Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 1: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Tìm trong thực tế những ví dụ về dùng từ chưa chính xác trong khi nói và viết.

Ví dụ: Cách dùng từ “tham quan” thay vì từ chính xác là “thăm quan”.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. LÝ THUYẾT

1. Sửa lỗi dùng từ

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Mục đích của dùng từ đúng, dùng từ hay là gì? Nêu các lỗi dùng từ thường gặp? Cho ví dụ.

Sản phẩm dự kiến:

- Mục đích: Dùng từ đúng sẽ làm cho người nghe, người đọc hiểu đúng những điều ta muốn nói; dùng từ hay (phong phú, biểu cảm) sẽ tăng thêm tính truyền cảm, tính thuyết phục đối với người nghe, người đọc.

- Các lỗi dùng từ thường gặp:

+ Dùng từ không đúng hình thức ngữ âm, chính tả do người sử dụng không nắm chắc hình thức ngữ âm, chính tả của từ, lẫn lộn các âm gần nhau.

+ Dùng từ không đúng nghĩa do người sử dụng không nắm vững ý nghĩa của từ.

- Cách khắc phục: Mỗi khi dùng một từ mà các em chưa hiểu thật rõ nghĩa thì nên tra từ điển, đọc kĩ các nghĩa và các ví dụ về cách dùng của từ đó.

II. HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP SGK

1. Bài tập 1

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Xác định từ có hình thức ngữ âm/ chính tả đúng trong các trường hợp sau:

a.sử dụng/ xử dụng

b. lãng mạng/ lãng mạn

c. đường sá/ đường xá

d. buôn ba/ bôn ba

e. xán lạn/ sáng lạn

f. thảm khốc/ thảm khốc

Sản phẩm dự kiến:

Các từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng là: sử dụng, xán lạn, bôn ba, oan khốc

2. Bài tập 2 

HS thảo luận trả lời câu hỏi:  Những từ in nghiêng trong các câu sau mắc lỗi gì? Hãy tìm từ đúng thay thế cho các từ đó. 

a) Hê-ra-clét và Ăng-tê đã giao đấu với nhau vô cùng quyết đoán.

b) Sau những chiến công lừng lẫy, khắp nơi đều nghe danh giáĐăm Săn.

c) Dù phải “luyện đá vá trời” hết sức vất vả nhưng Nữ Oa đã thực hiện một cách công phu, hoàn thành mĩ miều.

d) Thực phẩm nhiễm khuẩn đã làm nhiều người bị ngộ sát,may mà được cứu chữa kịp thời.

Sản phẩm dự kiến:

a. Người viết đã nhầm lẫn các từ gần âm nhưng khác nghĩa nhau nên dùng sau từ quyết đoán trong câu. Từ đúng là:quyết liệt.

b. Người viết đã nhầm lẫn các từ gần âm nhưng khác nghĩa nhau nên dùng sau từ danh giá trong câu. Từ đúng là: danh tiếng.

c. Người viết đã nhầm lẫn các từ gần âm nhưng khác nghĩa nhau nên dùng sau từ mĩ miều trong câu. Từ đúng là: mĩ mãn.

d. Người viết đã nhầm lẫn các từ gần âm nhưng khác nghĩa nhau nên dùng sau từ ngộ sát trong câu. Từ đúng là: ngộ độc.

3. Bài tập 3

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Phát hiện, phân tích lỗi và sửa lỗi dùng từ trong các câu sau:

a. Truyện thần thoại có rất nhiều yếu tố tưởng tượng kì thú nên em rất thích truyện thần thoại.

b. Những kiến thức về thơ thầy giáo truyền tụng, chúng em đều rất hứng thú.

c. Bố đã trình bày hết ý kiến của mình, các con đã quán triệt đầy đủ chưa?”

d. Lượng mưa năm nay kéo dài đã gây nhiều thiệt hại cho mùa màng.

e. Những bệnh nhân không cần phải mổ mắt, được khoa Dược tích cực pha chế, điều trị bằng những thứ thuốc tra mắt đặc biệt.

g. Những chứng minh về một nền văn hoá cổ ở vùng này còn rất nhiều.

h. Trước lối chơi lực lượng của hàng phòng thủ đối phương, đội bóng của chúng tôi không thể ghi bàn được.

Sản phẩm dự kiến:

a. Từ dùng sau: lượng mưa. Sửa lại: mùa mưa.

b. Từ dùng sai nghĩa. Sửa lại thành: Những bệnh nhân không cần phải mổ mắt, được khoa Dược tích cực điều trị bằng những thứ thuốc tra mắt pha chế đặc biệt.

c. Từ dùng sai: chứng minh (chứng minh là một động từ, không thể kết hợp với “những” được). Sửa lại: thay chứng minh bằng: bằng chứng.

d. Từ dùng sai: lực lượng. Sửa lại: tấn công.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. sử dụng

B. xử dụng

C. sử rụng

D. sử giụng

Câu 2: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. xán nạn

B. sán nạn

C. xán lạn

D. sán lạn

Câu 3: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. bôn ba

B. bôn xa 

C. bân xa

D. ba xa

Câu 4: Xác định từ có hình thức ngữ âm, chính tả đúng trong trường hợp sau đây:

A. oan giải

B. oan khóc

C. oan khốc 

D. oan sốc

Câu 5: Những từ in nghiêng trong các câu sau mắc lỗi gì?

Hê-ra-clét và Ăng-tê đã giao đấu với nhau vô cùng quyết đoán.

A. Dùng từ không đúng nghĩa

B. Dùng từ sai chính tả

C. Dùng từ sai ngữ cảnh

D. Dùng từ không đúng hình thức cấu tạo

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: C

Câu 3: A

Câu 4: C

Câu 5: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) phân tích một đặc điểm của nhân vật thần thoại mà em yêu thích, trong đoạn văn có sử dụng một trong các biện pháp tu từ đã học ở Trung học cơ sở

Câu 2: Đọc câu văn: "Bỗng một chàng trai khôi ngô tuấn tú cùng cô út của phú ông từ phòng cô dâu đi ra." Từ "tuấn tú" trong câu văn trên có nghĩa là gì?