Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Sóng

Chào mừng thầy cô và các bạn!

Khởi động

Hình ảnh trên Google sử dụng để tưởng nhớ nữ thi sĩ nào của Việt Nam?

Nhà thơ Xuân Quỳnh

Sóng

- Xuân Quỳnh -

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Đọc – hiểu chú thích
2. Đọc – hiểu văn bản
3. Tổng kết
4. Luyện tập

Phần I. Đọc – hiểu chú thích

1. Tác giả
2. Cuộc đời

Xuân Quỳnh

Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942 – 1988)

Quê: làng La Khê, Hà Đông, Hà Tây

Cuộc đời: chịu nhiều thiệt thòi, đa đoan, lo âu vất vả

Con người: đã từng là diễn viên múa nhưng trước hết người ta biết đến Xuân Quỳnh là một nhà thơ

1. Sự nghiệp

• Thơ:

+ Tơ tằm, chồi biếc (in chung, 1963)

+ Hoa dọc chiến hào (1968)

+ Gió lào cát trắng (1974); Bầu trời trong quả trứng (1982)

+ Tự hát (1984); Hoa cỏ may (1989)

• Truyện thơ:

Truyện Lưu Nguyễn (1985)

=> Xuân Quỳnh là một trong số những nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ các nhà thơ trẻ thời kì chống Mỹ

Phong cách thơ Xuân Quỳnh

• Hồn nhiên, tươi tắn
• Chân thành, đằm thắm
• Khát vọng mãnh liệt, lo âu

=> Tiếng lòng của một người phụ nữ giàu tình cảm yêu thương, khao khát hạnh phúc bình dị của đời thường

Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh: Nồng nhiệt, táo bạo, tha thiết đắm say, dịu dàng, hồn nhiên, chân thành, lắng sâu những trải nghiệm suy tư, nhiều lo âu day dứt, trăn trở trong tình yêu.

2. Tác phẩm
3. Hoàn cảnh sáng tác

• Năm 1967, trong một chuyến công tác thực tế tại vùng biển Diêm Điền (Thái Bình)
• Bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ và phong cách thơ Xuân Quỳnh
• Vị trí: Tác phẩm được in trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968)

1. Bố cục

• Khổ 1, 2: Nghĩ về đặc tính của song và tình yêu người con gái trẻ
• Khổ 3, 4: Nghĩ về sóng và nguồn gốc của tình yêu
• Khổ 5, 6, 7: Nghĩ về sóng và nỗi nhớ của em, tình yêu thủy chung của em
• Khổ 8, 9: Nghĩ về sóng và khát vọng tình yêu của em

Phần II. Đọc – hiểu văn bản

1. Hai khổ thơ đầu
2. Khổ 1

• Tính từ:

          Dữ dội >< dịu êm

          Ồn ào >< lặng lẽ

Hiện tượng trái ngược nhau, lúc sôi nổi, ồn ào, khi dịu êm, lặng lẽ => hiện tượng thường thấy của những con sóng

=> Trạng thái bất thường, khó đoán của những con song => hình ảnh ẩn dụ chỉ trạng thái tâm lý phức tạp của người con hái đang yêu

          Sông                                                              Bể

(Không gian nhỏ hẹp)                                    (không gian rộng lớn, bao dung)

=> Hành trình tự đi tìm hiểu mình, vượt khỏi thế giới chật hẹp để đến với thế giới rộng lớn

1. Khổ 1

• Phép nhân hóa:

Sông - không hiểu mình

Sóng – tìm ra bể

Con sóng với khát vọng lớn lao

• Hình ảnh sông tìm ra bể là hình ảnh ẩn dụ nghệ thuật thể hiện sự chủ động của người phụ nữ khi đi tìm tâm hồn đồng điệu
• Nét mới táo bạo dám dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp để đến với cái cao rộng, bao dung, đến với tâm hồn đồng điệu.

    =>        4 câu đầu:

• Trạng thái của sóng cũng là trạng thái của em
• Khát vọng của sóng cũng là khát vọng của em

Khổ 2

• Thán từ “Ôi”: Thể hiện sự suýt xoa, nhận thức, phát hiện

Con sóng ngày xưa

Con sóng ngày sau

Vẫn thế

=> Quy luật thiên nhiên bất biến

• Quy luật tình cảm:
  “Khát vọng tình yêu … bồi hồi trong ngực trẻ”: chờ đợi, hồi hộp, xao xuyến là quy luật tâm lý của con người trong tình yêu, đặc biệt là người trẻ tuổi.

