Giáo án điện tử Ngữ văn 11 cánh diều Bài 2 Đọc 3: Đọc Tiểu Thanh kí

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐÃ ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy kể tên một số nhân vật có thể gặp trong văn chương hoặc ngoài đời tài hoa nhưng bạc mệnh.

BÀI 2: THƠ VĂN NGUYỄN DU

ĐỌC TIỂU THANH KÍ

NỘI DUNG BÀI HỌC

TÌM HIỂU CHUNG

Tác phẩm

Thể thơ và bố cục

TÌM HIỂU CHI TIẾT

Thương cảm cho số phận nàng Tiểu Thanh

Số phận bi thương uất hận của nàng      Tiểu Thanh

Niềm suy tư và mối đồng cảm của tác giả với    Tiểu Thanh.

Từ cảm thương cho người đến nỗi xót thương cho chính mình.

TỔNG KẾT

Nội dung

Nghệ thuật

1. TÌM HIỂU CHUNG

THẢO LUẬN NHÓM

• Nhóm 1: Trình bày những hiểu biết của em về xuất xứ tác phẩm Đọc Tiểu Thanh kí ?
• Nhóm 2: Trình bày hiểu biết của em về thể thơ thất ngôn bát cú và bố cục tác phẩm?

1. Tác phẩm

Xuất xứ: Trích từ tập thơ “Thanh Hiên thi tập”

Chủ đề: Thể hiện tâm sự xót thương, day dứt của Nguyễn Du đối với những kiếp tài hoa và nỗi ngậm ngùi cho chính mình.

Nhân vật Tiểu Thanh:

Tiểu Thanh là người Quảng Lăng, Tỉnh Giang Tô, Trung Quốc là người rất thông minh và có nhiều tài năng về nghệ thuật. Năm 16 tuổi làm vợ lẽ một người giàu có. Vợ cả ghen, bắt nàng ra ở riêng trên núi Cô Sơn, cạnh vườn hoa Tây Hồ ( Hàng Châu – Trung Quốc). Vì đau buồn, nàng lâm bệnh rồi chết khi mới 18 tuổi. Tiểu Thanh làm nhiều thơ, từ để gửi gắm nỗi đau khổ, uất ức của mình. Tập thơ, từ mà nàng để lại bị người vợ cả đem đốt, một số bài       may mắn còn sót lại. Người ta cho khắc in số bài còn lại đó, đặt tên là Phần du (Bị đốt còn sót lại).

2. Thể thơ và bố cục
3. a) Thể thơ

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú đường luật.

Về bố cục

Bài thơ gồm có bốn cặp câu thơ tương ứng 4 vế:

Đề               Thực                     Luận                    Kết

Hai câu đề: Triển khai ý ẩn chứa trong nhan đề.

Hai câu thực: Giải thích rõ các khía cạnh chính của đối tượng được miêu tả bàn luận.

Hai câu luận: Luận giải phát triển, mở rộng suy nghĩ về đối tượng.

Hai câu kết: Thâu tóm tinh thần của toàn bài và có thể mở ra những ý tưởng, liên tưởng mới.

Về niêm và luật bằng trắc

Bài thơ sắp xếp thanh bằng trắc trong từng câu và cả bài theo quy định chặt chẽ để tạo sự phong phú cho điệu thơ.

Về niêm: hai cặp câu liền nhau được dính theo nguyên tắc chữ thứ 2 của câu 2 và câu 3, câu 4, câu 5, câu 6 và câu 7, câu 1 và câu 8 phải cùng thanh.

Về vần nhịp

Bài thơ thất ngôn bát cú chỉ gieo một vần và   gieo vần bằng.

Về đối

Bài thơ thất ngôn bát cú chủ yếu đối ở hai câu thực và hai câu luận, cũng có bài chỉ đối ở một liên hoặc ở ba, bốn liên.

1. b) Sơ đồ cách gieo vần, niêm luật của thể thất ngôn bát cú

1. c) Bố cục bài thơ

Hai câu đề: Thương cảm cho số phận nàng Tiểu Thanh

Hai câu thực: Số phận bi thương, uất hận của Tiểu Thanh

Hai câu luận: Niềm suy tư và mối đồng cảm của tác giả với Tiểu Thanh

Hai câu kết: Từ cảm thương cho người đến xót thương cho mình.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Thương cảm cho số phận nàng Tiểu Thanh

Các em hãy đọc văn bản, suy nghĩ và trả lời câu hỏi sau:

Trong hai câu đề, Nguyễn Du đã thể hiện tình cảm gì đối với nàng Tiểu Thanh?

• Mở đầu bài thơ tác giả đã dành để miêu tả vẻ đẹp của cảnh Tây Hồ.

Ngày xưa nơi đây vốn có là một thắng cảnh nhưng nay chỉ còn là bãi gò hoang.

Sở dĩ nó trở nên tiêu điều hoang xơ như thế vì nó vắng đi bóng người chăm sóc.

Cây cối, hoa tươi mĩ lệ  là của ngày xưa còn khi nàng chết đi rồi thì tất cả trở thành gò hoang

 Điều này cho thấy sự tàn phá của thời gian, người mất cảnh còn cũng chẳng có nghĩa lí gì. Dường như màu của cảnh vật cũng nhuốm một màu bi thương.

• Tác giả thể hiện tình cảm xót thương đồng cảm sâu sắc với nàng Tiểu Thanh chỉ thông qua mảnh giấy tàn.

“Thổn thức”: Một trạng thái vô cùng xót xa, bồi hồi.

“Mảnh giấy tàn” đó là bài viếng nàng       Tiểu Thanh của Nguyễn Du. Trước cảnh người mất cảnh còn này Nguyễn Du đã tưởng tượng hình ảnh con người hiện về mà chép bút viết nên đôi dòng viếng nàng.

• Hai câu thơ thể hiện sự xót thương của nhà thơ dành cho nàng Tiểu Thanh người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng có cuộc đời vô cùng bạc bẽo.

2. Số phận bi thương uất hận của nàng Tiểu Thanh