Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 1: Viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội

VIẾT BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ XÃ HỘI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Trước một vấn đề xã hội, khi em muốn bày tỏ quan điểm, suy nghĩ của mình, em sẽ trình bày bài văn như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG I. YÊU CẦU ĐỐI VỚI BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ XÃ HỘI

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Vấn đề xã hội là những vấn đề như thế nào? Người viết có thể thể hiện quan điểm như thế nào trong bài viết?

Sản phẩm dự kiến:

- Khái niệm: Nghị luận về một vấn đề xã hội có thể bàn luận về một tư tưởng, đạo lí,... nhưng cũng có thể phát biểu, trao đổi về một hiện tượng có thực trong đời sống (con người, sự việc,...) hoặc một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học. 

- Vấn đề xã hội đưa ra bàn luận có thể là hiện tượng tích cực, cũng có thể là hiện tượng tiêu cực hoặc cả hai. 

=> Người viết cần thể hiện được quan điểm của mình, từ đó, phân tích, biểu dương cái tốt, cái đẹp và lên án, phê phán cái sai, vạch trần cái xấu, cái ác,...; nêu lên hướng khắc phục, giúp người đọc hiểu và làm theo cái đúng, có nhận thức và hành động tích cực,...

HOẠT ĐỘNG II. PHÂN TÍCH BÀI THĂM KHẢO

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Đoạn trích nêu lên hiện tượng gì của đời sống? Quan điểm và thái độ của người viết về vấn đề nêu lên là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Vấn đề bàn luận: đổ lỗi cho người khác.

- Những lưu ý khi viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội, các em cần chú ý:

+ Tìm hiểu đề (đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu của đề bài, xác định các thao tác lập luận, xác định phạm vi dẫn chứng của bài viết); xem lại các tác phẩm đã học liên quan đến vấn đề xã hội đặt ra của đề bài;...

+ Xác định các luận điểm, luận cứ trong bài viết, lựa chọn các dẫn chứng tiêu biểu.

+ Triển khai bài viết đảm bảo sáng rõ ý kiến và hệ thống luận điểm; cấu trúc chặt chẽ; sử dụng các bằng chứng thuyết phục - chính xác, tin cậy, thích hợp, đầy đủ.

+ Liên hệ, mở rộng, so sánh với thực tiễn đời sống và suy nghĩ của bản thân.

HOẠT ĐỘNG III. THỰC HÀNH VIẾT BÀI

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Chọn một trong hai đề sau:

Chọn một trong hai đề văn sau để thực hành kĩ năng viết:

Đề 1: Suy nghĩ về những tấm gương vượt lên số phận của chính mình.

Đề 2: Từ các đoạn trích được học "Hê-ra-clét đi tìm táo vàng" và "Chiến thắng Mtao Mxây", viết bài văn nghị luận bàn về sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống.

Sản phẩm dự kiến:

* Tìm ý

* Lập dàn ý

- Mở bài: Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề cần bàn luận (vẻ đẹp của những con người vượt lên số phận của chính mình).

- Thân bài:

+ Giới thiệu khái quát một số tấm gương vượt lên số phận tiêu biểu.

+ Giải thích thế nào là vượt lên số phận và khái niệm ý chí, nghị lực.

+ Lí giải vì sao ý chí, nghị lực có thể trở thành sức mạnh giúp con người vượt qua những khó khăn, thử thách tưởng như không thể vượt qua.

+ Chứng minh: Nêu lên và phân tích các ví dụ trong cuộc sống và trong văn học về những con người đã vượt lên số phận, đã chiến thắng nhờ có ý chí, nghị lực mạnh mẽ ở nhiều lĩnh vực của cuộc sống xưa và nay.

+ Bình luận:

• Đề cao vai trò của ý chí, nghị lực trong cuộc sống và phê phán những biểu hiện thiếu ý chí, nghị lực (nản chí, ngại khó, yếu đuối,...).

• Liên hệ và nêu lên phương hướng rèn luyện bản thân để có sức mạnh ý chí, nghị lực trong cuộc sống.

- Kết bài: Khẳng định và đánh giá khái quát lại vấn đề đã bàn luận.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Viết văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội

Sản phẩm dự kiến:

A. Mở đoạn: Nêu hiện tượng trong đề bài:

- Giới thiệu thẳng vào vấn đề mà đề bài yêu cầu (1 câu)

VD: Bạo lự học đường đang là một vấn đề gây bức xúc dư luận và làm xấu hình ảnh trường học.

B. Thân bài:

Giải thích vấn đề: Giải thích ngắn gọn nội hện tượng xã hội được đưa ra trong đề bài. (1 đến 2 câu)

VD: Bạo lực học đường là những hành vi thô bạo, dùng bạo lực để giải quyết các vấn đề giữa các bạn hạc sinh , xâm phạm đến than thể, xúc phạm danh dự và làm tổn thương tinh thần của bạn.

Bàn luận về vấn đề: (5 – 7 câu)

+ Nêu thực trạng cụ thể của hiện tượng (Để làm gì? Vì sao?)

VD: Bạo lực học đường ngày nay càng gia tăng, hình thức biểu hiện ngày càng phức tạp (đánh bằng nắm đấm, thước, gậy, ghế, dao…; bêu rếu, dọa nạt, chửi bới, tung clip hành hung bạn lên các trạng mạng xã hội); tính chất sự việc ngày càng nghiêm trọng , thậm chí dẫn đến chết người.

+ Nêu nguyên nhân đẫn đến hiện tượng

VD: Có nhiều nguyên dân dẫn đến bạo lựu học đường, có thể kể đến nguyên nhân trực tiếp là do mâu thuẫn, xích mích, thích thể hiện cái tôi, bị bạn bè kích động, rủ rê lôi kéo. Nguyên nhân gián tiếp là do thiếu kĩ năng sống, không có kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, gia đình và nhà trường chưa giáo dục nghiêm minh, triệt để, các biện pháp kỉ luật chưa đủ sức răn đe.

+ Trình bày hậu quả (đối với các hiện tượng tiêu cực)/ kết quả (đối với các hiện tượng tích cực)

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Điểm khác nhau cơ bản nhất của bài văn nghị luận về vấn đề xã hội với nghị luận về một tư tưởng đạo lí là gì?

Câu 2: Điện thoại di động đang khiến giới trẻ xa nhau hơn. Hãy nêu ý kiến của em về hiện tượng đó" có phải là đề nghị luận về một vấn đề xã hội?