Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Rừng xà nu

CHÀO MỪNG THẦY CÔ VÀ CÁC BẠN!

Hình ảnh dưới đây cho em liên tưởng về loài cây và vùng đất nào?

NỘI DUNG BÀI HỌC

• Đọc – hiểu chú thích
• Đọc – hiểu văn bản
• Tổng kết
• Luyện tập

1. Đọc – hiểu chú thích

1.1. Tác giả

Nguyễn Trung Thành (1932)

• Tên khai sinh: Nguyễn Ngọc Báu
• Quê quán: Thăng Bình, Quảng Nam
• Nhập ngũ năm 1950, rồi làm phóng viên báo Quân đội nhân dân liên khu V, tập kết ra Bắc, viết văn với bút danh Nguyên Ngọc
• Năm 1962: tình nguyện trở về chiến trường miền Nam lấy bút danh Nguyễn Trung Thành
• Tác phẩm: Đất nước đứng lên- giải nhất, giải thưởng Hội văn nghệ Việt Nam năm 1954- 1955; Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969); Đất Quảng (1971- 1974);…
• Ông là nhà văn có những tác phẩm viết hay nhất về đất và người Tây Nguyên trong hai cuộc kháng chiến.

1.2. Tác phẩm

- Mĩ-nguỵ ra sức phá hoại hiệp định Giơ-ne-vơ. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối.

- Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và đánh phá ác liệt ra miền Bắc. Cả nước sục sôi không khí đánh Mĩ.

- Rừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên trên Tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung bộ (số 2- 1965), sau đó được in trong tập Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.

2. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
3. Nhan đề tác phẩm

Rừng xà nu ẩn chứa cái khí vị riêng Tây Nguyên, gợi lên vẻ đẹp hùng tráng,  sức sống bất diệt của cây và tinh thần bất khuất của người Tây Nguyên.

Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa bao gồm cả ý nghĩa tả thực lẫn ý nghĩa tượng trưng. Tên cho tác phẩm như đã chứa đựng được cảm xúc của nhà văn và linh hồn tư tưởng chủ đề tác phẩm.

2. Hình tượng rừng xà nu

a/ Cây xà nu đã trở thành một phần máu thịt trong đời sống vật chất và tinh thần của người dân làng Xô Man

Là hình tượng xuyên suốt, được miêu tả công phu, đậm nét trong toàn bộ tác phẩm: ở phần mở đầu ...trong tác phẩm và kết thúc tác phẩm

Gắn bó mật thiết với đời sống của nhân dân làng Xô Man.

Bảo vệ cho người dân Xô Man trước sự hủy diệt tàn bạo của kẻ thù

Gắn bó mật thiết với cuộc chiến đấu của người dân Xô Man với kẻ thù tàn bạo.

b/ Cây xà nu tượng trưng cho phẩm chất và số phận của nhân dân Tây Nguyên trong chiến tranh Cách mạng

- Cây xà nu phải chịu nhiều đau thương như những đau thương của người dân Xô Man...

- Cây xà nu ham ánh sáng và khí trời cũng như dân làng Xô Man ham tự do, họ luôn vương lên đấu tranh để có tự do.

- Cây xà nu có sức sống mãnh liệt không gì tàn phá nổi (cạnh một cây mới ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên) cũng như các thế hệ làng Xô Man kế tiếp nhau đứng dậy chiến đấu.

- Vẻ đẹp, những thương tích, đặc tính của xà nu...là hiện thân cho vẻ đẹp, những đau thương, khát khao tự do, sức sống của dân làng Xô Man, đồng bào Tây Nguyên trong chiến tranh cách mạng.

Những đặc sắc nghệ thuật xây dựng hình tượng: Sử dụng nhân hoá, ẩn dụ, bút pháp tả thực, tượng trưng, lời văn đậm chất sử thi, câu văn giàu tính tạo hình, nhạc điệu...

Tóm lại:

Nguyễn Trung Thành đã tạo nên những hình ảnh ẩn dụ, những liên tưởng kỳ vĩ khi miêu tả rừng xà nu với tất cả lòng yêu mến tự hào. Qua hình tượng cây xà nu, người đọc hiểu biết thêm dải đất Tây Nguyên hùng vĩ, về cuộc sống của đồng bào Tây Nguyên và nhất là thêm yêu quý tự hào về những phẩm chất cao quý của họ. Rừng xà nu trùng điệp chạy đến chân trời là biểu tượng cho thế trận chiến tranh nhân dân, người người lớp lớp.

