Giáo án Lịch sử 9 kết nối bài 14: Việt Nam kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1946 – 1950

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nguyên nhân bùng nổ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 1 SGK tr.67, kết hợp tư liệu GV cung cấp và trả lời câu hỏi: Nêu một số hoạt động thể hiện âm mưu xâm lược toàn bộ Việt Nam của thực dân Pháp.

Tư liệu 1: “Sự thật đã chứng rằng: thực dân Pháp ngang nhiên khiêu hấn. Chúng định dùng võ lực bắt ta phải nhượng bộ. Nhưng không khi nào ta chịu. Tạm ước 14/9 là một bước nhân nhượng cuối cùng. Nhân nhượng nữa là phạm đến chủ quyền của nước, là hại quyền lợi cao trọng của dân tộc.

(Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, tập 8,NXB Chính trị quốc gia, 

Hà Nội, 2000, trang 148)

- GV hướng dẫn HS đọc mục Em có biết SGK tr.67 để tìm hiểu về ý nghĩa của hành động của Chủ tịch Hồ Chí Minh (lấy bàn tay bịt nòng khẩu đại bác) – Giữ gìn hòa bình – ngăn chặn chiến tranh!

Khi tham quan khu di tích lịch sử Noóc-măng-đi,

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lấy bàn tay bịt nòng 

khẩu đại bác như một biểu tượng của tinh thần: 

Giữ gìn hòa bình! Ngăn chặn chiến tranh!

- GV tiếp tục yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 14.1, thông tin mục 1 SGk tr.68 và trả lời câu hỏi: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược.

Hình 14.1. Nhân dân Hà Nội nghe lệnh

toàn quốc kháng chiến

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt nêu một số hoạt động thể hiện âm mưu xâm lược toàn bộ Việt Nam của thực dân Pháp và giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc kháng chiến.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Mặc dù đã kí các hiệp ước, hiệp định nhưng thực dân Pháp đã bội ước, liên tiếp có những hành động gây hấn, khiêu khích và vi phạm các văn bản kí kết. Trước tình hình đó, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã nỗ lực tìm kiếm hòa bình nhưng không được hồi đáp. Nhân dân Việt Nam không còn con đường nào khác là phải đứng lên đấu tranh bảo vệ nền độc lập dân tộc.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

1. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược bùng nổ

a. Nguyên nhân bùng nổ

- Hành động gây hấn, chống phá cách mạng Việt Nam của thực dân Pháp: 

+ Sau khi kí Hiệp định Sơ bộ và Tạm ước, ta đã thực hiện nghiêm chỉnh các điều khoản.

+ Tuy nhiên, thực dân Pháp sau khi đạt được mục tiêu kéo quân ra Bắc lại bội ước và tăng cường các hành động khiêu khích, âm mưu tái chiếm Việt Nam.

• Gây ra vụ thảm sát ở phố Hàng Bún và phố Yên Ninh (Hà Nội, 17/12/1946).

• Gửi các tối hậu thư đòi Chính phủ giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu để quân Pháp làm nhiệm vụ giữ gìn trị an ở Hà Nội, kiểm soát Thủ đô. 

- Hành động của Đảng và Chính phủ ta:

+ Ngày 18 – 19/12/1946: Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng phát động kháng chiến toàn quốc.

+ Tối 19/12/1946: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến. 

Tư liệu 2: Nguyên nhân bùng nổ cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược.

