Giáo án Lịch sử 9 kết nối bài 17: Việt Nam kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thống nhất đất nước giai đoạn 1965 – 1975

“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước mà lòng phơi phới dậy tương lai” là một câu nói nổi tiếng trong bài thơ “Trường Sơn” của nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Câu thơ thể hiện ý chí yêu nước quật cường, niềm lạc quan tin tưởng cho toàn quân, dân ta và niềm tự hào dân tộc của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Em hãy nêu một số hiểu biết của bản thân 

Tác phẩm “Xẻ dọc Trường Sơn đi

 cứu nước” . Ảnh chụp trên đường Trường Sơn, năm 1966 (Lê Minh Trường)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về miền Nam chống chiến lược “Chiến tranh cục bộ” (1965 – 1968)

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh kết hợp giải thích cho HS khái niệm “Chiến tranh cục bộ”: 

+ Là chiến tranh xâm lược thực dân mới của Mỹ, được tiến hành bằng lực lượng quân đội Mỹ, quân một số nước đồng minh và quân đội tay sai Sài Gòn, trong đó quân Mỹ giữ vai trò chủ yếu.

+ Dựa vào vũ khí, phương tiện chiến tranh hiện đại, mở cuộc hành quân “tìm diệt”, “bình định”ở miền Nam, gây chiến tranh phá hoại miền Bắc.

Thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ lên bãi biển Xuân Thiều (Đà Nẵng) ngày 8/3/1965

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS liên hệ với bài học trước và trả lời câu hỏi: Chiến lược “chiến tranh cục bộ” có điểm gì mới so với chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”?

Gợi ý: 

• Mỹ đưa quân đội viễn chinh và quân đội của 5 nước đồng minh của Mỹ (Nam Triều Tiên, Thái Lan, Phi-líp-pin, Ô-xtrây-li-a, Niu Di-lân) vào tham chiến. 

• Mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc. 

• Triển khai chiến lược “Chiến tranh cục bộ” Mỹ thực chất đã “leo thang” chiến tranh ở Việt Nam.

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

Khai thác Hình 17.2, thông tin mục 1a SGK tr.85 và trả lời câu hỏi:

Hãy mô tả những thắng lợi tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1965 – 1968. 

Hình 17.2. Quân Giải phóng làm chủ 

đường Lê Lợi ở Sài Gòn (1968)

+ Nhóm 1: Tìm hiểu thắng lợi Vạn Tường.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu thắng lợi mùa khô 1965 – 1966 và mùa khô 1966 – 1967.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu thắng lợi Xuân Mậu Thân.

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và cho biết: Thắng lợi nào của quân dân miền Nam đã đánh dấu thất bại của Mỹ trong chiến lược “Chiến tranh cục bộ”? Vì sao?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt mô tả những thắng lợi tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1965 – 1968.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

Thắng lợi đánh dấu sự thất bại của Mỹ trong chiến lược “Chiến tranh cục bộ” là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân. Sau thắng lợi này, Mỹ buộc phải “phi Mỹ hóa” chiến tranh xâm lược, tức thừa nhận thất bại trong “Chiến tranh cục bộ”.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Thắng lợi  tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1965 - 1968 là đánh bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ, tiêu biểu là cuộc Tổng tiến công  và nổi dậy Xuân Mậu Thân, buộc phải “phi Mỹ hoá” chiến tranh xâm lược, tức thừa nhận thất bại trong “Chiến  tranh cục bộ”.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

1. Cả nước trực tiếp chiến đấu chống Mỹ, cứu nước (1965 – 1973)

a. Miền Nam chống chiến lược “Chiến tranh cục bộ” (1965 – 1968)

- Chiến thắng Vạn Tường:

+ Đẩy lùi cuộc hành quân của quân Mỹ nhằm “tìm diệt” bộ đội chủ lực của ta ở Vạn  Tường (Quảng Ngãi).

+ Mở đầu cao trào “Tìm Mỹ mà đánh, lùng ngụy mà diệt”.

→ Chứng minh được khả năng đánh thắng Mỹ của quân dân ta.

- Chiến thắng mùa khô 1965 – 1966 và mùa khô 1966- 1967: đánh bại cuộc phản công mùa khô 1965 – 1966 nhằm vào căn cứ ở Đông Nam Bộ, khu V, cuộc phản công mùa khô 1966 – 1967 với ba cuộc hành quân lớn “tìm diệt”, “bình định” của quân Mỹ và quân đội tay sai Sài Gòn.

→ Tiếp tục chứng minh khả năng đánh thắng Mỹ của quân dân miền Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho Đảng đưa ra quyết định ở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968 trên toàn miền Nam.

- Chiến thắng Xuân Mậu Thân:

+ Tiến công, nổi dậy vào các đô thị, vị trí đầu não của địch.

+ Buộc Mỹ phải thừa nhận sự thất bại của chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, chấp nhận đàm phán ở Pa-ri (Pháp) để bàn về chấm dứt chiến tranh. 

→ Mở ra bước ngoặt cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam; làm lung lay ý chí xâm lược của Mỹ.