=> Khẳng định khát vọng tình yêu là vĩnh viễn, tình yêu tồn tại trong tâm hồn con người, làm cho con người trẻ lại, tái sinh như sóng biển ào lên rồi lại tan ra, hòa vào biển

THẢO LUẬN NHÓM

• Nhóm 1, 2: Thảo luận khổ 3, khổ 4
• Nhóm 3, 4: Thảo luận khổ 5, 6, 7

2. Khổ 3 và khổ 4

- Đứng trước biển tác giả băn khoăn, trăn trở, tự tách mình ra để đọc lòng mình
- Điệp từ: Em nghĩ
- Câu hỏi tu từ
- Ngắt nhịp: 3/1/1; 3/2

Khát vọng muốn cắt nghĩa tình yêu.
Mượn hình ảnh “song”, “gió” để lý giải

- Em cũng không biết nữa: Lời thú nhận ngọt ngào về việc không lý giải nổi tình yêu với tâm trạng chân thành xong cũng rất bối rối và nữ tính

- Định nghĩa riêng của Xuân Quỳnh về tình yêu: Tình yêu giống như sóng biển, gió trời chứa đầy bí mật vừa rộng lớn, vừa thẳm sâu như thiên nhiên nhiều cung bậc.

=> Tâm hồn truyền thống song cũng rất hiện đại của Xuân Quỳnh

Khổ 3, khổ 4: Tác giả mượn sóng để cắt nghĩa tình yêu nhưng không thể lý giải được.

Thú nhận trực tiếp với tình cảm chân thành, rất nữ tính, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ.

3. Khổ 5, 6, 7

Một số cách thể hiện tình yêu trong thơ ca:

1. Anh cách xa em như đất liền xa cách bể

Nửa đêm sâu còn lặng sóng phương em

Em thân thuộc sao thành xa lạ thế

Sắp gặp em rồi sóng lại đẩy xa thêm.
                    (Chùm nhỏ thơ yêu – Chế Lan Viên)

2. Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước

Mỗi tối anh nằm, mỗi miếng anh ăn

                                            (Nguyễn Đình Thi)

Tình yêu gắn liến với sự hưởng thụ, cách thể hiện nỗi nhớ cũng mạnh mẽ, táo bạo

3.1. Khổ 5: Nỗi nhớ của sóng và em

+ Bao trùm cả không gian: dưới lòng sâu, sóng trên mặt nước

+ Thao thức trong mọi thời gian: ngày đêm không ngủ được

Phép đối, phép điệp, nhân hóa, giọng thơ dào dạt, náo nức, mãnh liệt: diễn tả nỗi nhớ da diết, không thể nào nguôi, cứ cuồn cuộn, dào dạt như sóng biển triền miên.

3.1. Khổ 5: Nỗi nhớ của sóng và em

+ Sóng nhớ bờ mãnh liệt, tha thiết, còn em nhớ anh đắm say hơn bội phần: Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức

=> Cách nói cường điệu nhưng hợp lí: nhằm tô đậm nỗi nhớ (choáng ngợp cõi lòng không chỉ trong ý thức mà thấm sâu vào trong tiềm thức).

=> Bày tỏ tình yêu một cách chân thành, tha thiết mà mạnh dạn, mãnh liệt.

3.2. Khổ 6: Lòng chung thủy

Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Lặp cú pháp

Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh một phương

Câu khẳng định

- Cách nói khẳng định :

+ em : dẫu xuôi - phương bắc; dẫu ngược - phương nam, 

+ em : vẫn Hướng về anh một phương 

→ Lời thề  thủy chung tuyệt đối trong tình yêu: dù đi đâu về đâu vẫn hướng về người mình đang thương nhớ đợi chờ.

3.2. Khổ 6: Lòng chung thủy

- Các điệp ngữ: dẫu xuôi về, dẫu ngược về + điệp từ  phương, cách nói ngược xuôi Bắc, ngược Nam

=> Diễn tả hành trình vất vả của sóng nhằm khẳng định niềm tin đợi chờ trong tình yêu.

3.3. Khổ 7: Bến bờ hạnh phúc

Ở ngoài kia đại dương

Trăm ngàn con sóng vỡ

Con nào chẳng tới bờ

Dù muôn trùng cách trở

Con sóng khát khao đến bờ, tình yêu tìm đến hạnh phúc

+ Mượn hình ảnh của sóng: Ở ngoài kia đại dương - Con nào chẳng tới bờ

=>  quy luật tất yếu.

+ Sóng tới bờ dù cách trở: Tình yêu là sức mạnh giúp em và anh vượt

qua gian lao, thử thách để đạt đến bến bờ hạnh phúc.

