Giáo án điện tử Ngữ văn 8 cánh diều Bài 5 Đọc 2: Nước Đại Việt ta

VUI MỪNG CHÀO ĐÓN CÁC EM TỚI BUỔI HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về bản Tuyên Ngôn lịch sử được Bác đọc tại quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945.
• Đây có phải bản tuyên ngôn độc lập duy nhất trong lịch sử của Việt Nam ta không?
• Trước đó đã có bản tuyên ngôn nào hoặc văn bản nào được coi là bản tuyên ngôn của dân tộc ta không?

Bài 5: Nghị luận xã hội

Văn bản

NƯỚC ĐẠI VIỆT TA

NỘI DUNG BÀI HỌC

Tìm hiểu chung

Tác giả, tác phẩm

Thể cáo

Tìm hiểu chi tiết

Tư tưởng nhân nghĩa

Chân lí về chủ quyền độc lập dân tộc

Những đặc sắc nghệ thuật

Tổng kết

Nội dung

Nghệ thuật

Đặc trưng thể loại

1. TÌM HIỂU CHUNG

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Trãi?
• Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản “Nước Đại Việt ta”.
• Văn bản có thể được chia ra thành mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần.
• Trình bày hiểu biết của em về thể cáo.

1. Tác giả, tác phẩm
2. Tác giả

Nguyễn Trãi (1380 – 1442)

• Quê quán: Hà Nội
• Hiệu là Ức Trai
• Là nhà yêu nước, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới.
• Là người có công lớn trong việc phò giúp Lê Lợi đánh bại quân Minh.
• Năm 1980, UNESCO công nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới.
• Tác phẩm tiêu biểu: “Lam Sơn thực lục”,“Bình Ngô đại cáo”, “Quân trung từ mệnh tập”, “Ức Trai thi tập”…

1. Tác phẩm

Hoàn cảnh sáng tác

Cuối năm 1427, sau đại thắng quân Minh, giải phóng đất nước khỏi ách thống trị của kẻ thù.

Lê Lợi giao cho Nguyễn Trãi viết “Đại cáo bình Ngô”

Để tổng kết toàn diện cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược, khẳng định chủ quyền độc lập của nước Đại Việt.

• Đoạn trích “Nước Đại Việt ta” nằm ở phần đầu của bài cáo.
• Đây là văn bản nghị luận xã hội trung đại.

Bố cục“Đại cáo bình Ngô”

Phần 1: Nêu luận đề chính nghĩa

Phần 2: Bản cáo trạng tội ác kẻ thù

Phần 3: Tái hiện cuộc kháng chiến từ những ngày đầu khó khăn đến ngày thắng lợi

Phần 4: Tuyên bố độc lập, mở ra một kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc

Bố cục

“Nước Đại Việt ta”

Phần 1 (hai câu đầu)

Vị trí và nội dung nguyên lí nhân nghĩa

Phần 2 (tám câu tiếp)

Vị trí và nội dung chân lí về sự tồn tại độc lập có chủ quyền của dân tộc Đại Việt

Phần 3 (còn lại)

Dẫn chứng từ thực tế để làm sáng tỏ sức mạnh của chân lí độc lập dân tộc

2. Thể cáo

Cáo là thể văn nghị luận cổ

Dùng trình bày một chủ trương hay công bố một vấn đề lớn để mọi người cùng biết

Thường được viết bằng thể văn biền ngẫu

Có tính hùng biện, lời lẽ đanh thép, lí luận sắc bén, kết cấu chặt chẽ mạch lạc

Đối tượng sử dụng: vua chúa hoặc thủ lĩnh

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Tư tưởng nhân nghĩa

HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Trong hai dòng đầu của văn bản, tác giả đã nêu lên tư tưởng gì?
• Em hiểu như thế nào về khái niệm “nhân nghĩa”?
• Vậy theo tư tưởng của Nguyễn Trãi thì “nhân nghĩa” có ý nghĩa như thế nào? Tư tưởng nhân nghĩa gắn liền với tư tưởng gì (khi đất nước có giặc ngoại xâm)?

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”

Hai dòng đầu, tác giả đã nêu lên tư tưởng nhân nghĩa.

Cốt lõi tư tưởng nhân nghĩa là “yên dân”, “trừ bạo”

Chính là chiến đấu chống lại quân xâm lược, diệt trừ mọi thế lực tàn bạo.

Tư tưởng “nhân nghĩa” hướng đến những người cùng khổ, đông đảo nhất trong xã hội để cho họ được yên ổn làm ăn, sinh sống.

Tư tưởng nhân nghĩa

Là nội dung mới, lấy ra từ thực tiễn dân tộc.

Trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử Việt Nam.

Là tư tưởng chủ đạo và mục đích của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến giải phóng đất nước khỏi ách đô hộ của kẻ thù.

Ý nghĩa nhân nghĩa:

• Là lẽ phải yêu thương, quý trọng con người
• Tư tưởng yêu nước, chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc

Nhân nghĩa – yên dân – trừ bạo – chống ngoại xâm – bảo vệ đất nước và nhân dân

Là nguyên lí gốc, là tiền đề, là cơ sở lí luận, nguyên nhân thắng lợi của nghĩa quân Lam Sơn trong kháng chiến chống quân Minh.

Là điểm tựa linh hồn bài “Bình Ngô đại cáo”

2. Chân lí về chủ quyền độc lập dân tộc

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Nguyễn Trãi đã đưa ra những yếu tố căn bản nào để xác định độc lập chủ quyền của dân tộc?
• Trong đoạn văn này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Em có nhận xét gì về những bằng chứng mà tác giả sử dụng trong đoạn văn này?
• Nguyễn Trãi muốn khẳng định điều gì thông qua các bằng chứng này?

Yếu tố căn bản dùng để xác định độc lập chủ quyền của dân tộc

Nền văn hiến lâu đời

Núi sông bờ cõi đã chia

Phong tục Bắc - Nam mỗi khác

Lịch sử riêng, triều đại riêng (Triệu, Đinh, Lí, Trần - độc lập cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên…)

Tư tưởng tự hào dân tộc:

• Đất nước ta có truyền thống văn hiến lâu đời
• Có chủ quyền dân tộc
• Ngang hàng với phong kiến phương Bắc

• Nghệ thuật: dùng hình ảnh đối lập
• Bằng chứng: sự thật lịch sử để chứng minh

“Lưu Cung tham công nên thất bại

Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong

Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã”

Bằng chứng cụ thể sinh động, giọng châm biếm, khinh bỉ

Khẳng định sự thất bại của phong kiến Trung Quốc khi chúng tham lam, đi ngược lại chân lí hiển nhiên, thì chuốc lấy bại vong

• Khẳng định chủ quyền độc lập của nước ta.
• Tự hào về truyền thống đấu tranh vẻ vang của dân tộc.

• Bài cáo thể hiện chân lí về sự tồn tại độc lập dân tộc.
• Phát huy niềm tự hào dân tộc đã trở thành truyền thống của thế hệ đi trước.

3. Những đặc sắc nghệ thuật