3. Nhân vật Tnú

a/ Là người gan góc, dũng cảm, mưu trí

• Giặc giết bà Nhan, anh Xút nhưng Tnú (lúc bấy giờ còn nhỏ) không sợ. Tnú vẫn cùng Mai xung phong vào rừng nuôi giấu cán bộ.
• Học chữ thua Mai, Tnú đập vỡ bảng, lấy đá đập vào đầu đến chảy máu.
• Khi đi liên lạc…
• Bị giặc phục kích bắt, bị tra tấn dã man

b/ Có tính kỉ luật cao, trung thành với cách mạng

- Tham gia lực lượng vũ trang, nhớ nhà, nhớ quê hương nhưng khi được phép của cấp trên mới về thăm.

- Tính kỉ luật cao trong mối quan hệ với cách mạng biểu hiện thành lòng trung thành tuyệt đối: Tâm trạng Tnú trong đêm bị bắt, khi bị kẻ thù đốt mười đầu ngón tay... luôn tâm niệm lời dạy của anh Quyết: “người cộng sản không thèm kêu van”.

c/ Có một trái tim yêu thương và sục sôi quân thù

Tnú là một người sống rất nghĩa tình:

- Tnú đã tay không xông ra cứu vợ con. Động lực ghê gớm ấy chỉ có thể được khơi nguồn từ trái tim cháy bỏng ngọn lửa yêu thương và ngọn lửa căm thù.

- Tnú là con người tình nghĩa với buôn làng: anh lớn lên trong sự đùm bọc yêu thương của người dân làng Xôman

Lòng căm thù ở Tnú mang đậm chất Tây Nguyên. Tnú mang trong tim ba mối thù:

- Thù của bản thân

- Thù của gia đình

- Thù của buôn làng

Ở Tnú, hình tượng đôi bàn tay mang tính cách, dấu ấn cuộc đời

Khi lành lặn: đó là đôi bàn tay trung thực, nghĩa tình (bàn tay cầm phấn viết chữ anh Quyết dạy cho; bàn tay cầm đá đập vào đầu mình để tự trừng phạt vì học hay quên chữ ...

Khi bị thương: đó là chứng tích của một giai đoạn đau thương… Đó cũng là bàn tay trừng phạt, bàn tay quả báo khi chính đôi bàn tay tàn tật ấy đã bóp chết tên chỉ huy đồn giặc

hình tượng đôi bàn tay mang tính cách, dấu ấn cuộc đời

Cuộc đời bi tráng và con đường đến với CM của Tnú điển hình cho con đường đến với CM của người dân Tây Nguyên, góp phần làm sáng tỏ chân lí của thời đại: phải dùng bạo lực CM để tiêu diệt bạo lực phản CM; đấu tranh vũ trang là con đường tất yếu để tự giải phóng.

Hình tượng rừng xà nu và Tnú có mối quan hệ khăng khít, bổ sung cho nhau.

Rừng xà nu chỉ giữ được màu xanh bất diệt khi có những con người biết hi sinh như Tnú; sự hi sinh của những con người như Tnú góp phần là cho những cánh rừng mãi mãi xanh tươi.

Nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật Tnú:    

   + Tnú vừa có những nét riêng cá tính sống động, vừa mang phẩm chất có tính khái quát, tiêu biểu.

   + Lời văn với những câu văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc điệu, khi thâm trầm , khi tha thiết, trang nghiêm. Từ không gian kể chuyện đến nhân vật trong truyện đều mang chất sử thi đậm nét.

4. 4. Vai trò của các nhân vật: cụ Mết, Mai, Dít, Heng
   - Cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng là sự tiếp nối các thế hệ làm nổi bật tinh thần bất khuất của làng Xô Man nói riêng, của Tây Nguyên nói chung

- Cụ Mết: hiện thân cho truyền thống thiêng liêng, là người hiệu triệu và chỉ huy đồng khởi.

