Giáo án điện tử Ngữ văn 11 chân trời Bài 3 TH tiếng Việt: Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MỚI!

KHỞI ĐỘNG

THẢO LUẬN NHÓM

Viết một đoạn hội thoại ngắn với tình huống những người bạn lâu năm hôm nay mới có dịp gặp lại, cùng nhau trò chuyện, hỏi han và diễn lại tình huống đó.

BÀI 3: KHÁT KHAO ĐOÀN TỤ
( TRUYỆN THƠ)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT:

ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ NÓI

LÝ THUYẾT

Khái niệm

Là lời nói sử dụng trong giao tiếp hằng ngày; thể hiện thái độ, phản ứng tức thời của người nói và người nghe.

Ngôn ngữ nói thường có những đặc điểm cơ bản

• Đa dạng về ngữ điệu (gấp gáp, chậm rãi, to, nhỏ…), góp phần thể hiện trực tiếp tình cảm, thái độ của người nói.
• Thường sử dụng khẩu ngữ, từ địa phương, tiếng lóng, trợ từ, thán từ, từ ngữ chêm xen,…
• Thường sử dụng cả câu tỉnh lược và câu có yếu tố dư thừa, trùng lặp. Câu tỉnh lược thường dùng để lời nói ngắn gọn. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, câu lại chứa nhiều yếu tố dư thừa, trùng lặp (do người nói vừa nghĩ vừa nói, không có điều kiện gọt giũa hoặc do người nói muốn lặp lại để giúp người nghe có thời gian lĩnh hội thấu đáo nội dung giao tiếp).
• Kết hợp các phương tiện phi ngôn ngữ như: nét mặt, ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ…

LUYỆN TẬP

Bài 1: Có những trường hợp ngôn ngữ nói được ghi lại bằng chữ viết. Lấy ví dụ và chỉ ra những dấu hiệu nhận biết ngôn ngữ nói chung trong các trường hợp đó.

Ví dụ về cuộc đối thoại:

- Alberto: Chào Marta, bạn có khỏe không?

- Marta: Rất tốt! Bạn có khỏe không?

- Alberto: Mọi thứ đều ổn. Tôi đã không gặp bạn trong một thời gian dài.

- Marta: Đó là sự thật, tôi đã đi du lịch, tôi đã gặp một số quốc gia ở châu Á trong năm qua.

- Alberto: Nghe có vẻ rất thú vị! Bạn có mang theo kỷ niệm không?

- Marta: Vâng, tôi đã mang theo một chiếc móc khóa từ mọi quốc gia tôi đến thăm.

                    Các lời thoại thường được đặt sau dấu hai chấm, bắt đầu bằng các dấu gạch đầu dòng.

Bài 2: Lời thoại của nhân vật trong các đoạn trích dưới đây có những đặc điểm nào của ngôn ngữ nói?

1. a) - Tươm rồi đấy, anh - Cô gái nói trong bóng tối.

- Cảm ơn nhé, Nhật Giang!

Cô gái trở lại với nỗi ngạc nhiên:

- Ô Kìa. Ừ nhỉ, sao anh biết tên em?

Tôi cười, không đáp.

- À, em biết rồi. Anh toạ độ chứ gì mà. Các ảnh bộ đội chuyên thế. Cứ gọi: Lan, Hằng, Liên, Oanh thể nào cũng trúng, chứ gì?

- Nhưng Giang, lại Nhật Giang nữa, chắc không có hai người tên như thế đâu, đoán mò sao được.

(Bảo Ninh, Giang)

1. Bỗng thằng Cò kêu “oái” một tiếng, hai tay sờ trán lia lịa.

- Có ong sắt, tía ơi! Nó đánh con một vết đây nè!

Tôi nhanh trí ngược hướng gió chạy ra xa để tránh bầy ong, và nhân thể bứt vội vàng một nắm cỏ tranh và sậy khô đưa lại cho tía nuôi tôi:

- Tía ơi, đốt nó đi, tía!

Tía nuôi tôi mỉm cười, khoát khoát tay:

- Đừng! Không nên giết ong, son à! Để tía đuổi nó cách khác...

(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)

Trả lời:

Bài 3: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

          “Dậy đi em, dậy đi em ơi

          Dậy giữ áo kẻo bọ,

          Dậy phủi áo kẻo lấm!

          Đầu bù anh chải cho,

          Tóc rối đưa anh búi hộ!”

(Truyện thơ dân tộc Thái, Tiễn dặn người yêu)

1. Lời của nhân vật trong đoạn trích trên có mang đặc điểm của ngôn ngữ nói không? Vì sao?
2. Từ các ngữ liệu ở bài tập 2 và 3, hãy nhận xét về sự khác biệt giữa lời nói của nhân vật trong văn bản truyện và vấn bản truyện thơ.

Trả lời:

1. Lời của nhân vật trong đoạn trích đã cho có mang một số đặc điểm của ngôn ngữ nói.

• Trong lời thoại có những từ ngữ thường được dùng trong khẩu ngữ : đi, ơi,…
• Những câu thường dùng trong lời nói hàng ngày, ví dụ: Dậy đi em, dậy đi em ơi!.

Vì đây là lời của nhân vật trong truyện thơ, có thể bị chi phối bởi vần điệu nên sẽ không phản ánh một cách sinh động, chân thật ngôn ngữ nói trong đời sống hàng ngày.

• Trong văn bản truyện, các nhà văn luôn cố gắng mô phỏng lời nói của nhân vật sao cho giống nhất với lời nói nguyên dạng trong thực tế giao tiếp.

           Các nhân vật được miêu tả một cách sinh động, chân thật hơn.

• Còn trong văn bản truyện thơ, vì bị chi phối bởi vần điệu nên lời của nhân vật chỉ mang một số đặc điểm của ngôn ngữ nói chứ không phản ánh một cách sinh động, chân thật ngôn ngữ nói trong đời sống hàng ngày.

Bài 4: Đọc (thành tiếng) phần Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói ở mục Tri thức Ngữ văn. Phần đọc (thành tiếng) này có những đặc điểm của ngôn ngữ nói không? Vì sao?