Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 3: Mắc mưu Thị Hến (Trích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến)

VĂN BẢN 2. MẮC MƯU THỊ HẾN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em nghĩ gì về “tiếng cười” trong cuộc sống? 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1. Tuồng

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Tuồng là gì? Tuồng được chia làm mấy loại? Nghệ thuật của thể loại tuồng có đặc điểm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Khái niệm: Tuồng là loại hình sân khấu truyền thống của dân tộc.

- Phân loại: Tuồng được chia làm hai loại: tuồng cung đình (còn gọi là tuồng thầy, tuồng pho) và tuồng hài (còn gọi là tuồng đồ).

+ Tuồng cung đình viết về đề tài trung với vua, đánh giặc bảo vệ đất nước, bảo vệ vương triều; có âm hưởng bi tráng, giàu kịch tính, mâu thuẫn căng thẳng, quyết liệt giữa hai phe trung - nịnh, tốt - xấu,...

+ Tuồng hài viết về các đề tài sinh hoạt, lấy tiếng cười để phản ánh hiện thực xã hội, có cốt truyện phong phú, gần gũi với cuộc sống của người bình dân xưa.

- Nghệ thuật: có sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa ngôn từ, âm nhạc, vũ đạo, hội hoạ và các trò diễn dân gian. Kịch bản tuồng là văn bản có cốt truyện, nhân vật kèm lời thoại và chỉ dẫn về bối cảnh, trang phục, hoạt động trên sân khấu,...

Hoạt động 2. Tác phẩm

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu xuất xứ, nội dung của văn bản “Mắc mưu Thị Hến”.

Sản phẩm dự kiến:

- Văn bản trích trong vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến do Hoàng Châu Kỳ chỉnh lí (1957) gồm có tất cả 3 hồi.

- Nghêu, Sò, Ốc, Hến thuộc loại tuồng đồ (tuồng hài), châm biếm sâu sắc nhiều thói tật trong xã hội và lật tẩy bộ mặt xấu xa của một số kẻ thuộc bộ máy cai trị ở địa phương trong xã hội xưa.

 - Đây là tác phẩm tiêu biểu nhất trong di sản tuồng truyền thống và là vở tuồng đồ thuộc loại đặc sắc nhất.

- Nội dung: Thị Hến đã hẹn Nghêu tối đến nhà, nhưng lại cho mời cả Huyện Trìa và Đề Hầu cùng đến. Thị Hến dùng mưu dụ cả ba cùng xuất đầu lộ diện và bị một phen bẽ mặt.

Hoạt động 3. Đọc văn bản

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Văn bản “Mắc mưu Thị Hến” thuộc thể loại gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: Tuồng hài

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Bối cảnh đoạn trích

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Xác định bối cảnh (không gian, thời gian) và nhân vật tham gia câu chuyện trong đoạn trích “Mắc mưu Thị Hến”.

Sản phẩm dự kiến:

- Thời gian: Buổi tối, trời tối tăm

- Không gian: ở nhà Thị Hến

- Nội dung đoạn trích: Tóm tắt nội dung: Nghêu đến gõ cửa vào nhà Thị Hến và bày tỏ niềm mến ngộ đã lâu. Trong lúc cả hai đang mặn nồng thì Đề Hầu đến, Thị Hến liền bảo Nghêu chui xuống phản để trốn trước. Đề Hầu vào, Thị Hến dùng lời lẽ ngon ngọt thể hiện tình cảm sâu đậm và sau đó hỏi về chuyện tu phá giới. Đang lúc đó, Huyện Trìa xuất hiện, Đề Hầu nhanh chóng tìm chỗ trốn. Huyện Trìa vào, bày tỏ tình cảm của mình với Thị Hến, cùng lúc đó Nghêu chui ra và Đề Hầu cũng bò ra. Ba người nhìn nhau vừa giận, vừa xấu hổ mà bỏ về.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thể loại của tác phẩm “Mắc mưu thị Hến” là?

A. Kịch

B. Tuồng

C. Tiểu thuyết

D. Văn bản 

Câu 2: Tuồng là gì?

A. Là thể loại văn học dân gian mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương nhân vật tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ ứng xử của con người giữa cái chung và cái riêng, giữa gia đình và Tổ quốc, chất bi hùng là một đặc trưng thẩm mỹ của nghệ thuật Tuồng.

B. Là một môn nghệ thuật sân khấu, một trong ba phương thức phản ánh hiện thực của văn học.

C. Là loại hình sân khấu cổ truyền Việt Nam

D. Là văn bản được viết để truyền đạt thông tin, kiến thức.

Câu 3: Văn bản được trích từ vở tuồng nào?

A. Xuân Đào cắt thịt

B. Trưng nữ Vương

C. Nghêu sò ốc hến

D. Mộc Quế Anh dâng cây

Câu 4: Tác giả đã phơi bày cho chúng ta thấy cái gì?

A. những bộ mặt thân thiện của nhân vật

B. những cái thói tốt đẹp

C. những thói hư tật xấu, bộ mặt tham lam giả dối, hèn nhát

D. những cái tốt đẹp hiền lành

Câu 5: Các tác giả dân gian đã thể hiện thái độ gì với các nhân vật?

A. Thái độ hài hước

B. Thái độ phê phán, châm biếm

C. Thái độ bình thường

D. Thái độ gắt gỏng

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em có nhận xét gì về ý nghĩa của vở tuồng?

Câu 2: Viết một bài văn phân tích tình huống Huyện Trìa, Đề Hầu, Sư Nghêu mắc mưu Thị Hến?