Tư liệu 1: Miền Nam chống chiến lược “Chiến tranh cục bộ” (1965 – 1968).

     1.1. “…Chúng ta không thể đạt được mục tiêu ở Việt Nam bằng bất cứ biện pháp quân sự nào; và vụ thế chúng ta phải tìm kiếm một mục tiêu chính trị nhỏ bé hơn thông qua đàm phán”.

(Mắc Na-ma-ra, Nhìn lại quá khứ - Tấm thảm kịch và những bài học về Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia,, Hà Nội, 1995, tr.303)

Chiến thắng Vạn Tường

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu miền Nam chống chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ (1969 – 1973)

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giải thích cho HS khái niệm “Việt Nam hóa chiến tranh”:

+ Sau thất bại của chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, Mỹ chuyển sang chiến lược “Việt Nam hoá chiến tranh” ở miền Nam Việt Nam và mở rộng chiến tranh ra toàn Đông Dương. 

+ Chiến lược “Việt Nam hoá chiến tranh”   là một chiến lược chiến tranh xâm lược thực dân mới của Mỹ, được tiến hành bằng lực lượng quân đội Sài Gòn là chủ yếu, phối hợp với hoả lực, không quân Mỹ và vẫn do cố vấn Mỹ chỉ huy.

- GV phân tích cho HS bối cảnh miền Nam chống chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ:

+ Sự ra đời của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam ngày 6/6/1969.

 → Thắng lợi quan trọng về chính trị, mở đầu cho giai đoạn chống chiến lược “Việt Nam hoá chiến tranh” của Mỹ.

+ Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Đây là một tổn thất lớn của dân tộc Việt Nam.

- GV chia HS cả lớp thành các nhóm (4 – 6 HS/nhóm).

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

Khai thác Hình 17.3, thông tin mục 1b SGK tr.85, 86 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

Hình 17.3. Cuộc chiến đấu của bộ đội ta

trong thành cổ Quảng Trị năm 1972

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 2).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Thắng lợi nào của quân dân miền Nam đã đánh dấu sự thất bại của Mỹ trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Hình ảnh lịch sử”.

- GV phổ biến luật chơi cho HS: 

+ HS chia thành 2 đội chơi. HS quan sát hình ảnh GV trình chiếu và trả lời câu hỏi liên quan đến hình ảnh.

+ Đội chơi nào có câu trả lời chính xác hơn, đó là đội chiến thắng.

+ GV dẫn dắt HS vào trò chơi: Thành cổ Quảng Trị là biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, niềm tự hào của các thế hệ người dân Việt Nam. Cổ thành thiêng liêng đang lưu giữ bao kỷ vật về cuộc chiến 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa (28/6 - 16/9/1972). Điều kì diệu ở Thành cổ Quảng Trị còn ghi dấu ấn đặc biệt của những người con ưu tú quê hương Thái Bình đó là “Bức thư thiêng” của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh và bức ảnh “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị” của cựu chiến binh, thương binh Lê Xuân Chinh.

Em có suy nghĩ gì sau khi xem bức ảnh dưới đây?

Bức ảnh “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ 

Quảng Trị” (Đoàn Công Tính chụp)

Gợi ý: Bức ảnh được chụp ngày 15/8 và được đăng Báo Nhân dân ngày 2/9/1972 với tên gọi “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị khi cuộc chiến tại Thành cổ Quảng Trị vẫn đang diễn ra ác liệt. Trong bức ảnh, người ngồi gần nhất là chiến sĩ Lê Xuân Chinh, quê ở thôn Phương La, xã Thái Phương, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình (hiện đang sống ở xã Thanh Yên, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên). Bức ảnh là một trong những biểu tượng về sức mạnh dân tộc. Đồng thời, thể hiện niềm vui chiến thắng của các chiến sĩ trong việc giữ vững Thành cổ Quảng Trị, sự lạc quan, tin tưởng cuộc kháng chiến chống Mỹ nhất định sẽ thành công. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 3 HS lần lượt mô tả những thắng lợi tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1969 – 1973 theo Phiếu học tập số 1.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Thắng lợi của quân dân miền Nam đã đánh dấu sự thất bại của Mỹ trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” là cuộc Tiến công chiến lược vào Quảng Trị, buộc Mỹ phải tuyên bố “Mỹ hóa” trở lại chiến tranh xâm lược – tức là thừa nhận sự thất bại trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và hoàn chỉnh Phiếu học tập 1.

- GV kết luận: Thắng lợi  tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1969 – 1973 là đánh bại chiến  lược “Việt Nam hoá chiến tranh” của Mỹ. Thắng lợi đánh dấu sự thất bại của Mỹ trong chiến lược  “Việt Nam hoá chiến tranh” là cuộc Tiến công chiến lược vào Quảng Trị (1972), buộc Mỹ phải tuyên bố “Mỹ hóa” trở lại chiến tranh xâm lược – tức là thừa nhận sự thất bại trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

b. Miền Nam chống chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ (1969 – 1973)

Kết quả Phiếu học tập số 1 về những thắng lợi tiêu biểu của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1969 – 1973 đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 2.