Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 1: Hê-ra-clét đi tìm táo vàng (Trích thần thoại Hy Lạp)

VĂN BẢN - HE-RA-CLÉT ĐI TÌM TÁO VÀNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Trong 2 phút, hãy liệt kê nhiều nhất có thể tên những nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Nhóm nào kể được nhiều và đúng nhất sẽ thắng.

 HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1. Thần thoại

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Thần thoại Hy Lạp là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thần thoại: là những truyện có nội dung hoang đường, tưởng tượng về các vị thần, những nhân vật sáng tạo ra thế giới,... phản ánh nhận thức, cách lí giải của con người thời nguyên thuỷ về các hiện tượng tự nhiên và xã hội.

Hoạt động 2. Không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, nhân vật, lời người kể chuyện và nhân vật.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy trình bày không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, nhân vật, lời người kể chuyện và nhân vật

Sản phẩm dự kiến:

- Không gian trong thần thoại là không gian vũ trụ nguyên sơ, có khi được chia thành ba cõi: cõi trời, cõi đất, cõi nước. Tuy nhiên, ba cõi này không chia tách thành ba thế giới riêng biệt mà luôn biến chuyển, liên thông với nhau.

- Cốt truyện của thần thoại là chuỗi sự kiện (biến cố) được sắp xếp theo một trình tự nhất định: cái này tiếp cái kia, xô đẩy nhau buộc phải giải quyết, giải quyết xong thì truyện dừng lại.

- Nhân vật thần trong thần thoại có ngoại hình và hành động phi thường, có khả năng biến hóa khôn lường. 

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Đọc văn bản

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy cho biết thể loại của văn bản? Thần thoại Hy Lạp được chia thành những loại nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: thần thoại Hy Lạp

+ Thần thoại Hy Lạp là tập hợp những huyền thoại và truyền thuyết của người Hy Lạp cổ đại có liên quan đến các vị thần, các anh hùng, bản chất của thế giới và nguồn gốc cũng như ý nghĩa của các tín ngưỡng, các nghi lễ tôn giáo của họ.

+ Thần thoại HL chia thành 3 loại lớn:

●     Thần thoại về nguồn gốc của thế giới, của các vị thần và của loài người.

●     Thần thoại về các thành bang

●     Thần thoại về các anh hùng: biểu dương các đại diện ưu tú của các thành bangm họ là những con người trần tục nhưng lại sánh tựa thần linh.

Hoạt động 2. Bố cục: 4 phần

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy trình bày bố cục và nêu nội dung chính của các phần?

Sản phẩm dự kiến:

+ Phần (1): Sự kiện Hê-ra-clét phải trải qua những không gian đầy khó khăn thử thách từ châu Âu sang châu Á, từ cực Bắc đến sa mạc để tìm đường đến khu vườn đặc biệt có cây táo vàng.

+ Phần (2): Sự kiện Hê-ra-clét phải giao đấu với gã khổng lồ độc ác Ăng-tê.

+ Phần (3): Sự kiện Hê-ra-clét giải thoát cho vị thần ân nhân của loài người Prô-mê-tê tại núi Cô-ca-dơ.

+ Phần (4) Sự kiện Hê-ra-clét phải giơ lưng chống đỡ bầu trời, phải đấu trí với thần Át-lát để có được những quả táo vàng.

=> Các đoạn tóm tắt nội dung lược trích cho biết Hê-ra-clét đã trải qua những cuộc thử thách khác: giao đấu với hai cha con thần Chiến tranh A-rét; chiến đấu với vua Ai Cập để giải thoát cho mình không bị trở thành vật hiến tế.

Hoạt động 3. Phân tích

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy phân tích nhân vật Hê-ra-clét và các chi tiết hoang đường, kì ảo trong văn bản? Nêu ý nghĩa của những chi tiết đó?

Sản phẩm dự kiến:

a. Nhân vật Hê-ra-clét

- Hoàn cảnh xuất thân:

+ Là con riêng của thần Dớt, bị nữ thần Hê-ra – vợ thần Dớt luôn thù ghét luôn tìm cách hãm hại. Hê-ra-clét phải ở với nhà vua Ơ-ri-xê và phải làm nhiều công việc khó khăn, nguy hiểm đến tính mạng.

+ Trong thần thoại Hy Lạp, He-ra-clét là hình tượng tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần của người anh hùng cổ đại với những chiến công phi thường: tiêu diệt quái vật, trừng phạt bạo chúa và những kẻ gian ác.

+ Hê-ra-clét thuộc kiểu nhân vật anh hùng, là người thường nhưng có sức mạnh “sánh tựa thần linh".

 - Hê-ra-clét trải qua nhiều thử thách khó khăn, qua đó bộc lộ phẩm chất, trí tuệ của chàng:

+ Năng lực phi thường thế hiện qua hành trình chàng đi tìm táo vàng phải đối mặt với rất nhiều thử thách và cuộc chiến nhưng chàng đều giành chiến thắng.

