi mở

• Tràng là nhân vật có bề ngoài thô, xấu, thân phận lại nghèo hèn, mắc tật hay vừa đi vừa nói một mình, là dân ngụ cư- lớp người bị xã hội khinh nhất (trong quan niệm lúc bấy giờ), lại đang sống trong những ngày tháng đói khát nhất nạn đói 1945.
• Tràng lại là con người tốt bụng và cởi mở: giữa lúc đói khát nhất- bản thân mình cũng đang cận kề với cái đói cái chết, vậy mà Tràng sẵn lòng đãi người đàn bà xa lạ ăn 4 bát bánh đúc.

1. Luôn khát khao hạnh phúc và có ý thức xây dựng hạnh phúc.

• Tràng "nhặt" được vợ trong hoàn cảnh éo le

Câu “nói đùa chứ có về với tớ thì ra khuân hàng lên xe rồi cùng về” đã ẩn chứa niềm khát khao tổ ấm gia đình

    à người đàn bà xa lạ đã đồng ý theo Tràng về làm vợ.

• Con người có ý thức xây dựng hạnh phúc gia đình:

+ Lúc đầu Tràng cũng cảm thấy lo lắng “chợn nghĩ”: Thóc…đèo bòng”.

+ Sau đó Tràng đã   "Chậc, kệ" và Tràng đã “liều” đưa người đàn bà xa lạ về nhà.

+ Tràng dẫn thị ra quán ăn một bữa no rồi cùng về.

+ Tràng đã mua cho thị cái thúng-ra dáng một người phụ nữ dã có chông và cùng chồng đi chợ về.

+ Chàng còn bỏ tiền mua 2 hao dầu thắp sáng trong đêm tân hôn.

• Trên đường đưa vợ về xóm ngụ cư

+Tràng không cúi xuống lầm lũi như mọi ngày mà "phởn phơ", "vênh vênh ra điều".  Trong phút chốc, Tràng quên tất cả tăm tối "chỉ còn tình nghĩa với người đàn bà đi bên" và cảm giác êm dịu của một anh Tràng lần đầu tiên đi cạnh cô vợ mới.

+ Khi về tới nhà: Tràng cảm thấy lúng túng, chưa tin vào sự thật mình đã có vợ=> đó là niềm hạnh phúc.

1. Buổi sáng đầu tiên khi có vợ:

• Tràng thức dậy trong trạng thái êm ái, lơ lửng như người ở trong giấc mơ đi ra
• Khi nhìn thấy mẹ và vợ quét dọn nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng, Tràng cảm thấy yêu thương và gắn bó với căn nhà của mình, hắn thấy hắn nên người.
• Tràng nghĩ đến trách nhiệm với gia đình, nhận ra bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này.
• Anh cũng nghĩ tới sự đổi thay cho dù vẫn chưa ý thức thật đầy dủ (hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng trên đê Sộp)

                     à thể hiện niềm tin vào cuộc sống

2.3. Người vợ nhặt

Cảm nhận của anh (chị) về người vợ nhặt qua 3 giai đoạn:

− Ở ngoài chợ: Vì sao thị nhanh chóng quyết định theo không Tràng?

 − Trên đường về nhà cùng Tràng. Vì sao thị nem nép, thị khó chịu? Thị cố nén tiếng thở dài?

 − Trong buổi sáng hôm sau, thị đã thể hiện minh qua những hành động và lời nói nào? So với đầu truyện, Thị có sự thay đổi như nhế nào? Ý nghĩa của sự thay đổi đó là gì?

1. Là nạn nhân của nạn đói.

Hình ảnh nạn đói năm 1945

Những xô đẩy dữ dội của hoàn cảnh đã khiến “thị” chao chát, thô tục và chấp nhận làm “vợ nhặt”.  Thị theo Tràng trước hết là vì miếng ăn (chạy trốn cái đói).

