Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Số phận con người (trích)

CHÀO MỪNG THẦY CÔ VÀ CÁC BẠN!

Hình ảnh dưới đây gợi nhắc đến tác giả nào?

Số phận con người
-M. Sô-lô-khốp-

NỘI DUNG BÀI HỌC

• Đọc - Tìm hiểu chú thích
• Đọc – hiểu văn bản
• Tổng kết
• Luyện tập

1. Đọc - Tìm hiểu chú thích
   1. Tác giả

• Tác giả : Mi-khai-in Sô-lô-khốp

     (1905 – 1984)

• Nhà văn Nga Xô viết
• Đạt giải Nô-ben văn học năm 1965; được coi là một trong những nhà văn lớn nhất của thế kỉ XX.

2. Tác phẩm

- Truyện được công bố lần đầu trên báo Sự thật, số ra ngày
31/12/ 1956 và 1/1/1957.

- Truyện có ý nghĩa khá quan trọng đối với sự phát triển của văn học Xô Viết. Đây là tác phẩm đầu tiên, nhà văn tập trung thể hiện hình tượng con người bất hạnh sau chiến tranh, nhìn cuộc sống và chiến tranh toàn diện, chân thực.

- Về sau, truyện được in trong tập “Truyện sông Đông”.

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Chiến tranh và thân phận con người

a/ Người lính Xô-cô-lốp với những đau đớn về thể xác và tinh thần dường như không thể nào vượt qua nổi

Đi lính, bị thương, bị đọa đày trong trại tập trung;

Vợ và hai con gái chết vì bom phát xít, con trai cũng đi lính và hi sinh đúng ngày chiến thắng

Sau chiến tranh, Xô-cô-lốp không biết đi đâu, về đâu.

1. Chiến tranh và thân phận con người
   b/ Chú bé Va-ni-a

• lang thang, rách rưới, hằng ngày nhặt nhạnh kiếm ăn nơi hàng quán, ban đệm bạ đâu ngủ đó;
• cha chết trận, mẹ chết bom, không biết quê hương, không người thân thích.

2. Nghị lực vượt qua số phận
   a) An-đrây gặp bé Va-ri-a

Xô-cô-lốp chấp nhận cuộc sống sau chiến tranh, tự nhận mình là bố Va-ni-a, sung sướng trong tình cảm cha con, chăm lo cho Va-ni-a  từng cái ăn, cái mặc, giấc ngủ.

Va-ni-a vô tư và hồn nhiên đón nhận cuộc sống mới trong sự chăm sóc và tình yêu thương của người mà chú bé luôn nghĩ là cha đẻ.

2. Nghị lực vượt qua số phận
   b) Tinh thần trách nhiệm cao cả và nghị lực phi thường của Xô-cô-lốp

Khó khăn của Xô-cô-lốp khi nhận bé Va-ri-a làm con trong cuộc sống thường nhật:

+ việc nuôi dưỡng, chăm sóc..., những rủi ro bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra, đặc biệt là việc không thể làm “tổn thương trái tim bé bỏng của Va-ri-a”.

+ nỗi khổ tâm, dằn vặt của anh về những kí ức... vết thương tâm hồn vẫn đau đớn.

=> Tác phẩm đề cao chủ nghĩa nhân đạo cao cả, nghị lực phi thường của người lính và nhân dân Xô viết thời hậu chiến: lòng nhân hậu, vị tha, sự gắn kết giữa những cảnh đời bất hạnh, niềm hi vọng vào tương lai.

3. Thái độ của người kể chuyện

Truyện được xây dựng theo lối truyện lồng trong truyện, có hai người kể là Xô – cô – lốp và tác giả.

=> Người kể chuyện phải tuân theo cách nói năng, tâm tính, giọng điệu của nhân vật Xô – lô – cốp và trực tiếp bộc lộ tâm trạng.

Người kể chuyện còn trực tiếp miêu tả bối cảnh và thời gian gặp gỡ nhân vật chính, khung cảnh thiên nhiên, chân dung các nhân vật, những ấn tượng và đánh giá về các nhân vật đó.

=> Tác giả không che giấu tình cảm, sự xúc động trước số phận con người.

+ Trữ tình ngoại đề: là sự giãi bày cảm xúc, ấn tượng của nhà văn về những gì đã mô tả, phơi bày trước bạn đọc.

