Giáo án điện tử Ngữ văn 8 cánh diều Bài 5 Đọc 1: Hịch tướng sĩ

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI GIẢNG HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Theo em, điều gì đã khiến quân Mông – Nguyên ba lần đem quân xâm lược nước ta đều phải chịu thất bại?

Bài 5: Nghị luận xã hội

Văn bản

HỊCH TƯỚNG SĨ

NỘI DUNG BÀI HỌC

Kiến thức Ngữ Văn

Nghị luận xã hội và các kiểu nghị luận xã hội

Một số thành tố của văn bản nghị luận

Tìm hiểu chung

Tác giả, Tác phẩm

Thể loại hịch

Tìm hiểu chi tiết

Mục đích và đối tượng thuyết phục

Nêu gương sáng trong sách sử

Tố cáo sự ngang ngược của giặc và lòng căm thù giặc sâu sắc

Phân tích đúng sai, phải trái

Lời kêu gọi

Tổng kết

Nội dung

Nghệ thuật

Đặc trưng thể loại

1. KIẾN THỨC NGỮ VĂN

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Thế nào là nghị luận xã hội?
• Có mấy kiểu văn bản nghị luận xã hội? Nêu đặc trưng của từng kiểu.
• Em hãy trình bày những hiểu biết của em về các thành tố trong văn bản nghị luận.

1. Nghị luận xã hội và các kiểu nghị luận xã hội

Nghị luận xã hội

• Là kiểu văn bản mà tác giả đưa ra ý kiến của mình về các vấn đề xã hội.
• Dùng các lí lẽ, bằng chứng để bàn luận, làm sáng tỏ và thuyết phục người đọc về ý kiến đã nêu lên.

Có 2 loại chính

• Nghị luận xã hội trung đại
• Nghị luận xã hội hiện đại

Nghị luận xã hội trung đại

Viết bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm.

Thể loại

Chiếu, cáo:

• Đối tượng sử dụng: vua, chúa.
• Mục đích: ban bố trước dân chúng về những công việc và sự kiện có tính chất quốc gia.

Hịch:

• Đối tượng sử dụng: vua, thủ lĩnh.
• Mục đích: kêu gọi, thuyết phục dân chúng và người dưới quyền cùng thực hiện những sự việc trọng đại.

Thường được viết bằng văn biền ngẫu: các câu đối nhau theo từng cặp về âm và từ loại.

Từ ngữ trang trọng, uyên bác, giàu tính ước lệ.

Nghị luận xã hội hiện đại

Viết bằng văn xuôi quốc ngữ, câu văn tự do.

Về nội dung

• Những vấn đề có tính chất quốc gia, quốc tế
• Bàn bạc nhiều vấn đề của cuộc sống đời thường

Tác giả có thể là những nhân vật có uy tín, có địa vị trong xã hội hoặc là những người bình thường.

2. Một số thành tố của văn bản nghị luận

Luận đề

• Là quan điểm (tư tưởng) bao trùm toàn bộ bài viết, thường được nêu ở nhan đề hoặc trong phần mở đầu của văn bản.

Luận điểm

• Nhằm triển khai và làm rõ luận đề.
• Số lượng luận điểm nhiều hay ít tuỳ thuộc vào nội dung của vấn đề được triển khai trong bài nghị luận.
• Các luận điểm được làm sáng tỏ bằng lí lẽ và bằng chứng.

Ý kiến, đánh giá chủ quan của người viết

• Là những phát biểu, nhận định mang quan điểm riêng của tác giả nên chúng có thể đúng hoặc chưa đúng.

Bằng chứng khách quan

• Là những sự vật, số liệu có thật, có thể kiểm nghiệm được trong thực tế đời sống.
• Nếu không có lí lẽ và bằng chứng khách quan thì các luận điểm của người viết sẽ thiếu chính xác và không thể thuyết phục người đọc.

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác giả, tác phẩm

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về tác giả Trần Quốc Tuấn?
• Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản “Hịch tướng sĩ”.
• Văn bản có thể được chia ra thành mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần.

1. Tác giả

Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn (1231 – 1300)

• Danh tướng đời Trần
• Có công lớn trong ba cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông.
• Là một trong 14 vị anh hùng tiêu biểu của dân tộc Việt Nam.
• Ông được dân gian phong Thánh và lập đền thờ ở rất nhiều nơi.
• Tác phẩm tiêu biểu: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư…

1. Tác phẩm

• Tên gọi khác là “Dụ chư tì tướng hịch văn”.
• Được viết năm 1285 trước kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lần 2.
• Đây là văn bản nghị luận xã hội trung đại.

Trích “Dự chư tì tướng hịch văn” bản chữ Hán

Bố cục

Phần 1: Từ đầu đến “lưu tiếng tốt”

Những tấm gương trung nghĩa xưa nay, sẵn sàng hi sinh vì nghĩa lớn.

Phần 2: Tiếp đến “ta cũng vui lòng”

Lòng căm thù giặc, thể hiện thái độ kiên quyết không đội trời chung với kẻ thù xâm lược.

Phần 3: Tiếp đến “có được không?”

Thể hiện mối ân tình giữa chủ tướng và tướng sĩ, khích lệ ý thức trách nhiệm của mỗi người với đất nước, biết làm theo điều đúng.

Phần 4: Còn lại

Khuyên tướng sĩ biết phân biệt phải trái, luyện tập binh pháp để trừ giặc, bảo vệ non sông.

2. Thể loại hịch

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Trình bày những hiểu biết của em về thể loại hịch.

• Hịch là thể văn nghị luận thời xưa.
• Đối tượng sử dụng: vua chúa hay tướng lĩnh hoặc thủ lĩnh phong trào.
• Mục đích: cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống giặc.
• Đặc điểm:
  • Khích lệ tình cảm, tinh thần người nghe.
  • Thường viết theo thể biền ngẫu.
  • Kết cấu chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục.

III. TÌM HIỂU CHI TIẾT