1. sâu thẳm trong con người này vẫn khao khát một mái ấm gia đình

• Trên đường về nhà: cái vẻ "cong cớn" biến mất, chỉ còn người phụ nữ xấu hổ, ngượng ngùng và cũng đầy nữ tính (đi sau Tràng ba bốn bước, cái nón rách che nghiêng, ngồi mớm ở mép giường,…).
• Khi về tới nhà:

+ ngồi mớm ở mép giường và tay ôm khư khư cái thúng

+ tâm trạng lo âu, băn khoăn, hồi hộp khi bước chân về "làm dâu nhà người".

• Trong buổi sáng hôm sau: một người hoàn toàn khác khi trở thành vợ trong gia đình: dậy sớm, quét tước, dọn dẹp

à hình ảnh của một người vợ biết lo toan, chu vén cho cuộc sống gia đình, "vợ hiền dâu thảo"

Chị cũng làm cho niềm hy vọng của mọi người trỗi dậy khi kể chuyện ở Bắc Giang, Thái Nguyên người ta đi phá kho thóc Nhật.

vẻ đẹp khuất lấp của người phụ nữ này đã bị hoàn cảnh xô đẩy che lấp đi.

2.4. Bà cụ Tứ

1. Một người mẹ nghèo khổ, rất mực thương con:

• Tâm trạng ngạc nhiên khi thấy người đàn bà xa lạ ngồi ngay đầu giường con trai, chào bằng u: qua động tác đứng sững lại, qua hàng loạt câu hỏi
• Khi hiểu ra cơ sự: từ ngạc nhiên đến ai oán, xót thương, tủi phận:

-  Thương cho con trai vì phải nhờ vào nạn đói mà mới có được vợ.

- Ai oán cho thân phận không lo được cho con mình.

- Những giọt nước mắt của người mẹ nghèo và những suy nghĩ của bà là biểu hiện của tình thương con.

1. Một người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung và giàu lòng vị tha:

• không chỉ hiểu mình mà còn hiểu người
• dang tay đón người đàn bà xa lạ làm con dâu mình
• chủ động nói chuyên với nàng dâu mới để an ủi vỗ về và động viên.

1. c. Một con người lạc quan, có niềm tin vào tương lai, hạnh phúc tươi sáng:

• Ở bữa cơm đầu tiên đón nàng dâu mới, bà cụ Tứ đã nhen nhóm cho các con niềm tin, niềm hy vọng

Ba nhân vật có niềm khát khao sống và hạnh phúc, niềm tin và hi vọng vào tương lai tươi sáng và ở cả những thời khắc khó khăn nhất, ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết. Qua các nhân vật, nhà văn muốn thể hiện tư tưởng: “dù kề bên cái đói, cái chết, người ta vẫn khao khát hạnh phúc, vẫn hướng về ánh sáng, vẫn tin vào sự sống và vẫn hi vọng vào tương lai”.

2.5. Giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc:

Hiện thực

Phản ánh tình cảnh bi thảm của người nông dân trong nạn đói khủng khiếp năm 1945.

Nhân đạo

• Sự đồng cảm, xót thương đối với số phận của những người nghèo khổ
• Gián tiếp lên án tội ác dã man ciuar bọn TDP và phát xít Nhật.
• Thấu hiểu và trân trọng tấm lòng nhân hậu, niềm khao khát hạnh phúc rất con người, niềm tin vào cuộc sống, tương lai của những người lao động nghèo
• Dự cảm về sự đổi đời và tương lai tươi sáng của họ.

3. Tổng kết

Nội dung

Tố cáo tội ác của bọn thực dân, phát xít đã gây ra nạn đói khủng khiếp năm 1945 và khẳng định: ngay trên bờ vực của cái chết, con người vẫn hướng về sự sống, tin tưởng ở tương lai, khát khao tổ ấm gia đình và thương yêu, đùm bọc lẫn nhau.

NGHỆ THUẬT

Xây dựng được tình huống truyện độc đáo

Cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn; dựng cảnh sinh động, có nhiều chi tiết đặc sắc.

Nhân vật được khắc họa sinh động, đối thoại hấp dẫn, ấn tượng, thể hiện tâm lí tinh tế.

Ngôn ngữ một mạc, giản dị nhưng chắt lọc và giàu sức gợi.

