Giáo án điện tử Ngữ văn 11 chân trời Bài 1 Đọc 1: Ai đã đặt tên cho dòng sông?

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

1. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi sau:

• Em đã biết những gì về Huế?
• Hãy chia sẻ với các bạn về những điều em biết.

2. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi sau: Dựa vào nhan đề và hình ảnh minh họa, các em dự đoán gì về nội dung của văn bản?

Sông Hương

(https://vov.vn/du-lich/)

BÀI 1: THÔNG ĐIỆP TỪ THIÊN NHIÊN

(TẢN BÚT, TẢN VĂN)

VĂN BẢN 1: AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. ĐẶC TRƯNG CỦA THỂ LOẠI TUỲ BÚT

Tùy bút và tản văn

Đọc văn bản

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Vẻ đẹp dòng sông Hương với cảnh sắc thiên nhiên.

Yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn văn.

Đặc sắc trong sử dụng biện pháp tu từ trong đoạn văn.

Vẻ đẹp của dòng Hương giang dưới cái nhìn lịch sử văn hóa.

Cảm hứng chủ đạo của tác phẩm

III. TỔNG KẾT

Nội dung

Nghệ thuật

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tùy bút và tản văn

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Dựa vào nội dung đã đọc, thảo luận và trả lời các câu hỏi sau:

• Trình bày những hiểu của biết của em về khái niệm cũng như đặc điểm của thể loại tùy bút và tản văn?
• Những sự khác biệt giữa tản văn và tùy bút là gì?
• Theo em, các yếu tố trữ tình, tự sự được thể hiện như thế nào qua tùy bút và tản văn?

1. Khái niệm

• Tùy bút: là tiểu loại thuộc loại hình kí.
  • Thường tập trung thể hiện cái “tôi” của tác giả
  • Ngôn ngữ giàu chất thơ.
  • Luôn có sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình
  • Chi tiết sự kiện là tiền đề bộc lộ cảm xúc, suy tư, nhận thức đánh giá về con người và cuộc sống.

Tản văn: Một dạng văn xuôi gần với tùy bút.

• Thường kết hợp tự sự, trữ tình, nghị luận, miêu tả thiên nhiên, khắc họa nhân vật.
• Chú trọng việc nêu lên được nét chính của các hiện tượng giàu ý nghĩa xã hội.
• Thể hiện, bộc lộ tình cảm, ý nghĩ của tác giả.

So sánh giữa tùy bút và tản văn:

Sức hấp dẫn của tùy bút

• Tính chất tự do, tài hoa trong liên tưởng gắn với cái “tôi” tác giả

Sức hấp dẫn của tản văn

• Khả năng phát hiện những nét đặc thù, đặc biệt của sự việc, đối tượng.
• Khả năng kết nối, xâu chuỗi các sự việc, đối tượng có vẻ rời rạc, nhỏ nhặt à thể hiện chủ đề tác phẩm.

1. Yếu tố tự sự, trữ tình trong tùy bút và tản văn

• Yếu tố tự sự:
  • Kể chuyện qua việc ghi chép, thuật lại các sự việc, câu chuyện, chuỗi tình tiết liên quan đến:

Hành vi, diễn biến tâm trạng, tình cảm của nhân vật

Lịch sử, phong tục được đề cập trong tác phẩm.

• Yếu tố trữ tình

Yếu tố thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc của cái tôi tác giả trong tùy bút hay của người kể chuyện, quan sát, miêu tả trong tản văn.

• Ngôn ngữ

Ngoài đặc điểm chung mang sắc thái của ngôn ngữ văn học còn có thêm nét riêng của thể loại thường thấm đượm chất thơ và dấu ấn riêng của tác giả.

2. Đọc văn bản

Các em hãy theo dõi 1 video ngắn về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông, thảo luận và trả lời câu hỏi sau:

1. Tác giả

Hoàng Phủ Ngọc Tường (1939)

• Quê quán: quê gốc ở Quảng Trị nhưng sinh ra và lớn lên tại Huế.
• Ông là người có hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt nhất là sử học và địa lý, văn hóa ở Huế.
• Năm 2007: được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Sự nghiệp tác giả

Phong cách sáng tác

• Kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình.
• Lối liên tưởng phóng khoáng
• Lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa.

Các tác phẩm chính

Văn xuôi:

Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông (1986)….

Thơ:

Những dấu chân thành phố (1976), Người hái phù dung (1992)…

1. Tác phẩm

• Xuất xứ:
  • In trong tập sách cùng tên tại Huế năm 1981.
• Thể loại:
  • Bút kí (gồm có 3 phần, đây là đoạn trích đầu tiên)

1. Bố cục

Phần đầu

Từ đầu đến “quê hương xứ sở”: Thủy trình của dòng Hương giang.

Phần cuối

Còn lại:

Sông Hương dưới cái nhìn lịch sử, văn hóa.

1. TÌM HIỂU CHI TIẾT
2. Vẻ đẹp dòng sông Hương với cảnh sắc thiên nhiên
3. Chia lớp thành 4 nhóm nhỏ, thảo luận và trả lời câu hỏi về: Hình tượng sông Hương được miêu tả dưới góc nhìn thiên nhiên hiện lên ra sao?

Nhóm 1

Hình tượng sông Hương được miêu tả thế nào dưới góc nhìn thiên nhiên hiện lên khúc thượng nguồn?

Nhóm 2

Hình tượng sông Hương được miêu tả thế nào dưới góc nhìn thiên nhiên hiện lên ở vùng đồng bằng ngoại vi thành phố?

Nhóm 3

Hình tượng sông Hương được miêu tả thế nào dưới góc nhìn thiên nhiên hiện lên trong lòng cố đô?

Nhóm 4

Hình tượng sông Hương được miêu tả thế nào dưới góc nhìn thiên nhiên hiện lên ở đoạn biệt li với Huế?

1. Sông Hương ở khúc thượng nguồn