Giáo án điện tử Ngữ văn 12 bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học

Chào mừng thầy cô và các bạn

Khởi động

Bằng sự hiểu biết của bản thân, hãy cho biết một tác phẩm văn học thường có những giá trị nào?

Nội dung bài học

• Giá trị văn học
• Tiếp nhận văn học
• Luyện tập

1. Giá trị văn học

Thế nào là giá trị văn học? Văn học có những giá trị cơ bản nào?

1. Khái quát chung

Giá trị văn học là sản phẩm kết tinh từ quá trình văn học, đáp ứng  những nhu cầu khác nhau của cuộc sống con người, tác động sâu sắc tới con người và cuộc sống.

2. Giá trị nhận thức

Cơ sở: Văn học có khả năng phá vỡ giới hạn tồn tại trong thời gian, không gian thực tế của mỗi cá nhân

Giá trị nhận thức là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của con người muốn hiểu biết  cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.

Nội dung:

Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận thức nhiều mặt cuộc sống với những thời gian, không gian khác nhau (quá khứ, hiện tại, tương lai, các vùng đất, các dân tộc, phong tục, tập quán,…).

Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung (mục đích tồn tại, tư tưởng, khát vọng, sức mạnh,… của con người), từ đó mà hiểu chính bản thân mình.

3. Giá trị giáo dục

Cơ sở:

- Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện

- Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng…trong tác phẩm. Điều đó tác động lớn và có khả năng giáo dục người đọc.

- Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

Nội dung

Đem đến cho con người những bài học quý giá về lẽ sống

Hình thành trong con người một lý tưởng tiến bộ, giúp họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống

Giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn

Nâng đỡ cho nhân cách con người phát triển, giúp họ biết phân biệt phải trái, tốt xấu, đúng sai, có quan hệ tốt đẹp và biết gắn bó cuộc sống của cá nhân mình với cuộc sống con người.

4. Giá trị thẩm mỹ

Cơ sở
- Con người luôn có nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái đẹp.

- Thế giới hiện thực đã có sẵn vẻ đẹp nhưng không phải ai cũng có thể nhận biết và cảm thụ. Nhà văn, bằng năng lực của mình đã đưa cái đẹp vào tác phẩm một cách nghệ thuật, giúp người đọc vừa cảm nhận được cái đẹp cuộc đời vừa cảm nhận được cái đẹp của chính tác phẩm.

- Giá trị thẩm mĩ là khả năng của văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp (cái đẹp cuộc sống và cái đẹp của chính tác phẩm).

NỘI DUNG

Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời (thiên nhiên, đất nước, con người, cuộc đời, lịch sử,…).

Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm, tư tưởng- tình cảm, những hành động, lời nói,… ).

Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những sự vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ.

Hình thức đẹp của tác phẩm (kết cấu, ngôn ngữ,…) cũng chính là một nội dung quan trọng của giá trị thẩm mĩ.

5. Mối quan hệ giữa các giá trị văn học

3 giá trị văn học có mối quan hệ mật thiết, không tách rời

• Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục
• Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức
• Giá trị thẩm mỹ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy

1. Tiếp nhận văn học
2. Tiếp nhận trong đời sống văn học

Là quá trình người đọc

• Hòa mình vào tác phẩm, rung động, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật ngôn từ
• Lắng nghe: tiếng nói của tác giả
• Thưởng thức cái hay, cái đẹp từ tài nghệ của người nghệ sĩ sáng tạo
• Là hoạt động tích cực của cảm giác, tâm trí người đọc nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình
• Phân biệt tiếp nhận và đọc: tiếp nhận rộng hơn đọc vì tiếp nhận có thể bằng truyền miệng hoặc bằng kênh thính giác (nghe).

2. Tính chất tiếp nhận văn học

Tiếp nhận văn học thực chất là một quá trình giao tiếp
=>  gặp gỡ, đồng điệu hoàn toàn là điều khó.

Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận. Các yếu tố cá nhân có vai trò quan trọng. Tính khuynh hướng trong tư tưởng, tình cảm, trong thị hiếu thẩm mĩ làm cho sự tiếp nhận mang đậm nét cá nhân.

Tính đa dạng, không thống nhất. Cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm rất khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm có nhiều khác nhau trong cảm thụ, đánh giá.

3. Các cấp độ tiếp nhận văn học

Cấp độ thứ nhất:

Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm

=> Rất phổ biến

Cấp độ thứ hai:

Cảm thụ qua nội dung trực tiếp

=> Để thấy được nội dung tư tưởng tác phẩm

Cấp độ thứ ba:

Cảm thụ chú ý đến cả nội dung và hình thức

=> Giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm

Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần

• Nâng cao trình độ
• Tích lũy kinh nghiệm
• Trân trọng tác phẩm, tìm cách hiểu tác phẩm một cách khách quan, toàn vẹn.
• Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.
• Không nên suy diễn tùy tiện.

Bài 1 – sgk - 191

Có người cho rằng giá trị cao quý nhất của văn chương là nuôi dưỡng đời sống tâm hồn con người, hay nói như Thạch Lam là “làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”. Nói như vậy có đúng không? Vì sao

+ Đây chỉ là cách nói để nhấn mạnh giá trị giáo dục của văn chương, không có ý xem nhẹ các giá trị khác.

   + Cần đặt giá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác.

Câu 1: Dòng nào dưới đây nêu không đúng giá trị cơ bản của
văn học:

                              a/ Giá trị nhận thức

                              b/ Giá trị giáo dục

                              c/ Giá trị hiện thực

                             d/  Giá trị thẩm mĩ

Câu 2: Dòng nào dưới đây nêu đúng nhất tính chất cơ bản của tiếp nhận văn học

                 a/ Tính cá thể hoá, chủ động, tích cực

                 b/ Tính đa dạng, không thống nhất

                 c/ Tính hàm súc, đa nghĩa

                 d/ Gồm a và b

Bài 3 – sgk - 191

Thế nào là CẢM và HIỂU trong tiếp nhận văn học

Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận    văn học:
                          - cảm là cấp độ tiếp nhận cảm tính.

                        - hiểu là cấp độ tiếp nhận lí tính.

III. Luyện tập

Bài về nhà

1. Hoàn thành bài tập 2, SGK trang 191
2. Soạn bài: Tổng kết phần tiếng việt: lịch sử, đặc điểm loại hình và các phong cách ngôn ngữ

Trân trọng cảm ơn!