04: LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Nhân vật Tràng trong truyện không có thói quen nào sau đây?
a. Vừa đi vừa tủm tỉm cười
b. Vừa đi vừa nói.
c. Vừa đi vừa lầu bầu chửi
d. Vừa đi vừa than thở

Câu hỏi 2: Chi tiết nào sau đây của Kim Lân không dùng để giới thiệu về gia cảnh của Tràng?
a. Là người dân xóm ngụ cư.
b. Sống với người mẹ già
c. Ngôi nhà đứng rúm ró trên mảnh vườn lổn nhổn cỏ dại.

1. Gia tài duy nhất là mấy con gà gầy xơ xác.

Câu hỏi 3: Dòng nào sau đây chưa nói đúng về đặc điểm nghệ thuật của truyện "Vợ nhặt"?

1. Ngôn ngữ truyện giàu màu sắc trào phúng.
2. Tạo tình huống truyện độc đáo.
3. cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ gần với khẩu ngữ, giàu biểu cảm.
4. Khắc hoạ được những nhân vật sinh động, giàu tâm trạng.

Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:

Nhìn theo bóng Tràng và bóng người đàn bà lủi thủi đi về bến, người trong xóm lạ lắm. Họ đứng cả trong ngưỡng cửa nhìn ra bàn tán. Hình như họ cũng hiểu được đôi phần. Những khuôn mặt hốc hác u tối của họ bỗng dưng rạng rỡ hẳn lên. Có cái gì

lạ lùng và tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tăm tối ấy của họ. Một người thở dài. Người khác khẽ thì thầm hỏi:

- Ai đấy nhỉ? ... Hay là người dưới quê bà cụ Tứ mới lên?

- Chả phải, từ ngày còn mồ ma ông cụ Tứ(5) có thấy họ mạc nào lên thăm đâu.

- Quái nhỉ?

Im một lúc, có người bỗng lại cười lên rung rúc:

- Hay là vợ anh cu Tràng? ừ khéo mà vợ anh cu Tràng thật anh em ạ, trông chị ta thèn thẹn hay đáo để.

- Ôi chao! Giời đất này còn rước cái của nợ đời về. Biết có nuôi nổi nhau sống qua được cái thì này không?

Họ cùng nín lặng

1. Đoạn văn trên được viết theo phong cách ngôn ngữ nào?
2. Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là gì ?
3. Câu văn Những khuôn mặt hốc hác u tối của họ bỗng dưng rạng rỡ hẳn lên. Có cái gì lạ lùng và tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tăm tối ấy của họ được sử dụng biện pháp tu từ gì? Ý nghĩa nghệ thuật biện pháp tu từ đó?
4. Đoạn văn trên được viết theo phong cách ngôn ngữ nào?

Đoạn văn được viết theo phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.

2. Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là gì?

Đoạn văn kể về những lời bàn tán của dân xóm ngụ cư khi nhân vật Tràng dẫn thị ( người vợ nhặt) về.

3. Câu văn Những khuôn mặt hốc hác u tối của họ bỗng dưng rạng rỡ hẳn lên. Có cái gì lạ lùng và tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tăm tối ấy của họ được sử dụng biện pháp tu từ gì? Ý nghĩa nghệ thuật biện pháp tu từ đó?

Câu văn sử dụng biện pháp tu từ đối lập : khuôn mặt hốc hác u tối-rạng rỡ ; đói khát, tăm tối -lạ lùng và tươi mát . Ý nghĩa nghệ thuật: Nhà văn khẳng định: chính khát vọng sống còn và khát vọng hạnh phúc trước mọi ý thức tuyệt vọng và tê liệt vì nạn đói, có tác dụng làm cho tâm hồn của người dân đói khổ, chết chóc đã rạng rỡ hẳn lên.

BÀI VỀ NHÀ

- Tóm tắt truyện và phân tích ý nghĩa nhan đề Vợ nhặt

- Phân tích diễn biến tâm trạng của bà cụ Tứ.

- Phân tích giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.

Soạn:  Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

Trân trọng cảm ơn!