Xuân Quỳnh thể hiện cái tôi của một con người luôn có niềm tin mãnh liệt vào tình yêu.

4. Khổ 8, 9

- cuộc đời tuy dài >< năm tháng vẫn đi qua.

- biển dẫu rộng >< mây vẫn bay về xa.

=> Đó là sự nhạy cảm và lo âu, trăn trở của Xuân Quỳnh về sự hữu hạn của đời người và sự mong manh của hạnh phúc.

+ Làm sao …..       khao khát sẻ chia và hòa nhập

   Thành trăm         vào cuộc đời.

+ Giữa biển …..     khát vọng được sống mãi

   Để ngàn …..        trong tình yêu, bất tử với tình yêu 

=> khát vọng khôn cùng về tình yêu bất diệt

Phần III. Tổng kết

Nội dung

Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu hiện lên qua hình tượng sóng: tình yêu thiết tha, nồng nàn, đầy khát vọng và sắt son chung thủy, vượt lên mọi giới hạn của đời người.

Nghệ thuật

- Thể thơ 5 chữ truyền thống; cách ngắt nhịp, gieo vần độc đáo, giàu sức liên tưởng.

- Xây dựng hình tượng ẩn dụ, giọng thơ tha thiết.

Phần IV. Luyện tập

Câu hỏi 1: Tập thơ nào dưới đây không phải của Xuân Quỳnh?

1. Tơ tằm - Chồi biếc
2. Hoa dọc chiến hào
3. Bài thơ cuộc đời
4. Lời ru trên mặt đất.

Câu hỏi 2: Bài thơ Sóng được in trong tập thơ nào ?

1. Gió Lào cát trắng .
2. Hoa dọc chiến hào
3. Lời ru trên mặt đất.
4. Tơ tằm - Chồi biếc

Câu hỏi 3: Qua bài thơ Sóng, nhà thơ Xuân Quỳnh muốn bày tỏ điều gì ?

1. Đời sống nội tâm phong phú và đa dạng của người phụ nữ
2. Âm điệu dữ dội và sự phong phú của những con sóng trên biển cả.
3. Những trạng thái tâm trạng, những cung bậc tình cảm khác nhau trong trái tim người phụ nữ đang rạo rực yêu đương.
4. Những cung bậc đa dạng, phong phú của tình yêu.

       Dữ dội và dịu êm

       Ồn ào và lặng lẽ

       Sông không hiểu nổi mình

       Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ
Đọc đoạn thơ trên và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Nêu ý chính của đoạn thơ.
2. Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ đối lập, nhân hoá,

 ẩn dụ trong đoạn thơ.

3. Đoạn thơ thể hiện quan niệm gì về tình yêu của nhà thơ

Xuân Quỳnh?

1. 
   Nêu ý chính của đoạn thơ.
   - Từ việc khám phá các trạng thái khác nhau của sóng, tác giả diễn tả các cung bậc của người phụ nữ đang yêu và thể hiện một quan niệm mới mới về tình yêu .

- Mượn quy luật muôn đời của sóng, tác giả khẳng định khát vọng của tình yêu thường trực trong trái tim tuổi trẻ.

2. Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ đối lập, nhân hoá,

 ẩn dụ trong đoạn thơ.

Nghệ thuật của biện pháp tu từ trong đoạn thơ là:

-Tình yêu tha thiết, chân thành không chịu chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp, đơn điệu, một chiều mà nó phải là sự hoà hợp, sự đan xen của nhiều yếu tố, thậm chí là những yếu tố đối cực nhau: vừa mâu thuẫn, vừa thống nhất, vừa xung đột, vừa hài hoà.

-Tình yêu của con người, luôn khao khát vươn tới sự lớn lao đích thực.

- Khẳng định một điều có tính quy luật về sự tồn tại bất diệt của khát vọng tình yêu trong trái tim người con gái

3. Đoạn thơ thể hiện quan niệm gì về tình yêu của nhà thơ

Xuân Quỳnh?

Đoạn thơ thể hiện quan niệm về tình yêu của nhà thơ Xuân Quỳnh:

- Yêu là tự nhận thức, là vươn tới cái cao rộng, lớn lao…

- Tình yêu mãi là khát vọng muôn đời của con người, nhất là đối với tuổi trẻ.

Bài về nhà

- Tìm những bài thơ sử dụng hình ảnh Sóng và biển để diễn tả tình yêu.

- Bài thơ được kết cấu theo cách triển khai hai hình tượng sóng đôi là Sóng và em. Hãy nhận xét về ý nghĩa của kết cấu ấy.

- Chuẩn bị bài: vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận.

Trân trọng cảm ơn!