Giáo án Lịch sử 9 kết nối bài 13: Việt Nam trong năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 1 SGK tr.61, 62 để tìm hiểu về tình thế “hiểm nghèo” và các biện pháp xây dựng, củng cố chính quyền cách mạng.

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi: Tình thế “hiểm nghèo” mà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải đối mặt sau Cách mạng tháng Tám là gì?

- GV dẫn dắt: Vậy, đứng trước tình hình đó, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã có những biện pháp gì để xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng?

- GV yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ cá nhân sau: Điền vào chỗ chấm “…” cụm từ thích hợp trong các đoạn thông tin dưới đây.

Gợi ý:

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác thêm Tư liệu 1, Hình 13.1, mục Em có biết SGK tr.61, 62, tổng hợp bài tập nhanh vừa thực hiện, và trả lời câu hỏi: Hãy trình bày các biện pháp chủ yếu để xây dựng chính quyền cách mạng trong năm đầu sau Cách mạng tháng Tám của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. 

Hình 13.1. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các thành viên Chính phủ tuyên thệ nhậm chức tại kì họp thứ nhất, Quốc hội khóa I (T3/1946)

- GV nêu câu hỏi gợi mở cho HS thảo luận:

+ Vì sao xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu?

+ Các biện pháp chủ yếu để xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng là gì?

+ Các biện pháp củng cố khối đại đoàn kết toàn dân được thực hiện như thế nào?

+ Ý nghĩa của việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân là gì?

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS tiếp tục thảo luận và trả lời câu hỏi: Ngày 9/11/1946, sự kiện Quốc hội khóa I thông qua Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có ý nghĩa như thế nào?

- GV cho HS xem thêm:

+ Video Hiến pháp 1946 - Chỗ dựa vững chắc để kháng chiến, kiến quốc.

https://www.youtube.com/watch?v=n7JwUEPMLGA

+ Video Hiến pháp năm 1946 - Hiến pháp khuôn mẫu của lịch sử lập hiến Việt Nam:

https://www.youtube.com/watch?v=FkZwJNQZqq8 (GV cho HS xem thêm nếu còn thời gian). 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu những biện pháp chủ yếu để xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng trong năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

Ý nghĩa của sự kiện sự kiện Quốc hội khóa I thông qua Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: là bản Hiến pháp đầu tiên trong lịch sử Việt Nam và là một trong những hiến pháp tiến bộ bậc nhất châu Á lúc bấy giờ).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, nước  Việt Nam Dân chủ Cộng hoà phải đối mặt với nhiều khó khăn: chính quyền cách mạng  còn non trẻ và lực lượng vũ trang còn yếu, nền độc lập dân tộc đe dọa nghiêm trọng. 

+ Để đưa đất nước vượt qua những khó khăn đó, Đảng ta đề ra những biện pháp như: Tổ chức cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên trong phạm vi cả nước, đưa ra  các quyết định về chính sách đối nội, đối ngoại, thành lập Chính phủ liên hiệp kháng  chiến và thông qua bản Hiến pháp đầu tiên; củng cố khối đại đoàn kết toàn dân,...

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Các biện pháp xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng 

* Tình thế “hiểm nghèo” mà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải đối mặt sau Cách mạng tháng Tám năm 1945: 

+ Chính quyền cách mạng non trẻ.

+ Lực lượng vũ trang yếu.

* Các biện pháp của Chính phủ để xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng:

- Ngày 6/1/1946: 

+ Tổ chức cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh trúng cử, số phiếu cao nhất. 

→ Quốc hội khoá I đưa ra các quyết định về chính sách đối nội, đối ngoại,...

- Tháng 11/1946: bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà được thông qua. 

→ Chính quyền địa phương các cấp được kiện toàn, củng cố.

* Khối đại đoàn kết dân tộc:

- Được phát triển qua việc củng cố Mặt trận Việt Minh, thành lập một số đoàn thể quần chúng, đảng phái dân chủ.  

- Lực lượng vũ trang nhân dân phát triển: 

+ Đội quân chủ lực.

+ Các đội vũ trang địa phương.

Tư liệu 1. Xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng

     1.1. “Hậu quả của chính sách bóc lột tàn bạo của bọn phát xít Pháp, Nhật, cùng với nạn lũ lụt nghiêm trọng ở chín tỉnh Bắc Bộ đã cướp đi sinh mệnh hơn 2 triệu đồng bào từ Quảng Trị trở ra vào cuối năm 1944 đầu năm 1945”. 

(Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương, Những sự kiện lịch sử Đảng 

(1945 - 1954), tập II, NXB Sự thật, Hà Nội, 1979, trang 16)

     1.2. “Ngày mai mồng 6 tháng Giêng năm 1946... Ngày mai là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử, vì ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình”. 

(Lời kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu, báo Cứu Quốc, số 134, ngày 5/1/1946)

     1.3. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tổng tuyển cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức để gánh vác công việc nước nhà. Trong cuộc Tổng tuyển cử, hễ là những người muốn lo việc nước thì đều có quyền ra ứng cử; hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử. Không chia gái trai, giàu nghèo, tôn giáo, nòi giống, giai cấp, đảng phái, hễ là công dân Việt Nam thì đều có hai quyền đó. Vì lẽ đó, cho nên Tổng tuyển cử tức là tự do, bình đẳng; tức là dân chủ, đoàn kết”.