Mai, Dít là thế hệ hiện tại. Trong Dít có Mai của thời trước và có Dít của hôm nay. Vẻ đẹp của Dít là vẻ đẹp của sự kiên định, vững vàng trong bão táp chiến tranh.

Bé Heng là thế hệ tiếp nối, kế tục cha anh để đưa cuộc chiến tới thắng lợi cuối cùng.

3. TỔNG KẾT.

3.1. Nội dung

Ngợi ca tinh thần bất khuất, sức mạnh quật khởi của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói riêng, đất nước, con người VN nói chung trong cuộc đấu tranh GP dân tộc

Khẳng định chân lí của thời đại: để giữ gìn sự sống của đất nước và nhân dân, không có cách nào khác là phải cùng nhau đứng lên cầm vũ khí chống lại kẻ thù.

3.2. Nghệ thuật

Không khí, màu sắc đậm chất Tây Nguyên thể hiện ở bức tranh thiên nhiên; ở ngôn ngữ, tâm lí, hành động của các nhân vật.

Xây dựng thành công các nhân vật vừa có những nét cá tính sống động vừa mang những phẩm chất có tính khái quát, tiêu biểu(cụ Mết; Tnú, Dít...)

Khắc họa thành công hình tượng cây xà nu - một sáng tạo nghệ thuật đặc sắc tạo nên màu sắc sử thi và lãng mạn bay bổng cho thiên truyện.

Lời văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc điệu, khi thâm trầm, khi tha thiết, trang nghiêm,…

4. LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Các nhân vật trong truyên “ Rừng xà nu” được xây dựng trên cơ sở nào?

1. Các nguyên mẫu nhà văn từng gặp trong một ngôi làng ở Tây Nguyên.
2. Do nhà văn hư cấu tưởng tượng ra.
3. Do nhà văn được nghe kễ lại khi còn ở ngoài miền Bắc.
4. Từ những nguyên mẫu nhà văn từng gặp gỡ trong nhiều làng ở Tây Nguyên.

Câu hỏi 2: Theo diễn biến và lô gíc của câu chuyện cho phép người đọc dễ có liên tưởng nào sau đây?

1. Sau chuyến về phép này Tnú ra đi chiến đấu sẽ hi sinh.
2. Rồi đây Tnú sẽ có mối tình thứ hai đó là với Dít.
3. Dít rồi đây cũng sẽ xung phong vào lực lượng quân giải phóng.
4. Dít rồi đây cũng sẽ ngã xuống như Mai.

Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi

Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy… Cứ thế, hai ba năm nay rừng xà  nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng...

          (Trích Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành)

1. Đoạn văn trên được viết theo phương thức nào là chính?
2. Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là gì?
   3. Xác định từ loại của các từ được gạch chân: mọc, lao, phóng, ham, tiếp, vượt, ưỡn trong văn bản? Hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng các từ đó là gì ?
3. Đoạn văn trên được viết theo phương thức tự sự là chính.
4. Nội dung chủ yếu của đoạn văn bản là : nói về đặc tính của cây xà nu. Đó là cây ham ánh sáng mặt trời, sinh sôi nảy nở nhanh và khoẻ. Khi bị đạn đại bác bắn, cây xà nu bị chặt đứt ngang thân, cây chết. Nhưng một số cây còn sống, vết thương chóng lành, vượt lên trên cao để đón ánh nắng mặt trời. Cây xà nu bảo vệ dân làng Xô Man.
5. Xác định từ loại của các từ được gạch chân: mọc, lao, phóng, ham, tiếp, vượt, ưỡn trong văn bản? Hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng các từ đó là gì ?

Từ loại của các từ được gạch chân: mọc, lao, phóng, ham, tiếp, vượt, ưỡn trong văn bản là động từ, hàng loạt động từ mạnh. Hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng các động từ đó là : thể hiện tư thế chủ động của cây xà nu, ca ngợi sự khao khát sống, khả năng sống tiềm tàng, mãnh liệt.

BÀI VỀ NHÀ

- Tóm tắt truyện Rừng xà nu và giải thích ý nghĩa
nhan đề tác phẩm.

- Phân tích các nhân vật : Cụ Mết, Dít, Heng

- Làm bài tập trong SGK

CHÚC CÁC BẠN HỌC TỐT!