     2.1. Trong hai ngày 18 và 19/12/1946, Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp tại làng Vạn Phúc (Hà Đông) nhận định: âm mưu của thực dân Pháp mở rộng chiến tranh xâm lược Việt Nam đã chuyển sang một bước mới. Thời kì hòa hoãn đã qua. Chúng ta đã nhân nhượng để giữ hòa bình, nhưng ta càng nhân nhượng thì thực dân Pháp càng lấn tới. Nhân dân ta quyết không thể trở lại cuộc đời nô lệ một lần nữa. Cuộc kháng chiến sẽ lâu dài và gian khổ, song nhất định thắng lợi. Hội nghị quyết định phát động cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược trên quy mô cả nước, vạch ra những vấn đề cơ bản về đường lối kháng chiến. Chấp hành Nghị quyết của Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng, chiều 19/12/1946, mật lệnh Tổng tiến công vào lúc 20 giờ ngày 19/12 được chuyển tới các chiến khu, đơn vị. Tiếp đó, đúng 8 giờ tối ngày 19/12/1946, Bộ trưởng Quốc phòng - Tổng Chỉ huy ra mật lệnh chiến đấu qua làn sóng điện của Đài Tiếng nói Việt Nam:

“Tổ quốc lâm nguy!

Giờ chiến đấu đã đến!

     Theo Chỉ thị của Hồ Chủ tịch và Chính phủ, nhân danh Bộ trưởng Quốc phòng - Tổng Chỉ huy, tôi hạ lệnh cho toàn thể bộ đội Vệ quốc quân và dân quân tự vệ Trung - Nam - Bắc phải nhất tề đứng dậy, phải xông tới mặt trận giết giặc cứu nước”. 

     Cuộc kháng chiến toàn quốc bắt đầu.

(Theo Viện Lịch sử quân sự Việt Nam - Bộ Quốc phòng, Lịch sử cuộc kháng chiến

chống thực dân Pháp (1945 - 1954), tập 1, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994)

Video: 19/12/1946: Ngày toàn quốc kháng chiến.

https://www.youtube.com/watch?v=RyLurrERAhs

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu Tư liệu 1 SGK tr.68, yêu cầu HS làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi: Đoạn Tư liệu nói về nội dung gì?

Gợi ý: Lời kêu gọi đã khơi dậy tinh thần yêu nước, truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc Việt Nam; động viên, thôi thúc, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đoàn kết, đồng lòng đứng lên chống xâm lược, bảo vệ độc lập, tự do cho Tổ quốc.

- GV chia HS cả lớp thành các nhóm chẵn, lẻ. 

- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm:

Khai thác Hình 14.2 SGK tr.68, kết hợp tư liệu GV cung cấp và trả lời câu hỏi:

+ Nhóm chẵn: Nêu nội dung đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của Đảng. 

+ Nhóm lẻ: Giải thích đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của Đảng. 

Tư liệu 3: 

Bài cuốn sách “Kháng chiến nhất định thắng lợi”

 của đồng chí Trường Chinh

Video: Toàn văn lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh 19/12/1946.

https://www.youtube.com/watch?v=RzTxaGZ4bTw

Video: “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” - Sự khẳng định ý chí và quyết tâm sắt đá bảo vệ nền độc lập.

https://www.youtube.com/watch?v=jybyPff6o-Y

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi:

+ Nêu ý nghĩa của đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp của Đảng.

+ Vì sao nói cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam là chính nghĩa?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 HS nhóm lẻ và 1 HS nhóm chẵn nêu đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp.

- GV mời đại diện 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

+ Ý nghĩa của đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp của Đảng: phát huy sức mạnh nội lực; là nhân tố quan trọng tạo nên thắng lợi của cuộc kháng chiến.

+ Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam là chính nghĩa bởi: xuất phát từ mục đích của cuộc chiến là chiến tranh tự vệ, chống lại cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp nhằm bảo vệ thành quả của Cách mạng tháng Tám.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp được thể hiện trong Chỉ thị Toàn dân kháng chiến của Ban Thường vụ Trung ương Đảng (12/12/1946), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/12/1946), tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của Tổng Bí thư Trường Chinh (T9/1947). 

+ Nội dung cơ bản của đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp là toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự giúp đỡ của quốc tế.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

b. Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp

- Toàn dân: Cuộc kháng chiến do toàn dân tiến hành, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, đảng phái.

- Toàn diện: Cuộc kháng chiến diễn ra trên tất cả các mặt trận như quân sự, chính trị, kinh tế,...

