Giáo án điện tử Ngữ văn 11 cánh diều Bài 2 Đọc 2: Trao duyên

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

BÀI 2:  THƠ VĂN NGUYỄN DU

TRAO DUYÊN

NỘI DUNG BÀI HỌC

TÌM HIỂU CHUNG

Vị trí đoạn trích

Bố cục

Nhan đề “Trao duyên”

TÌM HIỂU CHI TIẾT

Mười hai câu đầu: Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân

Mười hai câu tiếp: Kiều trao kỉ vật và dặn dò Thúy vân

Tám câu cuối: Kiều hướng về Kim Trọng trong nỗi tuyệt vọng

TỔNG KẾT

Nội dung

Nghệ thuật

1. TÌM HIỂU CHUNG

TRẢ LỜI CÂU HỎI

• Trình bày những nét chung và hiểu biết của em về đoạn trích “Trao duyên”. (Vị trí cũng như bố cục đoạn trích)
• Nhan đề “Trao duyên” gợi cho em suy nghĩ gì?

1. Vị trí đoạn trích

Trao duyên sau khi bán mình → tình thế éo le → nỗi đau đớn, bất lực, vẻ đẹp phẩm chất của Kiều.

Đoạn trích từ câu 723 đến câu 756, thuộc phần 2: Gia biến và lưu lạc trong “Truyện Kiều”

è Vị trí đặc biệt: khép lại những ngày tháng êm đềm, hạnh phúc, mở ra cuộc đời lưu lạc bất hạnh.

2. Bố cục

• Chia thành 3 phần

Phần 1: 12 câu đầu

Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân.

Phần 2: 12 câu tiếp

Kiều trao kỉ vật và dặn dò Thúy vân.

Phần 3: 8 câu cuối

Kiều đối diện với thực tại và lời nhắn gứi đến Kim Trọng.

3. Nhan đề “Trao duyên”

“Duyên”

Điều trời định sẵn, trao cho con người, bởi vậy người xưa mới có câu “ép dầu ép mỡ ai nỡ ép duyên”.

“Trao”

Hành động dành tặng một cách trang trọng, biết ơn.

è Kiều “trao duyên” cho Vân là làm trái với quy luật tình cảm, quy luật thiên mệnh trong quan niệm dân gian

è Nhan đề đã hé mở tâm trạng đau đớn tột cùng, là sóng gió đầu tiên của Thúy Kiều. Tâm trạng của nàng bắt đầu bị giằng xé dữ dội bởi chữ tình – chữ hiếu hay chữ tình – chữ duyên.

• Đoạn trích “Trao duyên” có vị trí đặc biệt trong “Truyện Kiều” vì nó mở kết thúc cho chuỗi ngày êm đềm, mở ra những ngày tháng truân chuyên, đầy sóng gió của   đời Kiều.
• Nhan đề đã hé mở phần nào tâm trạng đau đớn tột cùng của Kiều khi phải lựa chọn trao duyên       cho Vân.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT

THẢO LUẬN NHÓM

• Nhóm 1: 12 câu thơ đầu: Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân.
• Nhóm 2: 12 câu tiếp: Kiều trao kỉ vật và dặn dò Thúy vân.
• Nhóm 2: 8 câu cuối: Kiều đối diện với thực tại và lời nhắn gứi đến Kim Trọng

1. Mười hai câu đầu: Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân
2. Lời nhờ cậy

“Cậy em // em // có chịu lời

Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa”

• Mang thanh trắc, âm sắc – âm điệu có sức nặng hơn.
• Thể hiện thái độ: Tin cậy, tin tưởng nhất, gửi gắm.
• Thanh trắc đối âm với “cậy”: tăng thêm sức nặng cho sự tin tưởng.
• Mang nghĩa: bắt buộc, nài ép, chịu thua thiệt.
• Tâm thế của Kiều:
  • Vai vế trong gia đình: Chị gái của Vân – người bề trên
  • Qua lời nhờ cậy: Kiều đang ở thế yếu, thế dưới so với Vân
• Hành đông: “lạy”, “thưa”
  • “Lạy”: trang nghiêm, hệ trọng
  • “Thưa”: nghiêm túc, kính cẩn, trang trọng, hàm ơn

è Không khí trao duyên  trở nên trang trọng, thiêng liêng bởi đó là một việc hệ trọng đối với Kiều ở thời điểm hiện tại sau khi Kiều đã trả hiếu cho cha, giờ đến lúc nàng trả nghĩa cho Kim Trọng.

è Thái độ: khẩn khoản, van nài, hoàn toàn quên đi vị thế của bản thân mình so với Vân. Kiều lúc này đang là người nhờ cậy, Vân đang là người được nhờ cậy. è Kiều đã      sử dụng những từ ngữ mang sắc thái ấy để đặt Vân vào thế khó có thể khước từ.

Kiều là người nhạy cảm, tinh tế, khéo léo.

1. Lời giãi bày và thuyết phục

“Giữa đường đứt gánh tương tư

Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em

Kể từ khi gặp chàng Kim

Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề

Sự đâu sóng gió bất kì

Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai

Ngày xuân em hãy còn dài

Xót tình máu mủ thay lời nước non

Chị dù thịt nát xương mòn

Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây”

• Lời giãi bày:
• Cảnh ngộ:

+ “đứt gánh tương tư: gánh nặng tình duyên → trách nhiệm của người con gái trong tình yêu.

+ “chắp mối tơ thừa mặc em”: Vân nối duyên tình với chàng Kim thay chị, Kiều phó thác cho Vân trả nghĩa chàng Kim

→ thấu hiểu Vân.

Việc khó khăn, đẩy cả hai nhân vật vào hoàn cảnh éo le:

• Kiều yêu Kim Trọng, đã thề nguyền đính ước với chàng Kim nhưng lại chẳng thể vẹn được chữ tình.
• Vân, vốn chỉ là người xa lạ trong mối tình Kim – Kiều nhưng nay lại phải thay chị trả nghĩa cho chàng Kim, dù không biết, Vân có thực sự yêu hay mến mộ Kim Trọng.

è Vân và Kiều rơi vào tình cảnh tình chị duyên em – một nghịch lí của cuộc đời.