Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 1: Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn)

VĂN BẢN 1. ĐĂM SĂN CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy nêu tên một truyện kể hoặc một bộ phim có nhân vật chính là vị thần. Theo em, điều gì làm nên sức hấp dẫn của tác phẩm đó?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG 1. TÌM HIỂU CHUNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

• Em hãy nêu một vài nét về sử thi Đăm Săn.

• Đoạn trích Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây được trích trong phần nào của bộ sử thi?

Sản phẩm dự kiến:

1. Sử thi Đăm Săn (Bài ca chàng Đăm Săn – Klei khan Đăm Săn)

- Là bộ sử thi anh hùng của người Ê-đê, dài 2077 câu, gồm 7 chương.

- Thể hiện đậm nét truyền thống lịch sử, văn hóa của đồng bào Tây Nguyên.

2. Đoạn trích Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây

- Thuộc chương IV của sử thi Đăm Săn.

- Đoạn trích kể chuyện tù trưởng Mtao Mxây lừa lúc Đăm Săn cùng dân làng đi vắng đã kéo người tới cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đánh Mtao Mxây để cứu vợ về.

- Bố cục: 3 phần:

+ Trận đánh giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

+ Cảnh Đăm Săn cùng tôi tớ ra về sau chiến thắng

+ Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.

HOẠT ĐỘNG 2. TÌM HIỂU CHI TIẾT VĂN BẢN

GV đưa ra câu hỏi:

• Em hãy nêu hoàn cảnh, diễn biến, kết quả và ý nghĩa của cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

Sản phẩm dự kiến:

1. Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

- Đăm Săn khiêu chiến:

+ Thách đấu: Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta

+ Đe dọa: Ta sẽ lấy cái sàn hiên nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang nhà ngươi ta chẻ ra

+ Sử dụng cách nói khinh miệt, coi thường:

▪    đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là

▪  đến con trâu của nhà ngươi trong chuồng, ta cũng không thèm đâm nữa là

- Mtao Mxây đáp lại: run sợ, sợ Đăm Săn đâm lén, tần ngần, do dự, mỗi bước mỗi đắn đo.

- Diễn biến cuộc chiến 

=> Cuộc giao chiến cho thấy:

+ Bản lĩnh, tài năng của Đăm Săn

+ Sư kém cỏi, huênh hoang của Mtao Mxây

- Sự giúp đỡ của Hơ Nhị và ông Trời => biểu tượng cho sự tiếp sức, ủng hộ của cộng đồng đối với người anh hùng của mình.

GV đưa ra câu hỏi:

• Cảnh Đăm Săn cùng tôi tớ ra về sau chiến thắng diễn ra như thế nào? Khung cảnh đó có ý nghĩa như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Đăm Săn đến từng nhà kêu gọi tôi tớ của Mtao Mxây đi theo mình. Số lần gọi: 3 lần (số 3 đại diện cho số nhiều, không tính xuể).

- Ba lần đối đáp:

+ Lần 1: Đăm Săn gõ vào 1 nhà.

+ Lần 2: Đăm Săn gõ vào tất cả các nhà.

+ Lần 3: Đăm Săn gõ vào mỗi nhà trong làng.

=> Cả 3 lần, dân làng đều ủng hộ, đi theo Đăm Săn. Mỗi người ra về đông và vui như đi hội.

=> Ý nghĩa:

+ Thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi, khát vọng của cộng đồng.

+ Thể hiện sự yêu mến, tuân phục của tập thể cộng đồng với cá nhân anh hùng.

GV đưa ra câu hỏi:

• Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng diễn ra như thế nào?
• Liệt kê các biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.

Sản phẩm dự kiến:

 3. Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng

- Đăm Săn vui, vừa ra lệnh vừa mời mọc: “Hỡi anh em trong nhà! Xin mời tất cả mọi người đến với...”

- Quang cảnh: đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà.

- Hình ảnh Đăm Săn:

+ Miêu tả hình dáng: tóc, ngực, tai, mắt, bắp đùi.

+ Miêu tả vẻ đẹp sức mạnh: như voi đực, hơi thở ầm ầm như sấm.

+ Miêu tả ăn uống: ăn không biết no, uống không biết say, trò chuyện không biết chán.

+ Uy danh: tiếng tăm lừng lẫy.

=> Vẻ đẹp của Đăm Săn được kết tinh từ sức mạnh, vẻ đẹp và phẩm chất của cộng đồng Ê-đê.

* Nghệ thuật:

- Trường đoạn dài, câu cảm thán, hô ngữ, kiểu so sánh trùng điệp, liệt kê sự vui sướng, tấp nập, giàu có.

=> Niềm vui, tự hào của cộng đồng được thể hiện qua nhân vật tôi tớ và qua ngôn ngữ kể chuyện.

=> Kể về chiến tranh mà lòng vẫn hướng về cuộc sống thịnh vượng, no đủ, giàu có, đoàn kết => Khát vọng của cộng đồng gửi gắm vào người anh hùng.

HOẠT ĐỘNG 3. TỔNG KẾT

GV đưa ra câu hỏi:

• .Giá trị nội dung của văn bản là gì?

• Giá trị nghệ thuật của văn bản là gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nghệ thuật

- Ngôn ngữ phù hợp với thể loại sử thi.

- Sử dụng hiệu quả lối miêu tả song hành, thủ pháp so sánh trùng điệp, phóng đại, đối lập, tăng tiến,…

2. Nội dung – Ý Nghĩa

- Ý nghĩa: Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của cộng đồng, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây thuộc thể loại nào? 

A. Thần thoại. 

B. Truyền thuyết. 

C. Cổ tích. 

D. Sử thi. 

Câu 2: Sử thi Đăm Săn là sử thi của dân tộc nào? 

A. Ba-na. 

B. Ê-đê. 

C. Tày. 

D. Mường.

Câu 3: Không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn là không khí như thế nào? 

A. Tưng bừng, náo nhiệt, vạn vật cũng như hòa vui cùng chiến thắng. 

B. Rộn rã, háo hức như trẩy hội. 

C. Khẩn trương, hối hả. 

D. Căng thẳng, quyết liệt. 

Câu 4: Tình cảm của cộng đồng và dân làng đối với Đăm Săn là tình cảm như thế nào? 

A. Yêu quý, thân thiết. 

B. Tự hào, kính trọng, phục tùng, ủng hộ. 

C. Thích thú, vui vẻ. 

D. Tình cảm thân thiết như anh em bằng hữu. 

Câu 5: Đoạn văn miêu tả cảnh Đăm Săn múa khiên có sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? 

A. So sánh, nhân hóa. 

B. So sánh, nói quá. 

C. Nói quá, nhân hóa. 

D. So sánh, ẩn dụ. 

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: B

Câu 3: A

Câu 4: B

Câu 5: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy viết một đoạn văn (8 - 10 dòng) miêu tả lại trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây?

Câu 2: Trong đoạn trích có nhắc đến việc Đăm Săn gặp ông Trời và được ông Trời bày cho cách thắng Mtao Mxây. Theo anh/chị, vai trò của thần linh và vai trò của con người như thế nào trong chiến thắng của Đăm Săn?