- Trường kì: Cuộc kháng chiến phải tiến hành lâu dài do so sánh lực lượng lúc đầu giữa ta và địch chênh lệch.

- Tự lực cánh sinh và tranh thủ sự giúp đỡ của quốc tế: vận mệnh của dân tộc phải do chính nhân dân Việt Nam quyết định, sự giúp đỡ bên ngoài chỉ là điều kiện hỗ trợ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Tư liệu 2, Hình 14.3, thông tin mục 1a – 1c SGK tr.69, 70 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

Hình 14.3. Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nông dân

 Bắc Kạn thu hoạch lúa mùa (1950)

- GV cung cấp thêm một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

- GV cho HS cả lớp nghe bài hát “Tăng gia sản xuất”.

https://www.youtube.com/watch?v=F9KPFLLvtOU

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Những thành tựu đạt được trên các mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, giáo dục có ý nghĩa như thế nào?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 6 HS lần lượt nêu những thắng lợi tiêu biểu của Việt Nam trên mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1946 – 1950 theo Phiếu học tập số 1. 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Những thành tựu đạt được trên các mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, giáo dục có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo điều quan trọng cho những thắng lợi quan trọng trên mặt trận quân sự. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1.

- GV kết luận: 

+ Cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì và tự lực cánh sinh, tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế của quân dân ta được thể hiện rõ nét thông qua những thành tựu đạt được trên các mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, giáo dục trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp xâm lược (1946 – 1950).

+ Những thành tựu đạt được trên các mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, giáo dục có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo điều quan trọng cho những thắng lợi quan trọng trên mặt trận quân sự. 

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.  

2. Tìm hiểu một số thắng lợi tiêu biểu trong kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1946 – 1950

a. Chính trị, ngoại giao

b. Kinh tế

c. Văn hóa, giáo dục

Kết quả Phiếu học tập số 1 về những thắng lợi tiêu biểu của Việt Nam trên mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1. 

Tư liệu 4. Một số thắng lợi tiêu biểu về chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục trong kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1946 – 1950.

     4.1. Về chính sách ngoại giao của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà sau Cách mạng tháng Tám.

     Một tháng ngay sau khi thành lập, trong “Thông cáo về chính sách ngoại giao” đăng trên báo Cứu quốc, số ra ngày 3/10/1945, Chính phủ đã nêu rõ mục tiêu: “Đưa nước nhà đến tự do độc lập hoàn toàn và vĩnh viễn...; tất cả chính sách ngoại giao phải có mục đích cốt yếu là giúp cho sự đấu tranh ấy giành thắng lợi êm dịu hay kiên quyết, đồng thời cam kết cùng các nước đồng minh “xây dựng lại nền hoà bình thế giới Chính sách đối ngoại cũng phân vùng các đối tượng như: với các nước Đồng minh thì “thành thực hợp tác”; kiểu dân Pháp “nếu tôn trọng nền độc lập của Việt Nam thì sinh mệnh và tài sản của họ sẽ được bảo vệ theo luật quốc tế”; đối với Chính phủ Đờ Gôn thì “kiên quyết chống lại”; với các nước láng giềng nhấn mạnh sự hợp tác và bình đẳng” và với các nước tiểu nhược trên thế giới “hợp tác chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau”.

     4.2. Lời kêu gọi thi đua yêu nước (viết khoảng ngày 1/5/1948).

     Cùng toàn thể đồng bào yêu quý! Nước ta kinh tế lạc hậu, nhưng lòng yêu nước và chí quật cường chẳng kém ai.

     Nay muốn tự cấp, tự túc, đi kịp người ta, thì chúng ta phải đi mau.

     Vì vậy, sĩ, nông, công, thương, binh, gái trai già trẻ, toàn thể quốc dân ta, vô luận ở địa vị nào, làm công việc gì, phải ra sức tham gia cuộc: Thi đua yêu nước, tức là tăng gia sản xuất. 

…………….