+ “Hai con người ... kêu gọi”

=> Tác giả bày tỏ lòng khâm phục và tin tưởng ở tính cách Nga kiên cường.

=> Đồng thời cũng xa lạ với lối kết thúc có hậu, tô hồng hiện thực mà báo trước những khó khăn trở ngại mà con người phải vượt qua trên con đường vươn tới tương lai, hạnh phúc.

4. Suy nghĩ của nhà văn về thân phận con người

Tác giả thể hiện nghị lực kiên cường của Xô – lô – cốp trong cuộc đời thường đầy khó khăn sau chiến tranh.

Hoàn cảnh đau khổ ghê gớm về tinh thần càng làm nổi bật tấm lòng nhân đạo của anh. Trái tim anh rực sáng trong thế giới còn đầy hận thù và đau khổ.

Truyện khám phá và ca ngợi tính cách Nga “con người có ý chí kiên cường” và lòng nhân ái.

Tác giả còn miêu tả con người bình thường với phẩm chất yêu nước tiềm tàng, thầm lặng.

Khi chia tay với hai cha con Xô – lô- lốp, tác giả nghĩ ngay tới “hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng cuả bão tố chiến tranh thổi bạt tới những mền xa lạ”

Sô – lô – khốp nhắc nhở và kêu gọi sự quan tâm của xã hội đối với nhân cách con người và góp tiếng nói lên án chiến tranh phi nghĩa.

=> Tác giả dũng cảm nói lên sự thật, không sợ màu sẫm và gai góc.

TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật

- Miêu tả sâu sắc, tinh tế nội tâm và diễn biến tâm trạng nhân vật.

- Lời kể chuyện giản dị, sinh động, giàu sức hấp dẫn và lôi cuốn.

- Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề gây xúc động mạnh cho người đọc.

2. Ý nghĩa văn bản

Con người bằng ý chí và nghị lực, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai, cần và có thể vượt qua những mất mát do chiến tranh và bi kịch của số phận.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1:  Những thông tin nào dưới đây không chính xác về tác giả “ Số phận con người” ?

1. Sinh 1905, mất 1984, quê thị trấn Vi-ô-sen-xkai-a, thuộc thảo nguyên sông Đông, tỉnh Rô-xtốp, Liên Xô
2. Xuất thân từ tầng lớp công nhân.
3. Tham gia chiến tranh vê quốc và cách mạng từ rất sớm.
4. Giải thưởng Nô-ben văn học năm 1965.

Câu hỏi 2: Tên truyện “Số phận con ngừơi” gợi cho anh (chị) lien tưởng đến  những nội dung gì?

1. Làm người sướng, khổ là do số.
2. Những người trong tác phẩm sẽ là những số phận chịu nhiều đau khổ.
3. Con người không bao giờ gặp may mắn.
4. Những con người trong tác phẩm là những con người nhu nhược.

Câu hỏi 3: Sô-lô-khốp được tặng giải thưởng Nô-ben văn học năm nào?
a. 1945
b. 1950      
c. 1960
d. 1965

Câu hỏi 4: Tên truyện “Số phận con ngừơi” gợi cho anh (chị) lien tưởng đến  những nội dung gì?

1. Làm người sướng, khổ là do số.
   b. Những ngừơi trong tác phẩm sẽ là những số phận chịu nhiều đau khổ.
   c. Con người không bao giờ gặp may mắn.
   d. Những con người trong tác phẩm là những con người nhu nhược.

Câu hỏi 5:  Dòng nào sau đây nói về mục đích sáng tác “Số phận con người” ?

1. Tái hiện cuộc sống gian khổ của nhân dân Nga trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.
   b.Phản ánh một sự thật đau thương, mất mát do chiến tranh gây ra, nhằm phản đối chiến tranh.
   c. Ca ngợi những tấm gương hi sinh anh dũng của các chiến sĩ Hồng quân Liên Xô trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.
   d.Phê phán lối sống ích kỉ, lối nhìn thiển cận của không ít người Nga sau cuộc chiến tranh.

BÀI TẬP VỀ NHÀ

1. Đọc nhiều lần đoạn cuối : “ Hai con người côi cút….trên má anh” để thấy được ý chí và nghị lực , niềm tin ở tương lai của người dân Xô viết sau chiến tranh cũng như bút pháp trữ tình đằm thắm của Sô-lô-khố
2. Chuẩn bị bài: Trả bài làm văn số 6.

CHÚC CÁC BẠN HỌC TỐT!