Số đặc biệt của báo Quốc hội ra ngày Tổng tuyển cử, 6/1/1946

Video: Bác Hồ với cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên.

https://www.youtube.com/watch?v=nwYrnAY8GGY

Video: Ngày tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946.

https://www.youtube.com/watch?v=vXIydQnLYPg

Video: 75 năm Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội khóa I.

https://www.youtube.com/watch?v=VIGz3LHfT-0

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về kinh tế

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 2a SGK tr.63 để tìm hiểu về các biện pháp chủ yếu để giải quyết những khó khăn về kinh tế trong năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- GV dẫn dắt: Nền kinh tế Việt Nam nghèo nàn, lạc hậu, bị chiến tranh tàn phá nặng nề. Hậu quả của nạn đói cuối năm 1944 – đầu năm 1945 chưa được khắc phục. Nạn đói mới đe dọa nghiêm trọng đến đời sống nhân dân. Vậy đứng trước tình hình đó, Chính phủ đã thực hiện những biện pháp gì? 

- GV yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ cá nhân sau: Điền vào chỗ chấm “…” cụm từ thích hợp trong các đoạn thông tin dưới đây.

Gợi ý:

- GV yêu cầu HS tiếp tục làm việc cặp đôi, khai thác Hình 13.2 – 13.3, Tư liệu 2, tổng hợp kết quả bài tập nhanh vừa làm và trả lời câu hỏi: Hãy nêu các biện pháp để giải quyết khó khăn về kinh tế của chính quyền địa phương.

Hình 13.2. Người dân Hà Nội mít tinh

hưởng ứng hoạt động cứu đói

Hình 13.3. Các tầng lớp nhân dân Thủ đô

 mít tinh ủng hộ Tuần lễ vàng

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1). 

- GV hướng dẫn HS đọc mục Em có biết SGK tr.64 để tìm hiểu về tên một số nhà tư sản yêu nước đã ủng hộ tiền, vàng trong “Tuần lễ vàng”. 

- GV giới thiệu cho HS về nhà tư sản yêu nước có nhiều đóng góp nhất về tài chính cho quốc gia - Trịnh Văn Bô (1914 – 1918):

Trịnh Văn Bô là nhà tư sản yêu nước. Tại nhà của ông ở số 48 phố Hàng Ngang, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, Hồ Chí Minh viết bản Tuyên ngôn Độc lập những ngày cuối tháng 8. Trong “Tuần

lễ vàng; ông đã ủng hộ cho Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam 5 147 lạng vàng. Hiện nay, tên ông được đặt cho một đường phố ở Hà Nội.

     “Chỉ riêng vợ chồng ông Trịnh Văn Bô đã ủng hộ tổng cộng cho Chính phủ 5 147 lượng vàng, tương đương với 2 triệu đồng Đông Dương (theo thời giá lúc đó). Sau khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ, gia đình doanh nhân Trịnh Văn Bô đã để lại tất cả tài sản, theo Chính phủ và Bác Hồ lên Việt Bắc tham gia kháng chiến” (Bộ Tài chính, Gia đình doanh nhân Trịnh Văn Bô và những cống hiến cho nền tài chính cách mạng Việt Nam, NXB Tài chính, Hà Nội, 2013, tr.17 - 18).

Video: Ký ức đẹp về vợ chồng cụ Trịnh Văn Bô - doanh nhân hiến hơn 5.000 cây vàng cho cách mạng.

https://www.youtube.com/watch?v=Q6QeosriyxA (từ 0s11 – 6p11). 

→ Việc làm của nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô thể hiện truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái của dân tộc Việt Nam. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu các biện pháp chủ yếu để giải quyết những khó khăn về kinh tế trong năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Chính phủ đã đề ra các biện pháp trước mắt và lâu dài để giải quyết khó khăn về kinh tế. Trong đó, nhiệm vụ quan trọng nhất của nhà nước sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 là làm cho dân có ăn, có mặc, có chỗ ở. 

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.  

2. Giải quyết những khó khăn về kinh tế, văn hóa, giáo dục

a. Kinh tế

- Biện pháp trước mắt:

+ Lập các hũ gạo cứu đói.

+ Kêu gọi “nhường cơm sẻ áo”, tổ chức “ngày đồng tâm”.

+ Nghiêm trị kẻ đầu cơ tích trữ lúa gạo. 

+ Điều hòa thị trường lúa gạo giữa các địa phương.

- Biện pháp lâu dài:

+ Toàn dân tăng gia sản xuất.

+ Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian, chia cho dân nghèo.

+ Giảm tô, thuế cho nông dân.

+ Phát động xây dựng “Quỹ độc lập”, phong trào “Tuần lễ vàng”.

Tư liệu 2. Giải quyết những khó khăn về kinh tế.

     2.1. Hồ Chí Minh khẳng định: “Chúng ta tranh được tự do, độc lập rồi mà dân cứ chết đói, chết rét, thì tự do độc lập cũng không làm gì”. Vì vậy, Nhà nước cần phải thực hiện ngay: 1. Làm cho dân có ăn; 2. Làm cho dân có mặc; 3. Làm cho dân có chỗ ở”.

(Báo Cứu Quốc, ngày 11/1/1946)

     2.2. “...Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng..., và tôi xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”. 

……………………