Giáo án điện tử Ngữ văn 11 chân trời Bài 8 TH tiếng Việt: Biện pháp tu từ lặp cấu trúc

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MỚI!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy tham gia trò chơi sau:

GAME NỐI TỪ

Bài 8: Cái tôi – thế giới độc đáo (thơ)

Thực hành tiếng Việt

BIỆN PHÁP TU TỪ LẶP CẤU TRÚC

NỘI DUNG BÀI HỌC

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Biện pháp tu từ lặp cấu trúc là gì?

1. Khái niệm

Lặp cấu trúc là biện pháp tổ chức những vế câu hoặc những câu có cùng một kết cấu ngữ pháp.

Nhằm nhấn mạnh ý tưởng và tạo sự nhịp nhàng, cân đối cho văn bản.

Lưu ý:

• Chúng ta có thể bắt gặp biện pháp lặp cấu trúc trong phép đối.
• Đối là cách lặp lại cấu trúc ngữ pháp có sự đối lập về từ ngữ, thanh điệu...

Ví dụ: Nước Việt Nam là một. Dân tộc Việt Nam là một. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lí ấy không bao giờ thay đổi.

(Hồ Chí Minh)

LUYỆN TẬP

Hoàn thành các bài tập trong SGK tr.65, 66, 67

Bài tập 1 SGK tr.65, 66

Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong những đoạn trích dưới đây:

1. Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

(Xuân Diệu, Nguyệt cầm)

1. b. Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa ... Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)

1. c. Gió, gió thổi rào rào.

Trăng, trăng lay chấp chới.

Trời tròn như buồm căng,

Tất cả lên đường mới,

Hồn ta cánh rộng mở

Đôi bên gió thổi vào,

Nghĩ những điều hớn hở

Như trời cao, cao, cao.

(Xuân Diệu, Giờ)

1. d. Rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu, nó lạ miệng và có khi thú hơn cả đưa cái nữa... Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì…hỏng, y như thể là vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

(Vũ Bằng, Thương nhớ mười hai)

Đáp án

1. Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

Biện pháp lặp cấu trúc 1:

• trăng thương/ trăng nhớ
• đàn buồn/ đàn lặng.

Biện pháp lặp cấu trúc 2: Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần/ Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm.

Làm cho cấu trúc câu thơ ngắt thành những nhịp ngắn, mô phỏng tiếng đàn đang bắt đầu tấu lên, rải từng nốt chậm rãi.

b.

Biện pháp lặp cấu trúc 1:

• Sự thật là từ mùa thu năm 1940 … thuộc địa của Pháp nữa.
• Sự thật là dân ta … từ tay Pháp.

Biện pháp lặp cấu trúc 2 (lặp cụm chủ vị trong câu ghép): Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị.

Biện pháp lặp cấu trúc 3:

• Dân ta đã đánh đổ … nước Việt Nam độc lập.
• Dân ta lại đánh đổ … Dân chủ Cộng hoà.

Biện pháp lặp cấu trúc 4 (lặp cấu trúc thành phần câu): Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay.

Biện pháp lặp cấu trúc 5 (lặp hai cụm chủ vị nòng cốt của hai câu):

• ... dân tộc đó phải được tự do!
• Dân tộc đó phải được độc lập!

Biện pháp lặp cấu trúc 6 (lặp cấu trúc các bổ ngữ):

• tinh thần và lực lượng
• tính mạng và của cải

Tạo giọng văn đanh thép, hùng hồn, mạnh mẽ, khẳng định những sự thật lịch sử không thể chối cãi.

1. c. Gió, gió thổi rào rào.

Trăng, trăng lay chấp chới.

Trời tròn như buồm căng,

Tất cả lên đường mới,

Hồn ta cánh rộng mở

Đôi bên gió thổi vào,

Nghĩ những điều hớn hở

Như trời cao, cao, cao.

Biện pháp lặp cấu trúc:

• Gió, gió thổi rào rào.
• Trăng, trăng lay chấp chới.

• Phép lặp cấu trúc giữa hai dòng thơ.
• Tác dụng: Nhấn mạnh sự chuyển động tươi mới của mọi sự vật trong trời đất.

1. d. Rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu, nó lạ miệng và có khi thú hơn cả đưa cái nữa... Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì…hỏng, y như thể là vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

Biện pháp lặp cấu trúc:

• vào một khoảng vườn mà không có hoa
• đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

Tác dụng: Nhấn mạnh ý nghĩa quyết định của rau cần đối với chất lượng của món cháo ám.

Bài tập 2 SGK tr.67

Riêng những câu thơ

còn xanh

Riêng những bài hát

còn xanh

Và đôi mắt em

như hai giếng nước.

(Văn Cao, Thời gian)

1. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn thơ trên.
2. Cho biết cách diễn đạt “những câu thơ còn xanh”, “những bài hát còn xanh” có gì đặc biệt.

Đáp án