Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 6: Người ở bến sông Châu (Sương Nguyệt Minh)

VĂN BẢN 2. NGƯỜI Ở BẾN SÔNG CHÂU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Các em đã bao giờ nghe chuyện về bản lĩnh, lòng nhân hậu của người nữ chiến sĩ trong chiến tranh, nữ thương binh sau chiến tranh chưa? Hãy nhớ và kể lại chuyện ấy.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu thể loại truyện ngắn

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Truyện ngắn là gì? Truyện ngắn có những đặc điểm nào?

Sản phẩm dự kiến:

1. Thể loại truyện ngắn

- Là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ, nội dung cô đọng, chi tiết có sức ám ảnh, ý tưởng sâu sắc thể hiện qua tình huống bất ngờ.

- Một số đặc điểm truyện ngắn:
+ Khắc họa một hiện tượng trong đời sống.

+ Thường diễn ra trong không gian, thời gian hạn chế.

+ Ít nhân vật, không có kết cấu nhiều tầng, tuyến.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Em hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm.

Sản phẩm dự kiến:

2. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả:

- Tên tg: Sương Nguyệt Minh, tên khai sinh là Nguyễn Ngọc Sơn

- Năm sinh: năm 1958.

 - Quê quán: Ninh Bình

- Phong cách nghệ thuật: tinh tế, nhẹ nhàng, sâu lắng

- Tác phẩm chính: Người về bến sông Châu, Nỗi đau dòng họ, Nơi hoang dã đồng vọng, Dị hương…

b. Tác phẩm

- Sáng tác vào tháng 6/1997 xuất bản tại NXB Phụ nữ, Hà Nội, 2016.

- Truyện ngắn đã được chuyển thể thành phim có tên “Người trở về”

Nhiệm vụ 3: Đọc văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Văn bản được viết theo thể loại nào? Văn bản được chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: truyện ngắn

- Bố cục: 2 phần

+ Đoạn 1 (từ đầu … cuối con đường về bến): Dì Mây trở về làng, chú San đi lấy vợ.

+ Đoạn 2 (còn lại): Cuộc sống của dì Mây những ngày sau đó.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu sự kiện, cốt truyện trong truyện

GV đưa ra câu hỏi:

+ Xác định sự kiện chính ở mỗi phần trong văn bản Người ở bến sông Châu.

+ Em có nhận xét gì về cốt truyện, tình huống truyện.

Sản phẩm dự kiến:

1. Sự kiện và cốt truyện

- Các sự kiện chính:

=> Văn bản đã thể hiện nét hiện thực khác biệt, độc đáo của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đó là sự tham dự, chiến đấu và hi sinh của người phụ nữ trong và sau chiến tranh.

- Cách xây dựng cốt truyện:

+ Về việc xây dựng cốt truyện, tác giả đã tạo dựng được tình huống truyện đặc sắc. Đó là tình huống éo le, khó đoán, bộc lộ rõ hoàn cảnh trớ trêu của các nhân vật mà trung tâm là nhân vật dì Mây - một người phụ nữ, người nữ quân y từ chiến trường trở về đúng ngày người yêu đi lấy vợ. Từ tình huống nan giải này, tác giả miêu tả thành công tâm trạng đau khổ của dì Mây, gợi lại quá khứ tình yêu của dì Mây và chú San, khiến nhân vật có chiều dày quá khứ; thể hiện được những biến chuyển, đổi thay về thể chất, tinh thần của dì Mây sau một thời gian về ở bến sông Châu; những hành động, lựa chọn, quyết định mà dì Mây đã thực hiện (ra ở bến sông Châu, phụ giúp bố chèo đò, làm y tá ở trạm xá xã, đỡ đẻ cứu mẹ con cô Thanh, nhận nuôi thằng Cún và từ chối tình cảm của chú Quang). 

