Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 6: Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)

VĂN BẢN 3. HỒI TRỐNG CỔ THÀNH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức trò chơi “Ô cửa bí mật”. Ô cửa chứa từ khoá bị che lại bởi ba cửa sô tương ứng ba câu hỏi.

Để mở được ô cửa bí mật chứa từ khoá, GV có thể gợi dẫn: Đây là một thể loại văn học, gồm bốn chữ.

Ô cửa bí mật chứa từ khoá: Tiểu thuyết chương hồi.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Em hãy giới thiệu vài nét về tác giả La Quán Trung và tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- La Quán Trung (1330- 1400?), tên La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân.

- Ông lớn lên vào cuối thời Nguyên đầu thời Minh, tính tình cô độc, thích một mình ngao du đây đó.

- Tác phẩm tiêu biểu: Tam quốc diễn nghĩa, Tùy Đường lưỡng triều chí truyện, Tấn Đường ngũ đại sử diễn nghĩa, Bình yêu truyện,…     

- Ông là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử Minh – Thanh ở Trung Quốc.

2. Văn bản

* Tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa

- Tiểu thuyết chương hồi ( tiểu thuyết Minh – Thanh, tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc).                   

- Ra đời vào đầu thời Minh ( 1368 – 1644 ), gồm 120 hồi

- Truyện kể về một nước chia 3 gọi là “cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm của nước Trung Quốc thời cổ. Đó là cuộc phân tranh giữa 3 tập đoàn phong kiến quân phiệt: Ngụy – Thục – Ngô.

- Nội dung tư tưởng:                

+ Phơi bày cục diện chính trị - xh Trung hoa cổ đại, giai đoạn này xảy ra chiến tranh loạn lạc, đất nước chia cắt, nhân dân cực kì khốn khổ. Họ có khát vọng hòa bình thống nhất đất nước

+ Đề cao tình nghĩa thủy chung son sắt, sống chết có nhau của 3 anh em: Lưu – Quan – Trương

- Nghệ thuật: Kể chuyện hấp dẫn, sinh động; Miêu tả đặc sắc, sống động đặc biệt là cảnh chiến trận; Khắc họa tính cách nhân vật sắc sảo, đậm nét.

Nhiệm vụ 2: Đọc văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Văn bản được viết theo thể loại nào? Nêu xuất xứ của văn bản. Nội dung của văn bản là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: tiểu thuyết

- Vị trí: đoạn trích thuộc hồi 28.

- Nội dung: Đoạn trích miêu tả tính cương trực, mạnh mẽ của Trương Phi, lòng trung nghĩa khiêm nhường, nhũn nhặn của Quan Vũ; đồng thời thể hiện hành động mạnh mẽ của Quan Vũ: giết kẻ thù để minh oan cho mình và anh em đoàn tụ.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu các sự kiện và nhân vật chính của văn bản

GV đưa ra câu hỏi: Xác định các sự kiện chính, nhân vật của văn bản Hồi trống Cổ Thành. Lí do gì dẫn đến sự hiểu lầm của Trương Phi đối với Quan Công?

Sản phẩm dự kiến:

- Các sự kiện chính của văn bản Hồi trống cổ Thành:

+ Biết tin Lưu Bị ở bên Viên Thiệu, Quan Công chạy tìm Lưu Bị, trên đường ngang qua cổ Thành, bất ngờ biết Trương Phi đang ở đó, vội sai ngay Tôn Càn vào thành báo tin. Nghi ngờ Quan Công tới bắt mình nên khi hay tin, Trương Phi chẳng nói chẳng rằng, vác xà mâu lên ngựa xông ra định đâm chết Quan Công.

+ Quan Công vừa tránh, đỡ mũi xà mâu của Trương Phi, vừa khôn khéo tìm cách giải thích, minh oan nhưng Trương Phi không nghe, lớn tiếng kết tội Quan Công bội nghĩa. Đúng lúc đó, một đám quân Tào do Sái Dương cầm đầu kéo đến, Trương Phi càng bừng lửa giận, thách thức Quan Công chém Sái Dương trong ba hồi trống để tỏ lòng thành thực, giải mối nghi ngờ.

+ Chưa dứt hồi trống, bằng dũng khí và tài nghệ của mình, Quan Công chém rơi đầu Sái Dương. Lúc này, lòng thực của Quan Công đã tỏ. Sau khi cần thận hỏi kĩ mọi người, mối nghi được giải tỏa, Trương Phi thụp lạy Vân Trường.

