Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Chào mừng thầy cô và các bạn!

Khởi động

Đề bài nào sau đây thuộc kiểu bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ?

1. Suy nghĩ về câu tục ngữ :"Lá lành đùm lá rách"
2. Lòng nhân ái
3. Cảm nhận của anh/ chị về bài thơ Đồng Chí (Chính Hữu)
4. Về những dòng sông bị ô nhiễm hiện nay.

Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.

- Yêu cầu của bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:

+ Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu… Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có những nhận xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.

+ Bố cục mạch lạc, rõ ràng; có lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của người viết.

Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Nội dung bài học

Phần 1: Cách làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Phần 2: Luyện tập

01 Phần 1: Cách làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

1.1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý

Đề 1: Phân tích bài thơ sau của Hồ Chí Minh

         Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

         Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

         Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,

         Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

Đề 1: Phân tích đoạn thơ sau trong bài Việt Bắc của Tố Hữu

Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.

Dân công đó đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn ngàn lửa bay.

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.

Tin vui chiến thắng trăm miền

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về.

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Nhóm 1, nhóm 3 – Đề 1

Thảo luận nhóm ghi kết quả vào phiếu học tập câu trả lời các câu hỏi sau:

1. Hoàn cảnh ra đời bài thơ
2. Phân tích tư tưởng nghệ thuật bài thơ để thấy hết giá trị tác phẩm

Nhóm 2, nhóm 4 – Đề 2

Thảo luận nhóm ghi kết quả vào phiếu học tập câu trả lời các câu hỏi sau:

1. Khí thế của cuộc kháng chiến chống Pháp được mô tả như thế nào?
2. Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ của tác giả và hiệu quả

1.1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý

Đề 1: Tìm hiểu đề

Hoàn cảnh ra đời

+ Những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp

+ Địa điểm là vùng chiến khu Việt Bắc.

+ Lúc này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đang trực tiếp lãnh đạo cuộc kháng chiến đầy gian khổ nhưng vô cùng oanh liệt của nhân dân ta.

- Yêu cầu đề bài và định hướng giải quyết:

+ Từ phân tích vẻ đẹp của bức tranh phong cảnh Việt Bắc thấy được vẻ đẹp tâm hồn thi nhân, vẻ đẹp của thơ ca Hồ Chí Minh.

+ Từ vẻ đẹp tâm hồn thi nhân, vị lãnh tụ tối cao của dân tộc, của cuộc kháng chiến để thấy được vẻ đẹp tâm hồn Việt Nam – sự tất thắng của cuộc kháng chiến.

Đề 1: Lập dàn ý

Đề 2: Tìm hiểu đề

- Yêu cầu kiểu đề: phân tích một đoạn thơ.

- Yêu cầu về nội dung: Làm rõ hai vấn đề:

+ Khí thế dũng mãnh và khí thế chiến thắng của quân ta trên khắp chiến trường

+ Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ độc đáo của đoạn thơ

1.2. Đối tượng và nội dung của bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ:

• Đối tượng: đa dạng (đoạn thơ, bài thơ, hình tượng thơ
• Cần tìm hiểu: từ ngữ, hình ảnh, âm thanh, nhịp điệu, cấu tứ của bài thơ, đoạn thơ đó

- Nội dung:

+ Giới thiệu khái quát bài thơ, đoạn thơ

+ Bàn luận về những giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ, đoạn thơ

+ Đánh giá chung bài  thơ, đoạn thơ

02 Phần 2: Luyện tập

Câu hỏi 1: Dòng nào dưới đây nêu không đúng nội dung thường có của một bài văn nghị luận về thơ?

1. Giới thiệu khái quát về bài thơ, đoạn thơ.
2. Bàn về những giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ, đoạn thơ.
3. Những sự kiện xung quanh sự ra đời của bài thơ
4. Đánh giá chung về bài thơ, đoạn thơ.

Câu hỏi 2: Thao tác nào dưới đây ít được sử dụng trong khi nghị luận về thơ?

1. Thao tác phân tích
2. Thao tác bình luận
3. Thao tác chứng minh
4. Thao tác bác bỏ.

Câu hỏi 3: Trong phần mở đầu của bài nghị luận về một bài thơ, cần phải đạt được yêu cầu gì?

1. Giới thiệu một cách khái quát về bài thơ, đoạn thơ
2. Trình bày được hoàn cảnh ra đời của bài thơ, đoạn thơ
3. Nêu đánh giá của mình về bài thơ, đoạn thơ.
4. Chỉ ra thành công nghệ thuật của mình về bài thơ, đoạn thơ

Đề bài. Phân tích bài thơ Tự tình II của Hồ Xuân Hương

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,

Trơ cái hồng nhan với nước non.

Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,

Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,

Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,

Mảnh tình san sẻ tí con con!                      

Gợi ý
Mở bài:

Giới thiệu tác giả Hồ Xuân Hương, dẫn vào bài thơ “Tự tình” (II). Nêu vấn đề: Bài thơ có giá trị sâu sắc về nội dung và nghệ thuật, trích bài thơ.

THÂN BÀI

1. Khái quát : Nêu xuất xứ, thể loại, hoàn cảnh sáng tác, bố cục bài thơ, nội dung chính của bài thơ.
2. Phân tích nội dung, nghệ thuật bài thơ : Các ý chính cần phân tích
3. Hai câu đề :

* Phân tích:

• Câu 1: Khắc họa thời gian nghệ thuật : “đêm khuya”; từ láy “văng vẳng”; nghệ thuật lấy động tả tĩnh.
• Câu 2 : Đảo ngữ nhấn mạnh từ “trơ”; kết hợp từ độc đáo “cái hồng nhan”; đối lập cái cá nhân nhỏ bé với cái rộng lớn (“cái hồng nhan” đối với “nước non”).

* Làm rõ : Bối cảnh không gian, thời gian và tâm trạng cô đơn, buồn tủi, bẽ bàng về duyên phận của nhân vật trữ tình.

1. Hai câu thực :

* Phân tích: Phép đối (câu 3 với câu 4); cụm từ “say lại tỉnh”; nghệ thuật tả cảnh ngụ tình (sự tương quan giữa hình ảnh vầng trăng và thân phận nữ sĩ).

* Làm rõ: Gợi lên hình ảnh người phụ nữ trong đêm khuya vắng lặng với bao xót xa, cay đắng, với nỗi chán chường, đau đớn, ê chề.

1. Hai câu luận:

* Phân tích: Phép đối (câu 5 với câu 6); phép đảo; động từ mạnh (“xiên ngang”, “đâm toạc”); nghệ thuật tả cảnh ngụ tình.

* Làm rõ: cảnh thiên nhiên trong cảm nhận của người mang sẵn nỗi niềm phẫn uất và sự bộc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu, như muốn thách thức số phận của Hồ Xuân Hương.

1. Hai câu kết:

* Phân tích: Ngôn ngữ đời thường giản dị, tự nhiên; lặp từ; nghệ thuật tăng tiến.

* Làm rõ: Tâm trạng chán chường, buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh phúc – cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.

1. Nghệ thuật cả bài thơ: Sử dụng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn; tả cảnh ngụ tình; phép đối, đảo; đưa ngôn ngữ đời thường vào thơ.

Kết bài:

         Kết luận về nội dung, nghệ thuật và nêu ý nghĩa bài thơ.

Bài về nhà

1. Làm bài luyện tập SGK trang 86
   2. trình bày các bước làm bài văn nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ?
2. Chuẩn bị bài mới

Trân trọng cảm ơn!