+ Các sự kiện tạo thành cốt truyện chủ yếu được sắp xếp theo trật tự thời gian, có xen kẽ một vài đoạn hồi tưởng vừa đủ để tạo sức gợi, cung cấp những thông tin cần thiết về cuộc đời nhân vật (trước khi nhập ngũ, hoàn cảnh bị thương tật), cốt truyện chặt chẽ, giàu kịch tính, các sự kiện chính được liên kết mạch lạc, dễ theo dõi.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhân vật trong truyện

GV đưa ra câu hỏi:

+ Xác định các nhân vật trong truyện ngắn? Ai là nhân vật trung tâm? Hãy vẽ sơ đồ về mối quan hệ giữa nhân vật trung tâm này với các nhân vật khác trong truyện.

+ Qua việc phân tích cách xây dựng cốt truyện và nhân vật, em có nhận xét gì về cách xây dựng của tác giả Sương Nguyệt Minh.

Sản phẩm dự kiến:

- Nhân vật trung tâm là dì Mây vì: 

+ Đây là nhân vật xuất hiện từ đầu đến cuối truyện, thường xuyên có mặt ở hầu hết các sự kiện

+ Qua nhân vật, tác giả tập trung bộc lộ rõ nét khác biệt, độc đáo của chiến tranh Việt Nam và chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.

- Vẽ sơ đồ mối quan hệ:

+ Các nhân vật trục dọc: ông, bố, mẹ, Mai, dì Mây, thím ba, thằng Cún - thể hiện mối quan hệ gia đình, ruột thịt.

+ Các nhân vật trục ngang gồm các nhân vật chú San, cô Thanh, dì Mây, chú Quang - thể hiện quan hệ tình yêu, tình nghĩa, tình đồng đội.

Bằng cách thay đổi vai trò của nhân vật trung tâm, tác giả thể hiện rõ tính cách kiên cường, phẩm chất tốt đẹp của người nữ thương binh nói riêng, của người phụ nữ Việt Nam trong và sau chiến tranh nói chung.

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Tác phẩm được viết theo ngôi kể thứ mấy?

A. Ngôi kể thứ nhất.

B. Ngôi kể thứ hai.

C. Ngôi kể thứ ba.

D. Ngôi kể tổng hợp.

Câu 2. Hoàn cảnh gặp gỡ của hai nhân vật dì Mây và chú San là gì?

A. Ngày dì Mây về làng cũng là ngày chú San đi lính.

B. Ngày dì Mây về làng cũng là ngày chú San đi lấy vợ.

C. Hai người gặp nhau khi chú San đã có con.

D. Hai người gặp nhau khi chú San biết mình mắc bệnh nan y.

Câu 3. Đối với quyết định và sự níu kéo của chú San, dì Mây có thái độ như thế nào?

A. Đồng ý bắt đầu lại vì dì còn yêu chú rất nhiều.

B. Đồng ý bắt đầu với yêu cầu chú giấu chuyện này với cô Thanh.

C. Dì mây kiên quyết từ chối, mặc sự cố gắng níu kéo của chú San.

D. Lưỡng lự, chưa đưa ra câu trả lời.

Câu 4. Tại sao mái tóc của dì Mây có sự thay đổi?

A. Vì dì buồn chuyện tình cảm nên đã cắt nó đi.

B. Dì cắt đi vì tiện cho việc chiến đấu.

C. Dì cần tiền nên đã cắt tóc đi bán.

D. Do dì Mây đi bộ đội, đối mặt với những khó khăn, bom đạn, dịch bệnh nơi chiến trường.

Câu 5. Tình huống nào đã giúp nhân vật dì Mây bộc lộ phẩm chất và nhân cách?

A. Khi cô Thanh - vợ chú San vượt cạn thiếu tháng, trong tình trạng nguy kịch.

B. Khi mọi người đến nhà thăm dì Mây.

C. Trong cuộc nói chuyện giữa dì Mây và chú San.

D. Đáp án khác.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Viết một bài văn ngắn phân tích giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm Người ở bến sông Châu của Sương Nguyệt Minh?

Câu 2. Theo em vấn đề đặt ra trong truyện ngắn là gì? Vấn đề đó có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay? Hãy ghi lại bằng một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng).