Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 3: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: 

ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ NÓI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS chia thành 4 nhóm, tham gia thử thách viết một đoạn hội thoại ngắn với tình huống những người bạn lâu năm hôm nay mới có dịp gặp lại, cùng nhau trò chuyện, hỏi han.

- Mỗi nhóm sẽ viết đoạn hội thoại dựa theo tình huống được đưa ra và cử thành viên diễn lại tình huống đó.

- Thời lượng chuẩn bị đoạn hội thoại là 5 phút và diễn lại khoảng 2 phút.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động: Tìm hiểu lý thuyết về đặc điểm của ngôn ngữ nói

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Ngôn ngữ nói là gì?
• Em hãy trình bày những đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói.

Sản phẩm dự kiến:

- Khái niệm: là lời nói sử dụng trong giao tiếp hằng ngày; thể hiện thái độ, phản ứng tức thời của người nói và người nghe. 

- Ngôn ngữ nói thường có những đặc điểm cơ bản sau:

+ Đa dạng về ngữ điệu (gấp gáp, chậm rãi, to, nhỏ…), góp phần thể hiện trực tiếp tình cảm, thái độ của người nói.

+ Thường sử dụng khẩu ngữ, từ địa phương, tiếng lóng, trợ từ, thán từ, từ ngữ chêm xen, …

+ Thường sử dụng cả câu tỉnh lược và câu có yếu tố dư thừa, trùng lặp. Câu tỉnh lược thường dùng để lời nói ngắn gọn. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, câu lại chứa nhiều yếu tố dư thừa, trùng lặp (do người nói vừa nghĩ vừa nói, không có điều kiện gọt giũa hoặc do người nói muốn lặp lại để giúp người nghe có thời gian lĩnh hội thấu đáo nội dung giao tiếp).

+ Kết hợp các phương tiện phi ngôn ngữ như: nét mặt, ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ…

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Điểm khác biệt rõ nhất giữa ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói về đặc điểm diễn đạt là gì?

A. Sử dụng các từ ngữ phù hợp với từng phong cách.

B. Diễn đạt chặt chẽ, rõ ràng, trong sáng.

C. Sử dụng câu dài với nhiều thành phần câu.

D. Từ ngữ có tính biểu cảm cao.

Câu 2: Đặc điểm của ngôn ngữ viết là gì?

A. Được thể hiện qua chữ viết trong văn bản, hình thành một cách có chọn lọc kĩ càng, có suy nghĩ và căn chỉnh một cách cẩn thận.

B. Được thể hiện qua hình vẽ, màu sắc, bố cục.

C. Được thể hiện qua lời nói, truyền miệng từ người này sang người kia.

D. Tất cả các đáp án đều sai

Câu 3: Trong những trường hợp sau, trường hợp nào mang đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ viết?

A. Bài báo ghi lại cuộc tọa đàm.

B. Biên bản ghi lại những lời phát biểu trong cuộc họp.

C. Lời thuyết trình theo một văn bản chuẩn bị trước.

D. Đoạn đối thoại của các nhân vật trong tác phẩm văn học.

Câu 4: Ngôn ngữ viết được sự hỗ trợ của yếu tố nào?

A. Nét mặt

B. Cử chỉ

C. Dấu câu

D. Điệu bộ

Câu 5: Dòng nào nêu nhận xét đúng nhất về các câu văn vần trong truyện Tấm Cám ?

A. Là văn bản (ngôn ngữ) nói.

B. Là văn bản (ngôn ngữ) viết.

C. Là văn bản (ngôn ngữ) nói được ghi lại bằng chữ viết.

D. Là văn bản (ngôn ngữ) viết được trình bày bằng hình thức nói.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đọc (thành tiếng) phần Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói ở mục Tri thức Ngữ văn. Phần đọc (thành tiếng) này có những đặc điểm của ngôn ngữ nói không? Vì sao?

Câu 2: Đoạn hội thoại sau đây thiên về ngôn ngữ viết. Hãy viết lại đoạn hội thoại này theo ý tưởng của em để nó trở nên tự nhiên và thiên về ngôn ngữ nói hơn.

Ra khỏi phòng, ông chủ tịch gặp ông bí thư, cười nói: 

- Việc kí kết các thỏa thuận đó đã mở ra cho huyện ta một hướng đi mới mẻ và hiện đại trong sản xuất công nghiệp và thu hút nhân tài, vật lực. Đó là ý kiến của tôi. Đối với ông, ông đánh giá như thế nào về việc ký kết này?

Ông bí thư suy nghĩ một lúc rồi đáp lời:

- Những điều mới mẻ này, tuy nhiên theo tôi nghĩ, vẫn chưa đảm bảo cho sự phát triển dài hạn của địa phương. Tôi cho rằng chúng ta thực sự cần nghiên cứu thêm trong quá trình thực thi.

Ông chủ tịch cười: 

- Ông đã lo nghĩ nhiều. Tôi và ông sẽ đi xem tình hình thực tế.