+ Ý chí nghị lực của Hê-ra-clét được thể hiện rõ nét qua hành trình đằng đẵng mà chàng đã trải qua (lên cực Bắc, qua sa mạc), mù mịt (không biết cây táo vàng ở đâu), đầy thử thách và nguy hiểm rình rập nhưng chàng không hề chùn bước, quyết tâm thực hiện nhiệm vụ đến cùng.

+ Trí tuệ của Hê-ra-clét thế hiện lần thứ nhất là khi giao đấu với thần Ăng-tê. Lần thứ hai là đối phó với âm mưu của thần Át-lát khi vị thần này định trao luôn sứ mệnh đỡ bầu trời cho chàng, chàng đã nhanh trí đã nhận ra âm mưu ấy và tương kế tựu kế để có thể trở về.

+ Hê-ra-clét còn là người anh hùng có trái tim nhân hậu, chàng đã chiến đấu với con đại bàng to lớn để cứu thần Prô-mê-tê.

=> Nhân vật Hê-ra-clét là người anh hùng có trí tuệ thông minh, năng lực phi thường, có ý chí, nghị lực và trái tim nhân hậu.

b. Các chi tiết hoang đường, kì ảo

- Truyện sử dụng nhiều chi tiết hoang đường, kì ảo.

=> góp phần tô đậm tính cách của nhân vật và thể hiện khát vọng của con người trong thời cổ đại.

III. TỔNG KẾT

Hoạt động 1. Nội dung – ý nghĩa

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy trình bày nội dung – ý nghĩa của tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

- Đoạn trích phản ánh nhận thức và cách lí giải của con người thời cổ đại về nguồn gốc của loài người, nguồn gốc của lửa.

- Khắc họa thành công hình ảnh người anh hùng Hê-ra-clet dũng cảm, tài giỏi, nhanh trí và đầy bản lĩnh, gặp khó khăn vẫn không bỏ cuộc.

- Cho thấy quyết tâm chinh phục mục tiêu của những người anh hùng cổ đại, và có tính liên hệ tới xã hội hiện nay, khuyến khích con người nên nỗ lực, cố gắng để chạm tới mục tiêu.

Hoạt động 2. Nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Giá trị nghệ thuật của tác phẩm là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể hiện được những đặc điểm của thần thoại như việc xây dựng cốt truyện logic, các sự việc liên quan và móc nối với nhau; cách xây dựng nhân vật anh hùng điển hình.

- Lời văn, ngôn từ phù hợp với thể loại thần thoại, đan xen giữa lời của người kể chuyện và lời của nhân vật, tạo nên sức hấp dẫn và giá trị của câu chuyện tới tận ngày nay.

- Hình ảnh, nhân vật được nhắc tới mang tính tượng trưng, thể hiện quan niệm của con người cổ đại về thế giới.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thần thoại là gì?

A. Là những truyện hoang đường, tưởng tượng về các vị thần, các nhân vật anh hùng, nhân vật sáng tạo văn hóa,... phản ánh nhận thức, cách lí giải của con người thời cổ đại về các hiện tượng trong thế giới tự nhiên và xã hội.

B. Là những câu chuyện kể dân gian, kể lại những câu chuyện trong lịch sử dựng nước, giữ nước của cha ông ta được khúc xạ qua lời kể của nhiều thế hệ để rồi kết tinh thành những hình tượng nghệ thuật đặc sắc, nhuốm màu thần kì mà vẫn thấm đẫm cảm xúc đời thường.

C. Là tác phẩm tự sự có quy mô lớn, bằng văn vần hoặc văn xuôi kết hợp văn vần, xây dựng những hình tượng hà hùng, kì vĩ để kể về những sự kiện lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.

D. là một thể loại văn học được tự sự dân gian sáng tác có xu thế hư cấu, bao gồm cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích phiêu lưu và cổ tích loài vật. 

Câu 2: 

A. Là những câu chuyện kể dân gian, kể lại những câu chuyện trong lịch sử dựng nước, giữ nước của cha ông ta được khúc xạ qua lời kể của nhiều thế hệ để rồi kết tinh thành những hình tượng nghệ thuật đặc sắc, nhuốm màu thần kì mà vẫn thấm đẫm cảm xúc đời thường.

B. Là những truyện hoang đường, tưởng tượng về các vị thần, các nhân vật anh hùng, nhân vật sáng tạo văn hóa,... phản ánh nhận thức, cách lí giải của con người thời cổ đại về các hiện tượng trong thế giới tự nhiên và xã hội.

C. là một thể loại văn học được tự sự dân gian sáng tác có xu thế hư cấu, bao gồm cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích phiêu lưu và cổ tích loài vật. 

D. Là tác phẩm tự sự có quy mô lớn, bằng văn vần hoặc văn xuôi kết hợp văn vần, xây dựng những hình tượng hà hùng, kì vĩ để kể về những sự kiện lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.

Câu 3: Nhân vật chính trong văn bản là ai? 

A. Át - lát

B. Hê-ra-clét

C. Thần Dớt

D. Hê - ra

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: D

Câu 3: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”?

Câu 2: Mục đích Đăm Săn thuyết phục tôi tớ, dân làng Mtao Mxây đi theo mình là gì?