- Lí do dẫn đến sự hiểu lầm: Bại trận trước Tào Tháo, ba anh em Lưu - Quan - Trương thất tán mỗi người một nơi. Lưu Bị chạy sang nương nhờ Viên Thiệu, Trương Phi trốn vào núi Mang Đãng, Quan Công hàng Tào Tháo, được Tào Tháo đối đãi rất trọng thị. Việc này khiến Lưu - Trương nghi ngờ Quan Công phản bội lời thề kết nghĩa. Lập trường nhất quán của Trương Phi là: “Trung thần thà chịu chết không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ!”. Đây được coi là nguyên tắc đạo đức cao cả của bậc “trung thần”, “đại trượng phu”. Ấy vậy nên khi gặp lại ở Cổ Thành, Quan Công nhắc “nghĩa vườn đào”, khác gì phỉ báng, mỉa mai lời thề năm xưa! Trong con mắt của Trương Phi, Quan Công không chỉ đã vi phạm nguyên tắc tín nghĩa mà còn là kẻ rắp tâm lừa dối nữa. Vì đúng lúc đó, có quân Tào kéo đến. Sự việc này càng củng cố thêm nghi ngờ của Trương Phi về việc Quan Công bội nghĩa, nay dẫn quân Tào đến bắt mình.

- Nhân vật:

+ NV chính: Trương Phi, Quan Công 

+ NV phụ: Châu Thương, Tôn Càn, hai phu nhân, 1000 quân. 

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhân vật Trương Phi

GV đưa ra câu hỏi: Người kể chuyện đã khắc họa tính cách nhân vật Trương Phi qua những chi tiết, sự việc nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Nghe Tôn càn báo tin Quan Công đến:

+ Trương phi “ chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa bắc”.

+ Cử chỉ: “mắt trợn tròn xoe”, “râu hùm vểnh ngược”.

+ Hành động: “múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công”

+ Lời nói: Hầm hầm quát  Quan Công; gọi anh là “ Thằng”, xưng “ tao”; buộc tội Quan Công là kẻ bội nghĩa, người bất trung.

+ Tính cách: nóng nảy, giận dữ

 => Trương Phi là người cứng cỏi, ngay thẳng, không dung thứ cho kẻ hai lòng. 

- Khi thử thách Quan Công:

+ Gạt phắt lời thanh minh hộ cho Quan Công của hai chị dâu và Tôn Càn Trương Phi lấy quan hệ vua tôi ra làm chuẩn mực để luận tội Quan Công.

+ Khi quân Sái Dương kéo đến: Trương Phi buộc tội Quan Công là kẻ bất nhân;“ múa bát xà mâu hăm hở xông lại đâm Quan Công”; “thẳng cánh đánh trống” thái độ mạnh mẽ và dứt khoát.

=> Tấm lòng trong sáng, một lòng một dạ trung nghĩa, vì lí tưởng của người anh hùng.

- Khi nhận ra tấm lòng của Quan Công:

+ Trương Phi đã “ rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường”.

Trương Phi là người giàu tình cảm, biết chịu nghe điều phải.

=> Tác giả miêu tả Trương Phi rất sống động: cương trực, thẳng thắn, quyết liệt, trong sáng và trung nghĩa, biết phục thiện trước cái đúng và rất tình cảm.

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Hồi trống Cổ Thành của tác giả nào?

A. Hoàng Đức Lương

B. Nguyễn Trung Ngạn

C. Ngô Sĩ Liên

D. La Quán Trung

Câu 2. Hồi trống Cổ Thành thuộc thể loại nào?

A. Kịch

B. Tiểu thuyết chương hồi

C. Tùy bút

D. Truyền kì

Câu 3. Giá trị nội dung của tác phẩm Hồi trống Cổ Thành – La Quán Trung:

A. Tác phẩm tố cáo tội ác kẻ thù xâm lược, ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Tác phẩm được coi là bản tuyên ngôn độc lập, một “áng thiên cổ hùng văn” của dân tộc.

B. Khắc họa đậm nét hình ảnh Quan Công, một nhân cách vĩ đại, bất tử trong lòng dân tộc.

C. Đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ lại cho dân; thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định chiến thắng gian tà.

D. Ca ngợi tài năng, khí phách của những người anh hùng dưới thời Lưu Bị, trân trọng tình cảm keo sơn, gắn bó giữa ba anh em kết nghĩa vườn đào.

Câu 4. Đáp án nào dưới đây không phải nghệ thuật của nghệ thuật tác phẩm Hồi trống Cổ Thành:

A. Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình thông qua hành động, lời nói

B. Sử dụng yếu tố kì ảo

C. Xây dựng tình huống kịch tính

D. Không khí chiến trận sôi sục, hoành tráng

Câu 5. Khi thấy Quan Công đến, thái độ của Trương Phi như thế nào?

A. Mừng rỡ chạy ra tiếp đón

B. Nổi giận muốn giết Quan Công

C. Thản nhiên như không có chuyện gì xảy r

D. Không thích nhưng vẫn ra tiếp đón

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Em hãy viết một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng) so sánh tính cách của hai nhân vật Trương Phi và Quan Công được thể hiện qua đoạn trích Hồi trống cổ Thành.

Câu 2. Với em, bài học sâu sắc nhất sau khi học văn bản Hồi trống Cổ Thành là gì?