Giáo án điện tử Ngữ văn 11 cánh diều Bài 6 TH tiếng Việt: Ôn tập các biện pháp tu từ tiếng Việt

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG

 CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MỚI!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

• Hãy đọc 5 câu thơ có sử dụng biện pháp tu từ.
• Kể tên một số biện pháp tu từ em đã học trong chương trình Ngữ Văn THCS và THPT.

Ví dụ phép so sánh:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.

Bài 6: Thơ

Thực hành tiếng Việt

ÔN TẬP CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TIẾNG VIỆT

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Củng cố kiến thức đã học
2. Luyện tập

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Dựa vào kiến thức đã học, nhớ lại và liệt kê các biện pháp tu từ đã học theo mẫu dưới đây:

Bảng liệt kê biện pháp tu từ

LUYỆN TẬP

Hoàn thành các bài tập trong SGK tr.44

Bài tập 1 SGK tr.44

Xác định và phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ thể hiện trong những từ ngữ in đậm ở khổ thơ dưới đây:

Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ...

Non xa khởi sự nhạt sương mờ..

Đã nghe rét mướt luồn trong gió...

Đã vắng người sang những chuyến đò...

Đáp án

Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ

Biện pháp nhân hóa: trăng “ngẩn ngơ”.

• Trăng bỗng chốc hóa 1 người con gái đang thất thần, ngẩn ngơ, ngồi ngẫm ngợi, suy tư về cuộc đời.

Đã nghe rét mướt luồn trong gió

Biện pháp nhân hóa: “rét mướt” – “luồn”.

• Gió và rét được tách ra làm hai, đây là một cách vật thể hóa cái lạnh.

Bài tập 2 SGK tr.44

Tìm các biện pháp tu từ được sử dụng trong những dòng thơ dưới đây. Những biện pháp tu từ ấy có tác dụng biểu đạt như thế nào trong một bài thơ có yếu tố tượng trưng?

Sông Đáy chảy vào đời tôi

Như mẹ tôi gánh nặng rẽ vào ngõ sau mỗi buổi chiều đi làm về vất vả

Tôi dụi mặt vào lưng người đẫm mồ hôi mát một mảnh sông đê

Năm tháng sống xa quê tôi như người bước hụt

Cơn mơ vang lên tiếng cá quẫy tuột câu như một tiếng nấc

Âm thầm vỡ trong tôi, âm thầm vỡ cuối nguồn

[...]

Sông Đáy ơi, sông Đáy ơi ... chiều nay tôi trở lại

Mẹ tôi đã già như cát bên bờ

(Nguyễn Quang Thiều)

Đáp án

Gợi hình ảnh dòng sông Đáy gắn liền với kí ức tuổi thơ, với mẹ và có ý nghĩa quan trọng trong cuộc đời của tác giả.

Sông Đáy hiện lên trong kí ức của đứa con xa quê như một sự vật nối liền hiện tại – quá khứ, giữa con – mẹ, giữa cá nhân – cộng đồng, quê hương.

Sông Đáy chảy vào đời tôi

Như mẹ tôi gánh nặng rẽ vào ngõ sau

…

Năm tháng sống xa quê tôi như người bước hụt

…

Mẹ tôi đã già như cát bên bờ