Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 3: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Trong quá trình viết văn, em có gặp phải lỗi như lặp từ, dùng từ không đúng hoàn cảnh không? Hãy chia sẻ cùng cả lớp.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Lý thuyết

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Biểu hiện của dùng từ sai quy tắc ngữ pháp là gì? Nguyên nhân của lỗi dùng từ không hợp phong cách ngôn ngữ là gì? Thế nào là dùng lặp từ, lặp nghĩa?

Sản phẩm dự kiến:

1. Sửa lỗi dùng từ

-  Dùng từ sai quy tắc ngữ pháp:

+ Biểu hiện thường gặp của lỗi này là người nói, người viết sắp xếp trật tự từ không đúng; nói, viết thiếu hư từ hoặc dùng hư từ không đúng.

- Dùng từ không hợp với phong cách ngôn ngữ: Lỗi này do người viết, người nói chọn từ không phù hợp với văn cảnh, hoàn cảnh giao tiếp hoặc thể loại văn bản.

- Dùng lặp từ, lặp nghĩa. Lặp từ là dùng nhiều lần một từ trong câu hoặc trong những câu liền kề nhau khiến cho câu văn, đoạn văn trở nên nặng nề.

Hoạt động 2. Hướng dẫn giải bài tập SGK

Bài tập 1:

Sản phẩm dự kiến:

a) Dùng từ “là” trước danh từ “năng lực” trong câu này không hợp quy tắc ngữ pháp. Sửa lại: thay “là” bằng “có” thành “rất có năng lực’.

b) Dùng tính từ “nhân văn” sau từ “của” là không đúng quy tắc ngữ pháp. Sửa lại là: thay tính từ “nhân văn” bàng danh từ “nhân dàn hoặc người linh .

c) Trong câu này, người viết đã dùng thiếu quan hệ từ của bắt buộc trong cụm từ “niềm hi vọng đất nước Việt Nam”, gây mơ hồ trong cách hiểu. Sưa lại: niềm hi vọng của đất nước Việt Nam”.

d) Câu này dùng sai từ “các”, làm cho câu văn không diễn đạt chính xác về mặt số lượng xác định: “các người phụ nữ trong mỗi câu chuyện . Sưa lại: thay tư “các” bằng từ “những” trong cụm từ “những người phụ nữ trong mỗi câu chuyện”.

Bài tập 2:

Sản phẩm dự kiến:

a. Lỗi lặp từ, lặp nghĩa: “tác phẩm tuyệt tác”. “Tuyệt tác” đã là tác phẩm hay nhất rồi. Sửa lại: dùng “tuyệt tác” hoặc dùng “tác phẩm hay”.

b. Lỗi lặp từ, lặp nghĩa: “con đường hoạn lộ làm quan”. Lặp từ, lặp nghĩa thô hiện ở chỗ cả từ “con đường”, “hoạn lộ”, “làm quan” đều có nét nghĩa được lặp lại, giao nhau. Sửa lại: nên viết là “con đường làm quan”. Câu b còn mắc lỗi dùng từ không hợp với phong cách ngôn ngữ. Cách viết “thế là liệu có chấm hết” là cách diễn đạt của ngôn ngữ nói, không phù hợp với phong cách ngôn ngữ viết khoa học. Thay vì viết “thế là liệu có chấm hết” thì nên viết “liệu có chấm hết”, bỏ “thế là” vì mang sắc thái khẩu ngữ.

c. Lỗi lặp từ, lặp nghĩa: “đại diện thay mặt”. “Đại diện” là từ Hán Việt đã có nghĩa là “thay mặt”, nên dùng “Bạn ấy đại diện thay mặt...” là lặp từ, lặp nghĩa. Sửa lại: “Bạn ấy thay mặt cho những người có thành tích học tập xuất sắc nhất” hoặc “Bạn ấy đại diện cho những người có thành tích học tập xuất sắc nhất”.

d. Lỗi lặp từ, lặp nghĩa: “bức tối hậu thư cuối cùng”. “Tối hậu” đã có nghĩa là sau hết, cuối cùng rồi nên dùng “bức tối hậu thư cuối cùng” là lặp nghĩa. Sửa lại: “bức tối hậu thư” hoặc “bức thư cuối cùng”.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Phát hiện lỗi dùng từ sai quy tắc ngữ pháp trong câu sau: Ở lớp tôi, bạn ấy là người hoạt động rất là năng lực.

A. hoạt động

B. năng lực

C. người

D. lớp tôi

Câu 2: Phát hiện lỗi dùng từ sai quy tắc ngữ pháp trong câu sau: Trong truyện ngắn, nhà văn đã xây dựng nên nhiều hình tượng đặc sắc với những phẩm chất cao quý và tốt đẹp của nhân văn.

A. nhân văn 

B. cao quý

C. xây dựng

D. đặc sắc

Câu 3: Phát hiện lỗi dùng từ sai quy tắc ngữ pháp trong câu sau: Lớp trẻ của chúng ta là niềm hi vọng đất nước Việt Nam hàng ngàn năm văn hiến.

A. Lớp trẻ

B. Hi vọng

C. Hàng ngàn năm văn hiến

D. đất nước

Câu 4: Sửa từ in đậm trong câu sau: Ở lớp tôi, bạn ấy là người hoạt động rất là năng lực.

A. Năng lực

B. Năng nổ

C. Năng suất

D. Năng lượng

Câu 5: Sửa cụm từ in đậm trong câu sau: Lớp trẻ của chúng ta là niềm hi vọng đất nước Việt Nam hàng ngàn năm văn hiến.

A. hàng trăm năm văn hiến

B. hàng ngàn năm lịch sử

C. ngàn năm văn hiến

D. ngàn năm thời gian

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Tìm ba từ ghép Hán Việt có yếu tố cấu tạo là bất (như bất trong bất khuất) và ba từ ghép Hán Việt có yếu tố cấu tạo là nông (như nông trong nông dân). Xác định nghĩa của các từ tìm được.

Câu 2: Viết một đoạn văn khoảng 200 chữ về chủ đề: một vấn đề cuộc sống mà em quan tâm. Sau đó liệt kê những từ Hán Việt đã được em sử dụng trong bài văn?